Wbrew wojnie eksport towarów rolno-spożywczych z Ukrainy rośnie
Jak wynika z najnowszego raportu Instytutu Gospodarki Rolnej, rok 2024 okazał się rekordowy ze względu na eksport rolno-spożywczy, który osiągnął pułap 24,5 USD, czyli 59% całego eksportu. To bardzo dużo w stosunku do rekordowych, ukraińskich 78,3 mln t wyeksportowanej żywności z roku 2021 r.
Czego najwięcej wyeksportowała Ukraina?
Produktami najczęściej eksportowanymi przez Ukrainę były:
- olej słonecznikowy – 6 mln ton (5,1 mld USD),
- kukurydza – 29,6 mln ton (5 mld USD),
- pszenica – 20,6 mln ton (3,7 mld USD).
Analiza porównawcza IGR wykazała następującą dynamikę wzrostu eksportu powyższych towarów rolnych w roku 2024 w stosunku do 2023 r.:
- pszenica +41%,
- kukurydza +19%,
- jęczmień +70%.
Zobacz też: Co najlepiej dać na ściernisko po żniwach? Porady eksperta
UE największym eksporterem towarów rolnych z Ukrainy, Polska liderem
Co więcej, największym odbiorcą towarów rolno-spożywczych z Ukrainy została Unia Europejska na czele z Polską. Poziom eksportu do UE w 2024 r. wyniósł ok. 60%, czyli 20 mld USD, z czego Polska zaimportowała towary rolno-spożywcze o łącznej wartości 4,8 mld USD w całym 2024 r., a tylko w lipcu 2025 r. o łącznej wartości 405,9 mln USD.
Nowa umowa UE-Ukraina
Nowa umowa UE–Ukraina jest rozwinięciem dotychczasowej strefy wolnego handlu (DCFTA). Oznacza to trwałe i szersze otwarcie unijnego rynku na ukraińskie produkty rolne. Umowa nie tylko przedłuża czasowe ułatwienia w handlu wprowadzone po wybuchu wojny, ale też nadaje im stabilny charakter, jednocześnie wprowadzając kontyngenty taryfowe w najbardziej wrażliwych sektorach oraz mechanizmy ochronne dla rolników z UE. Dzięki temu Ukraina może utrzymać swój eksport, a Unia zyskuje narzędzia do reagowania na ewentualne zakłócenia rynku.
Główne założenia umowy to:
- Dostosowanie ukraińskiego rolnictwa do standardów UE do 2028 r. (dobrostan zwierząt, pestycydy, leki weterynaryjne).
- Kontyngenty taryfowe – limity importu we wrażliwych sektorach (cukier, drób, pszenica, jaja, miód).
- Mechanizmy ochronne dla UE – możliwość szybkiej reakcji na zakłócenia rynku.
Nowe kontyngenty importowe – najważniejsze zmiany
Nowa umowa kontyngentowa zaczęła obowiązywać od czerwca 2025 r., jednak w tym roku wykorzystane z niej zostanie zaledwie 7 miesięcy, dlatego dostępne ilości importu są wyliczanej jako 7/12 pełnego limitu.
Pełne limity będą obowiązywać od roku 2026.
Obecnie obowiązują następujące limity bezcłowego importu:
- cukier biały: 20 tys. → 100 tys. ton,
- drób: 90 tys. → 120 tys. ton,
- jaja i albuminy: 6 tys. → 18 tys. ton,
- miód: 6 tys. → 35 tys. ton,
- pszenica: 1 mln → 1,3 mln ton,
- kukurydza: 650 tys. → 1 mln ton,
- jęczmień: 350 tys. → 450 tys. ton,
- otręby: 21 tys. → 85 tys. ton.
Konsekwencje importu tanich produktów z Ukrainy
Tańsze produkty rolne z Ukrainy oznaczają dla Polski silną konkurencję cenową, która może prowadzić do obniżki cen skupu na krajowym rynku. Najbardziej narażone na skutki liberalizacji handlu są sektory zbożowy, drobiarski, cukrowniczy oraz pszczelarski. Polscy rolnicy podkreślają przy tym, że zostali pominięci w procesie negocjacji i nie mieli realnego wpływu na kształt nowych regulacji. W efekcie rośnie obawa, że dalsze otwieranie unijnego rynku doprowadzi do marginalizacji polskiego rolnictwa i spadku opłacalności produkcji.
Co powinna zrobić Polska?
Jak sugerują eksperci IGR, w celu minimalizacji negatywnych skutków liberalizacji handlu z Ukrainą, Polska potrzebuje kompleksowego planu działania. Kluczowe jest przeprowadzenie szczegółowej analizy wpływu nowych regulacji na poszczególne sektory rolnictwa, a także wprowadzenie skutecznych mechanizmów ochronnych, takich jak klauzule bezpieczeństwa czy system dopłat dla najbardziej poszkodowanych branż. Równolegle należy opracować strategię eksportową, która otworzy polskim producentom dostęp do rynków poza Unią Europejską. Konieczna jest również silniejsza presja polityczna w Brukseli, na wzór Francji czy Hiszpanii, aby interesy polskich rolników były realnie uwzględniane w unijnej polityce rolnej i handlowej.
Wiele wskazuje na to, że bez aktywnej polityki ochronnej rolnictwo w Polsce może w najbliższych latach stracić konkurencyjność.
Oprac. Justyna Czupryniak-Paluszkiewicz na podst. IGR
