O dawkach i terminach nawożenia azotem pisaliśmy w nr. 19/20 „Tygodnika Poradnika Rolniczego”. Dziś chcę dopełnić te informacje o fizjologiczne aspekty nawożenia kłosów azotem, bo zbliża się czerwiec, a to właśnie w tym miesiącu kształtuje się i wypełnia ziarno.
Dwa pogodowe scenariusze
Korzystny dla nalewania ziarna jest wilgotny i chłodny czerwiec i wtedy najlepiej zadziała odpowiednia ilość azotu na tzw. kłos. W fazie kłoszenia zbóż jakościowych (zależnie od warunków od otwarcia pochwy liściowej do końca kłoszenia) naukowcy zalecają stosowanie średnio ok. 8–12 kg N na każdą tonę założonego plonu ziarna. Azot w takich warunkach jest niezbędny dla uzyskania odpowiedniej zawartości glutenu. W warunkach niedoboru azotu, nastąpi wzrost zawartości skrobi, a akumulacja azotu będzie niedostateczna co doprowadzi do spadku zawartości białka w ziarnie.
Natomiast sucha i upalna pogoda w czerwcu i lipcu jest natomiast przyczyną strat w plonach pszenicy ozimej, bo rośliny przedwcześnie dojrzewają. W takich jednak warunkach poziom glutenu jest zwykle na wysokim poziomie, bo azot szybciej przemieszcza się z organów wegetatywnych do ziarniaka i tym samym rośnie zawartość białka.
Jak najdłuższa fotosynteza
W okresie dojrzewania jest niezwykle istotna dla jakości plonu. W okresie od początku kwitnienia do dojrzałości pełnej pszenicy powstaje aż 80–90% plonu ziarna. Dopiero w tej fazie rozwoju pszenicy realizuje się uprzednio zbudowany potencjał plonowania. Zadaniem każdego plantatora powinno być w tym okresie utrzymanie aktywności fotosyntetycznej roślin (ochrona fungicydowa), czyli zieloności powierzchni liścia flagowego, podflagowego i kłosa.
Ma to olbrzymie znaczenie dla nalewania ziarniaków, bo aż 50 do 80% azotu zawartego ostatecznie w ziarnie ulega redystrybucji z rezerw uprzednio zakumulowanych w organach wegetatywnych. Z tych danych wynika jednak, że 20 do 50% azotu zakumulowanego w ziarnie rośliny jest jednak pobierana z gleby (ewentualnie część przez liście przy dokarmianiu dolistnym roślin).
Sam azot nie zadziała
O efektywności procesu nalewania ziarna i jego jakości decyduje głównie azot, ale tyko gdy na optymalnym poziomie roślina ma także dostępny fosfor, magnez, siarkę i miedź. Magnez jest składnikiem pokarmowym o wielofunkcyjnym działaniu. W końcowej fazie rozwoju magnez wpływa na szybkość przepływu azotu z organów wegetatywnych do tworzących się ziarniaków. Jest to szczególnie istotne, gdy czerwiec jest wilgotny. Podobnie działa miedź. Siarka natomiast mocno wpływa na efektywność wykorzystania azotu przez rośliny, ale też na jakość białka powstającego w ziarniakach. Procesy te nie będą jednak zachodzić optymalnie, jeżeli rośliny są chore i mają ograniczoną powierzchnię asymilacyjną.
Bardzo wysoki plon – też problem
Średnie plony zbóż w Polsce są znacznie niższe od uzyskiwanych np. w Niemczech. Ta różnica nie jest wynikiem gorszej wiedzy rolników czy gorszych odmian. Mamy po prostu gorsze gleby, mniej opadów i surowszy klimat. Mimo to plony pszenicy w Polsce powyżej 10 t/ha nie są rzadkością, a w Niemczech nie są rzadkością plony w granicach 12 t/ha.
Będąc na jednym z wyjazdów do Niemiec usłyszałem od rolników, że plon 12 t ziarna z hektara jest w pewnym sensie granicą dobrej jakości i dobrej opłacalności. Większość odmian jakościowych przy plonach na poziomie powyżej 12 t/ha zawiera mniej białka. Jeżeli białka jest mniej niż 12%, a przy plonach powyżej 12 t/ha jest to normą i nie da się tego podkręcić nawożeniem kłosa – w skupie ziarna jakościowego rolnik będzie miał potrącenie ceny. Z tego powodu rolnicy poszukują nowych wysokobiałkowych pszenic jakościowych i póki co starają się prowadzić pszenice jakościowe na plon do granicy 12 t/ha.
Marek Kalinowski
