Dyzenteria – groźna choroba w chlewniach i jej skutki ekonomiczne
Dyzenteria jest częstym schorzeniem w chlewniach przenoszonym między innymi przez zanieczyszczone odchodami świń środki transportu zwierząt, gdyż w kale w sprzyjających warunkach bakteria przeżywa wiele dni. Dodatkowe koszty związane z chorobą wynikają ze zwiększonej liczby padnięć, większego zużycia paszy na kilogram przyrostu, a także leczenia zwierząt.
Biobhyo – pierwsza szczepionka zatwierdzona w UE
Szczepionka Biobhyo przeciwko dyzenterii dostępna jest w postaci emulsji do wstrzykiwań, zawiera inaktywowany szczep Brachyspira hyodysenteriae, a także adiuwant stymulujący odpowiedź immunologiczną organizmu. Jest pierwszą szczepionką przeciwko tej chorobie, która uzyskała pozytywną opinię w sprawie dopuszczenia do obrotu w Unii Europejskiej, a także została zakwalifikowana jako nowa substancja czynna. Jej skuteczność została oceniona w dwóch badaniach porównujących częstość występowania biegunki na tle dyzenterii u szczepionych i nieszczepionych świń na fermach komercyjnych w dwóch krajach europejskich.
Świnie otrzymały pierwszą dawkę w wieku pięciu tygodni i drugą w wieku ośmiu tygodni, co doprowadziło do zmniejszenia liczby biegunek wywołanych przez bakterię. Z oceny ryzyka przeprowadzonej w trakcie badania wynika, że szczepionka nie stanowi zagrożenia dla zdrowia zwierząt oraz konsumentów, jeśli jest stosowana zgodnie z zaleceniami. Pozytywna opinia zostanie teraz przekazana do Komisji Europejskiej w celu uzyskania pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w całej UE. Przy tej okazji warto przypomnieć zasady postępowania ze szczepionkami w gospodarstwie, aby zapewnić ich prawidłowe działanie.
Dlaczego szczepienia są lepsze od antybiotyków?
Dzięki szczepieniom można uzyskać wysoki status zdrowotny zwierząt i ograniczyć stosowanie antybiotyków. Zmniejsza się więc ryzyko wystąpienia oporności bakterii. W przeciwieństwie do leków czy antybiotyków szczepienia nie wpływają na florę jelitową, przygotowują natomiast układ odpornościowy na kontakt z określonymi patogenami bez ryzyka choroby. Zapewniają wytworzenie skutecznych mechanizmów obronnych organizmu. Jednak na efekty szczepień ma wpływ wiele czynników, w tym harmonogram iniekcji, sposób podawania i przechowywania szczepionki oraz moment zabiegu, gdyż organizm musi być w stanie zareagować na szczepienie. Trzeba uważać na połączenie z innymi preparatami lub lekami, które mogą ograniczać skuteczność szczepień. Układ odpornościowy osiąga pełną dojrzałość dopiero kilka tygodni po urodzeniu, więc szczepienia nie mogą być wykonane zbyt wcześnie, ale trzeba też zdążyć przed ewentualną infekcją. System odpornościowy potrzebuje bowiem aż 2–3 tygodnie, aby był w stanie w pełni zareagować na ewentualny patogen, z którym zetknie się organizm.
Przechowywanie szczepionek – najczęstsze błędy hodowców
Bardzo ważne jest zwłaszcza prawidłowe przechowywanie szczepionek. Jeżeli butelka ze szczepionką jest otwarta, to straci ona swoją skuteczność. Nie bez znaczenia są też warunki higieniczne. Pokazał to przykład gospodarstwa, w którym warchlaki w wieku do 30 kg wagi traciły znacząco na wadze, nie pobierały paszy, a śmiertelność wzrosła do 20%. Pojawiło się także na skórze zwierząt wiele ropni, a po szczepieniu przeciwko PCV2 obserwowano wymioty i duszności. Po kontroli automatów do szczepień okazało się, że były one po prostu brudne, a przyczyną całych problemów były zanieczyszczenia szczepionki wynikające ze złej higieny.
Temperatura ma kluczowe znaczenie
Gdy szczepionka znajdzie się w gospodarstwie, powinna być przechowywana w lodówce, która zawsze będzie utrzymywać odpowiedni zakres temperatur – od 4 do 8°C. Wahania temperatury o więcej niż 6°C mogą uszkodzić szczepionki. Jeśli dojdzie do zamrożenia lub przegrzania preparatu straci on skuteczność, dlatego między szczepionką a ścianą lodówki powinien być 3-centymetrowy odstęp, aby zapobiec zamarzaniu. Jeśli przechowujemy szczepionki poza pudełkiem, należy zachować 2 cm odstępu między nimi, aby umożliwić cyrkulację powietrza. Szczepionek nie należy umieszczać na drzwiach lodówki, ponieważ temperatura jest tam bardziej niestabilna. Nie powinno też przechowywać się szczepionek w plastikowym pojemniku, ponieważ nie pozwoli to na cyrkulację powietrza wokół nich. Nie wolno przepełniać lodówki. Nie należy otwierać drzwi lodówki, jeśli nie jest to konieczne, ponieważ powoduje to wahania temperatury. Kiedy je otwieramy należy zrobić to szybko, aby zapobiec utracie zimna.
Zaleca się umieszczanie szczepionek w taki sposób, aby można było szybko zobaczyć ich datę ważności i najpierw zużyć najstarsze. Nowe szczepionki powinny być umieszczane z tyłu, a najstarsze z przodu. Lodówka musi być przeznaczona wyłącznie na szczepionki. Nie powinno się przechowywać w niej innych leków lub materiałów hodowlanych. Wewnątrz lodówki powinien zawsze znajdować się specjalny termometr do szczepionek pokazujący temperaturę maksymalną i minimalną. Jeśli nie ma termometru z sondą, można użyć termometru umieszczonego na środku lodówki.
Czystość igieł i sprzętu – podstawa skuteczności szczepień świń
Należy uważać na to, aby nie doszło do rozwarstwienia szczepionek i przed każdym użyciem wstrząsnąć butelkę. Napoczęte butelki należy zużyć tak szybko, jak tylko to możliwe, w przeciwnym wypadku muszą zostać zutylizowane. Każde zanieczyszczenie – także środkami odkażającymi – może sprawić, że szczepionki będą nieskuteczne. Strzykawka wielokrotnego użytku powinna być zarezerwowana tylko do szczepienia i po każdym użyciu dobrze wyczyszczona.
Zachowanie czystości zmniejszy możliwość zanieczyszczenia krzyżowego, a przestrzeganie wszystkich środków bezpieczeństwa biologicznego zapobiegnie przedostaniu się patogenów do gospodarstwa przez opakowanie szczepionki. Dobrze jest pozostawić zewnętrzne opakowanie w strefie brudnej i prawidłowo dezynfekować pojemniki, które mają być wniesione do chlewni. Należy unikać wystawiania szczepionki bezpośrednio na działanie promieni słonecznych, gdyż zdecydowana większość preparatów jest wrażliwa na światło i nawet krótka ekspozycja na bezpośrednie działanie promieni słonecznych może zmienić ich działanie. Również wilgoć może skrócić okres przechowywania szczepionek.
Jak wybrać odpowiednią igłę do szczepienia świń?
Przed rozpoczęciem zabiegu szczepionka musi uzyskać temperaturę pokojową. Wstrzykiwanie zimnego preparatu jest bolesne i może wywołać szok u zwierząt. Do nabrania szczepionki należy używać czystej igły i do każdego miotu nowej. Ważna jest także długość stosowanych igieł, którą określa się na podstawie wagi świń. Dla prosiąt poniżej 5 kg powinny to być igły o długości 13 mm i szerokości 0,8 mm. Do 12 kg masy ciała używamy tych o długości 16 mm, a pomiędzy 12 a 30 kg – 19 mm i dla obu grup o szerokości 1,1 mm. Tuczniki i loszki mogą być szczepione igłami o długości 25–38 mm i szerokości 1,4 mm, a maciory i knury o masie ciała co najmniej 110 kg – igłami o długości 50 mm i szerokości 1,4 mm.
Nie tylko rodzaj szczepionki, ale także droga podania wpływają na intensywność uzyskanej odporności. Przyczyną ograniczonej skuteczności szczepień może być stres, który uwalnia kortyzol i praca systemu obronnego organizmu zostaje zaburzona. Stres może być spowodowany niewłaściwym traktowaniem zwierząt, ale także złymi warunkami utrzymania i żywienia. Szczepienia również są dla świń jednym z najbardziej stresujących zabiegów. Obecnie w immunizacji świń dominuje podawanie szczepionek przy użyciu strzykawek z igłą, gdyż są to urządzenia łatwe w użyciu. Niestety niosą ze sobą ryzyko przypadkowego zakłucia się przez osobę wykonującą iniekcję bądź też złamania igły w mięśniu szczepionego zwierzęcia, co może mieć wpływ nie tylko na zdrowie świń, ale także na jakość mięsa. Poza tym konieczna jest utylizacja zużytych igieł, a świnie przy takim sposobie szczepienia odczuwają ból. Eksperci przekonują, że zastępując tradycyjną metodę igłową bezpośrednią aplikacją do skóry właściwej można istotnie ograniczyć odczuwany przez zwierzęta stres i ból, ponieważ powoduje ona mniej uszkodzeń tkanek.
Szczepienia bezigłowe – przyszłość w hodowli trzody
Szczepienia śródskórne z użyciem automatów bezigłowych przyczyniają się nie tylko do poprawy dobrostanu zwierząt, gdyż są mniej inwazyjne, ale zapobiegają też błędom popełnianym podczas tradycyjnych zabiegów wykonywanych metodą igłową związanych z rozmiarem użytych igieł czy nieprawidłowym kątem wkłucia się. Szczepienia bezigłowe bardzo dobrze sprawdzają się w okresie odsadzania prosiąt, gdyż obniżają poziom stresu i strachu w trudnym etapie chowu. Poprawiają też dobrostan loch, które trzeba szczepić, żeby zapobiegać zachorowaniom prosiąt.
Dominika Stancelewska
