Młodych rolników ubywa
W Strasburgu, podczas Europejskiego Dnia Wina, komisarz Christophe Hansen rozpoczął swoje wystąpienie od prostego pytania: dlaczego coraz mniej młodych ludzi chce być rolnikami?
– Rolnictwo wciąż postrzegane jest jako powołanie, a nie tylko zawód. Pasja. Nadaje życiu sens. W końcu bez rolników ludzie nie zaspokoją swojej najbardziej podstawowej potrzeby – potrzeby jedzenia – mówił Hansen. – Większość dnia spędzasz na zewnątrz, pracując z naturą i w naturze. Możesz prowadzić własny biznes. Dla wielu ludzi, którzy nie chcą utknąć w biurze z sztywnymi godzinami, to brzmi jak marzenie.
A jednak to marzenie przestaje być marzeniem młodych Europejczyków. Liczby są bezlitosne: średni wiek rolnika w UE to 57 lat, a tylko 12 procent ma mniej niż 40. Hansen nie ukrywał, że to realne zagrożenie:
– To zagraża naszemu bezpieczeństwu żywnościowemu. To zagraża przyszłości naszych obszarów wiejskich.
Bruksela ma nowy plan
Hansen ogłosił, że Komisja Europejska przygotowała strategię odnowy pokoleniowej w rolnictwie, która ma stać się jednym z filarów przyszłego budżetu WPR.
– Dziś, dzięki naszej strategii odnowy pokoleniowej, wspieranie młodych i nowych rolników czynimy priorytetem politycznym – dla bezpieczeństwa żywnościowego i rozwoju obszarów wiejskich. Wiemy, że młodzi rolnicy napotykają szczególne trudności i potrzebują konkretnych działań, dostosowanych do ich sytuacji.
Każde państwo członkowskie ma opracować narodową strategię dla młodych rolników, ujętą w planach strategicznych po 2027 roku.
– Poprosimy każde państwo członkowskie o przygotowanie narodowej strategii w ramach przyszłych planów budżetowych, aby przygotować się na nowe pokolenie rolników. Oczekujemy, że te strategie zidentyfikują przeszkody, jakie młodzi napotykają na początku drogi, i będą raportować postępy.
Dwa razy więcej pieniędzy dla młodych rolników
Kluczowym elementem planu jest zalecenie, by kraje UE przeznaczały co najmniej 6 procent budżetu WPR na odnowę pokoleniową – dwa razy więcej niż obecnie.
– W następnym budżecie zalecimy państwom członkowskim podwojenie wysiłków na rzecz odnowy pokoleniowej, zwłaszcza w krajach, które pozostają w tyle. Powinny one przeznaczyć co najmniej 6 procent swoich środków z WPR na wsparcie młodych i nowych rolników – powiedział Hansen.
Plus „pakiet startowy”
– W nowej WPR młodzi rolnicy otrzymają pakiet startowy, który pomoże im rozpocząć działalność. Obejmie on dotacje, pomoc inwestycyjną, dostęp do instrumentów finansowych, szkoleń i doradztwa, współfinansowanych z WPR.
Komisja chce też powołać Europejskie Obserwatorium Ziemi Rolnej, które ma monitorować dostępność gruntów i przeciwdziałać spekulacjom.
– Utworzymy Europejskie Obserwatorium Ziemi, aby śledzić dostępność gruntów i zapobiegać spekulacjom. Chcemy, by młodym łatwiej było wejść w zawód.
Drugim elementem ma być platforma mentorską, łącząca starszych i młodych rolników:
– Chcemy stworzyć platformę mentoringową, która połączy rolników odchodzących z zawodu z tymi, którzy dopiero zaczynają. Wszyscy możemy się wiele nauczyć od tych, którzy robili to całe życie.
Farm Relief i Erasmus dla młodych
Hansen mówił też o potrzebie poprawy równowagi między życiem zawodowym i prywatnym.
– Aby poprawić równowagę między życiem prywatnym a zawodowym rolników, którzy muszą zrobić przerwę z powodu choroby, opieki nad bliskimi czy po prostu chcą wyjechać na urlop, współfinansujemy wynagrodzenie pracowników ich zastępujących. Nazywamy to Farm Relief Service – wyjaśnił.
Młodzi rolnicy mają też zyskać dostęp do programu Erasmus dla Młodych Przedsiębiorców, który pozwoli im wyjeżdżać na inne gospodarstwa i poznawać nowe modele biznesowe – od agroturystyki po bioekonomię.
Brak optymizmu, bo brak środków
Jak pisze Politico w artykule o znamiennym tytule "The EU’s mission impossible: Stopping young farmers giving up before they’ve even begun", młodzi rolnicy nie reagują optymizmem na propozycje Komisji Europejskiej. Peter Meedendorp, 25-letni przewodniczący CEJA, powiedział:
– Od lat prosimy o konkretne działania. Ale jeśli za wszystkimi pięknymi rekomendacjami nie pójdą pieniądze, nic się nie zmieni.
Komisja wylicza, że przy pełnym wdrożeniu celu 6 proc. państwa mogłyby przeznaczyć 17 miliardów euro na młodych rolników w latach 2028–2034. Problem w tym, że nowy próg ma charakter rekomendacji, a nie obowiązku.
– Nieprzeznaczenie konkretnych pieniędzy dla młodych rolników to zły sygnał – ocenił Meedendorp. – Mamy komisarza, który nazywa siebie komisarzem młodych rolników, a jednocześnie proponuje WPR bez żadnego gwarantowanego finansowania dla tej grupy.
Ziemia zbyt droga, a banki są nieufne
Młodzi rolnicy cytowani przez Politico mówią jednym głosem: problemem nie jest brak chęci, tylko bariera wejścia.
– To nie jest tak, że młodzi nie chcą być rolnikami – mówi 21-letnia Sara Thill z Luksemburga. – To po prostu prawie niemożliwe, by zacząć.
Średnia cena hektara ziemi w UE to około 12 tysięcy euro, ale w Niderlandach przekracza już 90 tysięcy.
– Kiedy zaczynasz, banki pytają o gwarancje, których rodzice nie mogą ci dać. To błędne koło – przyznał Florian Poncelet, 29-letni hodowca bydła z Belgii.
Roy Meijer, szef niderlandzkiej organizacji młodych rolników NAJK, ujął to dosadnie:
– Banki traktują młodych rolników jak ryzyko. Jeśli masz 25 lat i chcesz kupić ziemię – zapomnij.
Młodzi rolnicy chcą przewidywalności
W nowym pokoleniu rolników mniej jest sentymentu, a więcej pragmatyzmu.
– Młodzi rolnicy nie czekają na dotacje – mówi Meijer. – Chcą przewidywalności. Chcą zasad, które nie zmieniają się z każdą reformą. I chcą, by traktowano ich jak przedsiębiorców, nie jak beneficjentów. Ludzie w moim wieku nie boją się innowacji. Chcemy korzystać z dronów, danych, sztucznej inteligencji. Ale żeby inwestować, potrzebujemy jasnych, długoterminowych reguł. Nie da się prowadzić gospodarstwa na ruchomych piaskach.
Ambicja podwojenia udziału młodych rolników w UE
Na zakończenie Hansen przywołał historię młodej Słowenki, Anji, którą poznał w czasie dialogu młodzieżowego.
– W moim pierwszym spotkaniu z młodymi rolnikami, w grudniu ubiegłego roku, poznałem Anję, która powiedziała mi: „jeśli uda ci się zatrzymać mnie i mojego brata w rolnictwie przez najbliższe pięć lat, to znaczy, że zrobiłeś dobrą robotę”. To zdanie stało się moim kompasem działania.
– Dziś, wraz z naszą strategią, ogłaszamy ambicję podwojenia udziału młodych rolników w UE – z 12 do 24 procent. I mam nadzieję, że Anja będzie w tej grupie – powiedział Hansen. – Że będzie nas karmić i wiedzieć, że jesteśmy wdzięczni za jej pracę.
Albert Katana
na podstawie: Politico, Komisja Europejska
