Okres przejściowy u krów – najtrudniejsze tygodnie w hodowli
Największym wyzwaniem dla organizmu krowy są ostatnie trzy tygodnie przed porodem. Dlaczego? Bo zwiększonemu zapotrzebowaniu na składniki pokarmowe, które wynika ze wzrostu płodu oraz produkcji siary towarzyszy zmniejszone pobranie paszy. Słabszy apetyt przed porodem jest zjawiskiem fizjologicznie normalnym, związanym ze zmianami hormonalnymi zachodzącymi w tym czasie w organizmie, ale – co zawsze podkreśla prof. Z. Kowalski – powodem niskiego pobrania paszy może być również zbyt mała koncentracja składników pokarmowych w dawce. Tak więc najważniejszym celem dla hodowcy i doradcy żywieniowego jest takie działanie, które sprawi, że spadek pobrania będzie możliwie jak najniższy.
Przekarmienie – wróg wysokiej wydajności
Spadek pobrania suchej masy obserwuje się zdecydowanie częściej u wieloródek oraz krów przekondycjonowanych, dlatego tak ważne jest niedopuszczanie do przekarmiania energetycznego zwierząt, które zwiększa udział tłuszczu wątrobowego stwarzając ryzyko wystąpienia zespołu stłuszczonej wątroby oraz ketozy. Przy wysokim BCS (powyżej 3,5 punktu) silniej wykształca się czasowa insulinooporność, a pobieranie paszy w pierwszych dniach laktacji jest mniejsze niż u krowy w kondycji optymalnej. Z licznych badań wynika, że krowy, które rozpoczynały okres zasuszenia z kondycją ≤ 3,0 pkt. charakteryzowały się wyższą mlecznością oraz udziałem tłuszczu i białka w mleku w okresie pierwszych 150 dni laktacji niż krowy w nadmiernej kondycji, ocenione na ≥ 3,5 pkt.
Jak powinna wyglądać dawka pokarmowa w okresie przejściowym?
W okresie przejściowym bardzo ważna jest bogata we włókno, niskoenergetyczna i smaczna dawka z 50-procentowym udziałem suchej masy oraz cząstkami o długości od 5 do 7 cm, tak aby zachęcić krowy do jedzenia pomimo zachodzących zamian hormonalnych. Okres przejściowy to czas przygotowania błony śluzowej żwacza do intensywnego wykorzystywania dużej ilości pasz treściwych skarmianych w pierwszym okresie laktacji. Tak więc, powszechnie stosowany dodatek pasz treściwych w tym czasie wspomaga rozwój brodawek żwaczowych. Z kolei odpowiednią podaż azotu dla mikroorganizmów zasiedlających żwacz zapewnia zawartość białka ogólnego w dawce na poziomie 12–13% w suchej masie.
Najczęstsze choroby krów mlecznych w okresie przejściowym
Okres przejściowy, bardzo często wiąże się z pogorszeniem funkcjonowania układu odpornościowego krów. Spadek odporności wynika po części z fizjologii, ale również z popełnianych błędów żywieniowych. W tym czasie krowy łatwiej zapadają na choroby oraz zdecydowanie gorzej je przechodzą. Do najczęściej występujących w tym czasie (obok ujemnego bilansu energii) należą:
- hipokalcemia (niski poziom wapnia we krwi),
- insulinooporność,
- stres oksydacyjny.
Konsekwencją tych schorzeń są rozliczne problemy ze zdrowiem zwierząt, w tym zwiększone ryzyko wystąpienia chorób metabolicznych. Warto też pamiętać, że u krów będących w okresie przejściowym najbardziej nasilają się objawy schorzeń racic, spowodowane urazami, które miały miejsce 10–15 tygodni wcześniej.
Pasze objętościowe – fundament apetytu krów przed wycieleniem
Podobnie jak w całym okresie fizjologicznym krowy, jak również w okresie przejściowym, podstawą dobrego apetytu są dobrej jakości pasze objętościowe, dlatego też dbałość o jakość pasz powinna być szczególnie ważna. W okresie przejściowym krowa powinna pobierać 14–15 kg suchej masy dawki, z czego 5–7 kg stanowi sucha masa kiszonki z kukurydzy. Jeżeli kiszonka zawiera zbyt małą ilość ziarna lub ziarniaki są słabo rozdrobnione czy też części wegetatywne roślin są zdrewniałe, to na pewno krowy nie będą miały ochoty takiej paszy pobierać. A ponieważ lato jeszcze w pełni, dlatego warto mieć na uwadze, że zagrzewające się kiszonki są bardzo często jednym z czynników słabego apetytu krów przed wycieleniem.
Dobrostan krów w okresie przejściowym – klucz do zdrowia i mleczności
Nadal, zbyt często niedocenianym, ale jakże istotnym zagadnieniem w tym okresie jest również dbałość o dobrostan krów. Należy zwrócić uwagę, aby zapewnić szczególnie większym krowom wystarczająco dużo miejsca przy stole paszowym. Szerokość stołu paszowego powinna wynosić minimum 76 cm, aby pomimo selektywnego jedzenia pobranie paszy nie malało. W ostatnich 21 dniach przed porodem nie należy przestawiać krów, ponieważ zmiana grupy wymusza ponowne dopasowywanie się do hierarchii stada, co jest równoznaczne ze stresem zwierzęcia, jego zwiększoną aktywnością oraz podniesionym poziomem kortyzolu w wyniku reakcji organizmu na stres. Ostatecznie prowadzi to znów do spadku pobrania paszy, przez co zwiększa się deficyt energii i następuje większa mobilizacja tłuszczu zapasowego.
Beata Dąbrowska
