Wiadomości rolnicze

Cenne geny starych odmian

O Krajowym Centrum Roślinnych Zasobów Genowych zapewne słyszał każdy rolnik i widział np. na ostatniej Polagrze Premierach przykładowe stare odmiany roślin. O takie zasoby genowe dba większość państw, a w Polsce krajowa strategia hodowlana w tym zakresie realizowana jest w ramach ustanowionego w latach 90. „Programu ochrony zasobów genowych roślin użytkowych”.

Ten program realizowany jest przez szereg współpracujących ze sobą instytucji odpowiedzialnych za poszczególne kolekcje wiodące roślin użytkowych. Kolekcje te tworzą „Polski Bank Genów”, którego zadaniem jest zachowanie zasobów genowych. Te niezwykle cenne zasoby udostępnia się do wykorzystania w hodowli.

Przedwojenne pszenice

Zachowanie zasobów genowych roślin jest jedynym sposobem gwarantującym ich dostępność w chwili obecnej i w przyszłości, a wiele państw, w tym Polska, zobowiązało się do tego podpisując światową Konwencję o różnorodności biologicznej. Warto dodać, że w ramach działania rolno-środowiskowo-klimatycznego Programu Rozwoju Obszarów wiejskich na lata 2014–2020, rolnik może wnioskować o płatność z tytułu „zachowania zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie”.

W zasobach genowych znajduje się olbrzymia ilość starych odmian różnych gatunków roślin. Bardzo cenne są w tym zasoby genowe zbóż, szczególne najważniejszego gatunku – pszenicy ozimej. Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin właśnie na ostatniej Polagrze Premierach pokazywał szereg polskich przedwojennych odmian pszenicy ozimej zachowanych w Krajowym Centrum Roślinnych Zasobów Genowych. Były to m.in. odmiany Ostka Grodkowicka oraz Square Head Grodkowicka (o kłosie bezostnym, maczugowatym) i wywodzące się z tych odmian: Ostka Gruboziarnista Grodkowicka, Egipcjanka, Nadwiślanka i Blondynka. Jak wyglądają i czym charakteryzują się wymienione przedwojenne odmiany pszenicy ozimej? Przedstawiamy zdjęcia i ciekawe skrócone opisy przedwojennych polskich pszenic opracowane przez naukowców z KCRZG.

Ostka Gruboziarnista Grodkowicka

Pochodzenie odmiany: Ostka Grodkowicka × Square head Grodkowicka.

Kłos: ościsty, gładki, czerwony, luźny lub średnio zbity, zaostrzony lub cylindryczny; długość kłosa 77 mm, ilość kłosków 19,3, osadka kłosowa silnie owłosiona .

Plewa: średnio długa (8,65 mm), wąska (3,80 mm), stosunek długości do szerokości średni (2,28), wewnętrzna strona niejednolicie owłosiona, ząbek zagięty, średniej długości (6,24 mm), bark pośredni.

Ziarno: czerwone, długie (6,99 mm), szerokość 3,62 mm, grubość 3,11 mm, stosunek długości do szerokości duży (1,93), ciężar 1000 ziaren dość duży (47 g), zabarwienie fenolem średnie – do ciemnego.

Słoma: średnio sztywna, długość 123 cm.

Okres wegetacji: kłoszenie wczesne (259 dni), dojrzewanie wczesne (308 dni).

Ostka Grodkowicka

Pochodzenie odmiany: z pszenicy rumuńskiej zaaklimatyzowanej w Małopolsce pod nazwą Ostki Galicyjskiej.

Kłos: ościsty, gładki, czerwony, luźny, zaostrzony, długość kłosa 91 mm, ilość kłosków 19,8, osadka kłosowa średnio owłosiona, zabarwienie fenolem mieszane (jasne i ciemne).

Plewa: dość długa, wąska (3,65 mm), stosunek długości do szerokości dość duży (2,31), wewnętrzna strona średnio owłosiona, ząbek zagięty, krótki (3,22 mm); bark pochyły.

Ziarno: czerwone, długie (7,03 mm), szerokość 3,47 mm, grubość 2,92 mm, stosunek długości do szerokości duży (2,04); ciężar 1000 ziaren średni lub duży, zabarwienie fenolem ciemne lub mieszane (jasne i ciemne).

Słoma: średnio sztywna, długość 127 cm.

Okres wegetacji: kłoszenie średnio wczesne.

Egipcjanka

Pochodzenie odmiany: Ostka Grodkowicka × Square head Grodkowicka.

Kłos: ościsty, gładki, biały, luźny, zaostrzony; długość kłosa 83 mm, ilość kłosków 19,7; osadka kłosowa silnie owłosiona, zabarwienie fenolem ciemne.

Plewa: długa (9,32 mm), wąska (3,84 mm), stosunek długości do szerokości duży (2,42), wewnętrzna strona silnie owłosiona, ząbek pośredni, długość ząbka średnia (5,0 mm), bark pochyły.

Ziarno: białe, długie (6,94 mm), szerokość 3,54 mm, grubość 3,08 mm, stosunek długości do szerokości średni (1,96), ciężar 1000 ziaren średni (47 g), zabarwienie fenolem jasne.

Słoma: średnio sztywna, długość 120 cm.
Okres wegetacji: kłoszenie średnio wczesne (261 dni), dojrzewanie średnio wczesne
311 dni).

Nadwiślanka

Pochodzenie odmiany: Ostka Grodkowicka × Square head Grodkowicka.

Kłos: ościsty, gładki, biały, średnio zbity, cylindryczny, długość kłosa 72 mm, ilość kłosków 20,6, osadka kłosowa słabo owłosiona, zabarwienie fenolem pośrednie – do ciemnego.

Plewa: krótka (8,01 mm), średnio szeroka (4,09 mm), stosunek długości do szerokości średni (1,96), wewnętrzna strona słabo owłosiona; ząbek pośredni, długość ząbka średnia (6,39 mm); bark poziomy lub pośredni.

Ziarno: czerwone, krótkie (6,19 mm), szerokość 3,64 mm, grubość 3,08 mm, stosunek długości do szerokości mały (1,70); ciężar 1000 ziaren średni (43 g), zabarwienie fenolem jasne.
Słoma: średnio sztywna, długość 110 cm.

Okres wegetacji: kłoszenie wczesne – do średnio wczesnego (259 dni), dojrzewanie średnio wczesne (310 dni).

Blondynka

Pochodzenie odmiany: Ostka Grodkowicka × Square head Grodkowicka.

Kłos: ościsty, gładki, biały, średnio zbity, cylindryczny, długość kłosa 74 mm; ilość kłosków 20,8, osadka kłosowa słabo owłosiona; zabarwienie fenolem-ciemne.

Plewa: krótka (8,59 mm), średnio szeroka (4,08 mm), stosunek długości do szerokości mały (2,11), wewnętrzna strona słabo lub średnio owłosiona, ząbek pośredni, długość ząbka średnia (6,08 mm), bark poziomy lub średni.

Ziarno: czerwone, średniej długości lub krótkie (6,32 mm), szerokość 3,73 mm, grubość 3,05 mm, stosunek długości do szerokości mały (1,69); ciężar 1000 ziaren dość duży (47 g), zabarwienie fenolem jasne.

Słoma: średnio sztywna, długość 118 cm.

Okres wegetacji: kłoszenie średnio późne (263 dni), dojrzewanie średnio wczesne (310 dni).