Co decyduje o wartości energetycznej kukurydzy?
Rozbijając kiszonkę z kukurydzy na czynniki pierwsze da się zauważyć, że o jej wartości energetycznej decydują węglowodany, tj.:
- cukry,
- skrobia,
- włókno surowe.
Skrobia zawarta w ziarniakach (w optymalnych warunkach uprawy i zbioru, udział suchej masy ziarniaków stanowi 40–45% suchej masy materiału kiszonkowego), o ile wszystkie są naruszone, jest strawna niemalże w 100%. Włókno, w którym jest znaczna część energii, przez ligninę nie jest trawione tak efektywnie, ale też odmiany kukurydzy wyraźnie różnią się strawnością włókna z łodyg i liści.
Dlaczego wysoki udział kolb w kiszonce jest ważny?
Warto w tym momencie zaznaczyć, że im większy jest w plonie udział kolb i ziarna, tym więcej w kiszonce łatwo trawionej skrobi, a mniej włókna. Stąd od lat wpajane przez żywieniowców zalecenia, aby tak wybierać wczesność odmian i prowadzić mieszańce (nie siać za gęsto i nie kosić zbyt nisko), aby udział kolb w plonie na kiszonkę wynosił 50% i więcej.
Przyjrzyjmy się mimo wszystko czynnikom wpływającym na strawność włókna kukurydzy. Genetyka odmian (przy założeniu, że wegetacja i dojrzewanie będą przebiegały w optymalnych warunkach pogodowych) jest istotna i wszystkie firmy hodowlane szczycą się odmianami kiszonkarskimi o podwyższonej strawności włókna.
Na czym polegają programy hodowlane poprawiające strawność kukurydzy?
W dużej mierze polegają na selekcji fenotypów uzyskiwanych w krzyżowaniu, u których stwierdza się pożądany układ włókien. Generalnie na włókno surowe składają się:
- celuloza,
- hemiceluloza,
- lignina,
ale mogą mieć odmienny układ przestrzenny. I tutaj jest sedno strawności. Między te włókna muszą w przedżołądkach przeżuwaczy dotrzeć mikroorganizmy.
"Hamulcowym" w tym układzie dla trawienia włókna jest lignina. Nie jest trawiona i wstępuje w naturalnym kompleksie z celulozą, która jest trawiona. Ale jeżeli otacza celulozę mocno, ta nie zostanie strawiona.
Co zrobić, żeby celuloza była dostępna dla mikroorganizmów żwacza?
Trzeba rozluźnić ten układ ligniny z celulozą albo szukać odmian z mniejszą zawartością ligniny.
Czym charakteryzują się odmiany kukurydzy o podwyższonej strawności?
I to właśnie robią hodowcy. Szukają genów odmian z mniejszą zawartością ligniny. O różnych programach firm hodowlanych w kierunku poprawy strawności kiszonek z kukurydzy pisaliśmy wielokrotnie. Linie takich odmian o podwyższonej strawności ma praktycznie każda firma i stara się takie odmiany wyróżniać spośród innych kiszonkowych.
Takie odmiany charakteryzują się wysoką zawartością suchej masy przy zbiorze, lepszą strawnością ścian komórkowych, co gwarantuje dużą zawartość energii w paszy, wysokim plonem suchej masy i energii, wczesnym dojrzewaniem kolb, co zapewnia elastyczność zbioru oraz wysoką zawartością cukru, co wpływa na smakowitość paszy i zwiększa jej pobranie.
Firmy zajmujące się hodowlą kukurydzy mają różne autorskie programy poprawy strawności. Selekcja odmian o strawniejszym włóknie wynikająca ze specyficznego układu lignin też jest ważna i przynosi efekty.
Dlaczego genetyka odmian jest ważna?
Genetyka odmian jest niezwykle ważna dla końcowej jakości i strawności kiszonek, ale pamiętajmy też, że mamy na to olbrzymi wpływ na etapie agrotechniki, na etapie sporządzania kiszonek (odpowiednia faza zbioru i struktura sieczki) i na etapie przygotowywania TMR (dodatki rozluźniające ligniny).
I tutaj doskonałym rozwiązaniem jest technologia zbioru kukurydzy shredlage z długością sieczki 3 cm (dobra struktura) i zmiażdżeniem sieczki łodyg i liści. Ta technologia efektywnie poprawia strawność włókna. Ale wymaga odpowiedniej sieczkarni. Technologia jest bardzo popularna w USA i rozwija się w Europie, także w Polsce.
Wiem, że hodowcy bydła i producenci mleka dobrze przygotowują się do wyboru mieszańców kukurydzy. Są bardziej strawne odmiany i warto pogłębić wiedzę na ich temat. Niebawem odsłonimy też, może nie tajemnicę, ale fakty o korzyściach uprawy mieszaniny mieszańców kukurydzy. Takie oferty są na rynku.
Marek Kalinowski
