Kiedy owoce są dojrzałe do zbioru?

Zwykle na dwa–trzy tygodnie przed spodziewaną datą zbiorów należy rozpocząć pomiar twardości owoców, zawartości skrobi oraz cukru w jabłkach poszczególnych odmian. W przypadku gruszek dokonuje się tylko pomiaru twardości i zawartości cukru. Wyniki pomiarów skrobi podlegają jeszcze wahaniom i w przeciwieństwie do jabłek nie pozwalają na miarodajną ocenę dojrzałości owoców. Mogą jednak dostarczyć pewnego rozeznania co do tworzących się dopiero w owocach cukrów. Informacja o możliwym czasie zbiorów jest istotna nie tylko ze względu na same owoce, ale także jest konieczna, by zorganizować ludzi do zbioru, a także zaplanować harmonogram zabiegów.

Oprócz śledzenia informacji o dojrzewaniu owoców ogólnie, ważne jest, by samemu także wykonywać pomiary dojrzałości. Różnice pomiędzy kwaterami/sadami potrafią być istotniejsze niż różnice między oddalonymi regionami. Używając penetrometru osadzonego na stojaku wiertniczym oraz refraktometru, każdy sadownik jest w stanie dość dobrze oszacować twardość i zawartość cukru w owocach. Pomiaru trzeba dokonywać zawsze po zielonej stronie owocu. W przypadku gruszki jest to strona, na którą zagina się owoc. Użycie stojaka wiertniczego do zamocowania jędrnościomierza daje dokładniejszy wynik.

Ręczny refraktometr jest wystarczająco precyzyjnym przyrządem, który pozwala zmierzyć zawartość cukru w owocach. Jednak odczyt polegający na spojrzeniu w pryzmat nie pozwala na idealne oznaczenie zawartości cukru. Obecnie na rynku dostępne są niedrogie refraktometry elektroniczne, które umożliwiają dokładne i łatwe oznaczenie zawartości cukru w owocach. W praktyce często zdarza nam się widzieć, że sadownikom szkoda zużyć większą liczbę owoców do testowania dojrzałości. Sprawdzenie twardości tylko 2–3 owoców daje mniej więcej pojęcie, ale daleko mu do godnego zaufania wyniku. Radzimy sprawdzić twardość co najmniej 10 owoców. Z każdego owocu trzeba też wyciąć kawałek miąższu i wycisnąć go w sokowirówce. Z takiej mieszanki pobiera się kilka kropel jako próbkę soku do oznaczenia zawartości cukru.

W przypadku jabłek oznaczamy też zawartość skrobi. Owoc trzeba najpierw rozkroić ostrym nożem na pół w taki sposób, by rozciąć też gniazdo nasienne. Tak przygotowaną połówkę jabłka spryskujemy płynem Lugola i czekamy 2 minuty. Płyn można zakupić w aptekach: 40 ml kosztuje około 8 zł (w tym roku w części aptek sprzedawcy wymagają recepty). Jeśli miąższ pozostaje czarny jak na zdjęciu, w owocu nie ma jeszcze cukrów prostych i oznaczamy go liczbą 1. Jeśli miąższ jest biały, oznacza to, że część skrobi zamieniła się już w cukry proste. Im więcej białego zabarwienia, tym większa zawartość cukrów prostych. W praktyce do oznaczenia zawartości skrobi używa się poglądowych rysunków.

Wyniki własnych pomiarów można porównać z wynikami z sąsiednich gospodarstw. To daje niezłe rozeznanie, jak zaawansowane jest dojrzewanie w danej okolicy. Bardzo ważne jest ustalenie stopnia dojrzałości owoców na każdej kwaterze należącej do danego gospodarstwa. W ten sposób można zaplanować zbieranieowoców. Zawartość cukru zależy od obfitości owoców, a także od ich wielkości. Jeśli owoce w ostatnich tygodniach przed zbiorem szybko rosną, zmniejsza się zawartość cukru. W przypadku gruszek, najważniejszym parametrem pomocnym w ocenie stopnia dojrzałości jest twardość owoców, w odróżnieniu od jabłek, przy których zwraca się uwagę zarówno na twardość, jak i zawartość skrobi oraz cukru (Brix). Dzięki ustaleniu kolejności dojrzewania owoców na kwaterach, można optymalnie zaplanować kolejność okres zbiorów.

Poza tymi ogólnymi wskazówkami, należy też wziąć pod uwagę szczególne warunki na poszczególnych kwaterach. Jeśli dana kwatera w maju/czerwcu była dotknięta suszą lub w tym miejscu borykamy się z niedoborami żelaza, zbiory owoców trzeba przeprowadzić wcześniej. W tym roku szczególnie uważnie trzeba się też przyjrzeć na ile dojrzałe są owoce na kwaterach dotkniętych uszkodzeniami mrozowymi. Dojrzewanie owoców na drzewach poddanych takiemu stresowi może się opóźniać.

Plotki dotyczące dojrzewania owoców prowadzą nieraz do panicznych reakcji i rozpoczynania zbiorów na „łapu capu”. Wydaje się też, że ciepłe dni w okresie na krótko przed zbiorami powodują przyspieszone dojrzewanie, gdyż na drzewach widać przebarwione owoce. Warto jednak kilka tak „przebarwionych” owoców zerwać i spokojnie obejrzeć w magazynie. Często okazuje się, że poza rumieńcem, podstawowy kolor owocu to wciąż soczysta zieleń trawy. Gruszki rosną do ostatniej chwili, więc wczesne zbiory znacząco zmniejszają zyski, a ponadto powodują mniejszy odsetek handlowych owoców o rozmiarze 65 mm.


Z drugiej strony, zbyt późny zbiór może okazać się jeszcze gorszy w skutkach. Cała sztuka polega więc na prawidłowym określeniu momentu zbiorów. Przede wszystkim należy samodzielnie określić stopień dojrzałości owoców na różnych kwaterach. Nietrudno bowiem o sytuację, gdy dla kwater znajdujących się blisko siebie optymalny moment na zbiory różni się nawet o tydzień. Warto mieć na uwadze, że owoce na kwaterach o słabej wilgotności i żyzności gleby przejrzewają wyraźnie wcześniej niż na kwaterach o warunkach optymalnych.

Ostatnie sezony pokazały nieprzewidywalność dojrzewania poszczególnych odmian. Właściwe zaplanowanie zbiorów ma bardzo istotne znaczenie i przekłada się bezpośrednio na wynik ekonomiczny gospodarstwa. Długość okresu przechowywania owoców zależy od odmiany, stopnia dojrzałości owoców i warunków przechowywania.