Dodam tylko, że w Polsce jedyną firmą zajmującą się certyfikowaniem Rekordów Polski i pomocą w ustanawianiu rekordów Guinnessa jest Biuro Rekordów.
Jakie czynniki mają największy wpływ na wysokość plonowania roślin?
Genetyka i nieograniczony dostęp do wody to dwa najważniejsze czynniki mające wpływ na wysokość plonowania roślin. Oczywiście, poziom nawożenia, dokarmiania, stymulacji i ochrony musi być dopasowany do zakładanego plonu i cech odmiany. A jeżeli to możemy zagwarantować, to potencjału rekordowej wydajności trzeba szukać w genach odmian i z całą pewnością trzeba zagwarantować uprawie komfortowe warunki dostępu do wody przez nawadnianie.
Rekordy bije się tak naprawdę za wszelką cenę, dla pasji i satysfakcji. Plon jest bowiem efektem ilościowym genotypu jako wynik współdziałania wielu czynników. Po wytworzeniu struktury i potencjalnego plonu w fazie krzewienia, następnie zredukowaniu i dostosowaniu go do panujących warunków w fazie od strzelania w źdźbło do kłoszenia, przychodzi czas na wypełnienie ziarniaków. To krótki, ale bardzo ważny okres. Plon zależy teraz od tego, ile składników pokarmowych (asymilatów) zmagazynowanych w źdźbłach i liściach oraz tych dalej transportowanych przez korzenie z gleby roślina zdoła dostarczyć ziarniakom.
Co wpływa negatywnie na wysokość plonowania roślin?
Transport pokarmu i wypełnianie ziarna mogą być zakłócone przez choroby liści i kłosów (septoriozy i fuzariozy). Niedobór azotu może wpłynąć na mniejszą MTZ, mniejszą zawartość białka i glutenu. Podobnie może wpłynąć susza. Nadmiar opadów może powodować natomiast „rozcieńczenie” składu ziarna i pogorszenie cech jakościowych, a także może być przyczyną wylegania i porastania ziarniaków. Dużo zależy zatem od pogody, ale nie wszystko.
Teoretyczne potencjalne plony, które roślina może wydać, są często wielokrotnie wyższe od rzeczywistych. Niektóre światowe rekordy są całkiem blisko tego maksymalnego potencjału. Amerykanie oceniają, że obecny potencjał hodowlany kukurydzy umożliwia teoretycznie uzyskanie plonu na poziomie 800–850 buszli z akra, a ustanowiony rekord świata plonowania kukurydzy, ale nawadnianej, przekracza już poziom 600 buszli z akra. To wynik pompowany wodą i zacznijmy od wywołanej do tablicy kukurydzy.
Jaki jest realny potencjał plonowania kukurydzy w Polsce?
Realny potencjał plonowania kukurydzy oceniany jest dla warunków Polski na ok. 20 t ziarna z hektara i kilka razy przekracza średnie zbierane plony. Jak wspomniałem, czynnikiem limitującym plonowanie jest woda i współczynnik transpiracji.
Upraszczając wyliczenia można przyjąć, że kukurydza mając do dyspozycji 450 mm wody powinna wydać plon ziarna na poziomie 8–8,5 t/ha, a przy dostępności 300 mm wody – 6–6,5 t/ha. Znacznie wyższy potencjał plonowania kukurydza ma w cieplejszych strefach klimatycznych, gdzie można uprawiać odmiany o wysokim FAO. U nas póki co, ryzykowna jest uprawa kukurydzy o FAO ponad 270, we Francji o FAO powyżej 600. Jednak są strefy klimatyczne, gdzie uprawia się kukurydzę o FAO bliskie 1000. To zupełnie inny, możliwy poziom plonowania.
Amerykański rekord w plonowaniu kukurydzy
Światowe, oficjalne, zmierzone i potwierdzone rekordowe plony ziarna kukurydzy biją systematycznie farmerzy z USA. Jednym ze spektakularnych, ale uzyskanych na niewielkiej powierzchni (0,4 akra) był plon 22,5 t ziarna kukurydzy z hektara, zebrany przed laty przez amerykańskiego rolnika, który uprawiał odmianę typu stay green w monokulturze po kukurydzy. Aby uzyskać taki efekt plonowania, zastosował w przeliczeniu na ha łącznie 901 kg NPK i 123 kg S. Rekord ten został potem pobity kilka razy. Z informacji o potwierdzonych rekordach świata wynika, że następnym najwyższym, rekordowym plonem szczycił się od 2002 r. również amerykański rolnik ze stanu Iowa. Uzyskał on średni plon ziarna kukurydzy w ilości 442,14 buszli z akra. Po przeliczeniu na nasze jednostki rekord wynosił 27,751 t/ha.
Ten rekord utrzymywał się długo, ale potem był kilka razy bity. W roku 2014 pokonano barierę wydajności 500 buszli z akra. Nowy rekord świata wynoszący 503,791 buszli ziarna kukurydzy z akra plantacji nawadnianej uzyskał w 2014 br. Randy Dowdy Valdosta z USA. W USA każdego roku ogłaszany jest konkurs na najwyższe plony kukurydzy i z uwagi na różne technologie (nawadnianie plantacji, uprawa bezorkowa, uprawa pasowa itd.) rekordy bite są w kilku kategoriach.
W 2015 r. padła kolejna bariera plonowania kukurydzy. David Hula ze stanu Wirginia uzyskał plon 532 buszli z akra odmiany kukurydzy z hodowli Pioneer. W przeliczeniu na nasze jednostki, rekord wynosił 33,390 t/ha.
W 2017 r. David Hula, mieszkaniec Charles City w stanie Wirginia, wybrał do uprawy odmianę P1197AM i ustanowił nowy rekord świata plonu ziarna kukurydzy na poziomie 34,035 t/ha (542,27 buszle z akra).
Ale to już historia; David Hula z plonami nawadnianej kukurydzy w wysokości 616,20 buszli z akra w 2019 r. ustanowił swój czwarty rekord świata, co w przeliczeniu daje aż 38,675 t/ha. I myślałem, że napiszę, iż jest to od 4 lat rekord niepobity. A jednak. W ostatniej chwili pojawiła się 13 grudnia br. informacja, że David Hula uzyskał w 2023 r. rekordowy plon na poziomie 623,8439 buszli z akra, tj. plon 39,155 t/ha. Kukurydza była nawadniana, uprawiana w technologii strip-till i taki średni plon farmer uzyskał z całkiem sporej plantacji o powierzchni 234 akrów (94,69 ha).
Rekord plonowania pszenicy dla Nowozelandczyków
Rekordy w przypadku plonów ziarna pszenicy ciągle bili rolnicy z Nowej Zelandii. Pierwszym uznanym rekordem świata był plon 13,99 t/ha uzyskany w Wielkiej Brytanii w 1981 r. W roku 2003 rekord na poziomie 223 buszli z akra (15,048 t/ha) ustanowił Chris Dennison z Nowej Zelandii. W roku 2010, dokładnie 8 marca, ten rekord pobił Michael Solari, właściciel gospodarstwa Otama w Nowej Zelandii. Uzyskał on plon ziarna pszenicy na poziomie 232,64 buszli z akra, co po przeliczeniu na nasze jednostki daje plon 15,636 t/ha.
Ten utrzymujący się przez 5 lat rekord świata był w 2016 r. bity dwa razy przez farmerów w Wielkiej Brytanii. Najpierw nowy rekord na poziomie 16,5 t ziarna pszenicy z hektara ustanowił 24 sierpnia Tim Lamyman w Lincolnshire. W 10 dni później ten rekord pobił o 20 kg/ha Rod Smith w Northumberland, uzyskując z plantacji 11,3 ha plon ziarna pszenicy paszowej odmiany Dickens w ilości 16,519 t/ha (przy wilgotności 15%). Ten rekordowy wynik zgłoszony do księgi rekordów Guinnessa uzyskała odmiana pszenicy Dickens na ciężkiej glinie w zmianowaniu po fasoli, wysiana 22 września w ilości 330 ziarniaków na mkw.
W roku 2017 stawka poszła w górę, bo nowy rekord w plonie pszenicy ustanowiono ponownie w Nowej Zelandii. Odmiana Oakley na niespełna 12-hektarowej działce gospodarstwa Maxine i Erica Watsonów z Ashburton osiągnęła średni plon 16,791 tony z hektara i ten rekord świata trafił do Księgi Rekordów Guinnessa. Eric Watson, po raz drugi ustanowił Rekord Guinessa, bijąc poprzedni wynik o 607 kg/ha. Jego światowy rekord plonowania pszenicy ozimej ustanowiony w 2020 r. to 17,398 t/ha. Tak wysoko plonującą odmianą była Kerrin z hodowli KWS.
Jednak wynik w 2022 r. został poprawiony przez znanego z bicia rekordów angielskiego hodowcę, Tima Lamymana. 10 sierpnia 2022 r. z pola o powierzchni 8,2920 ha w hrabstwie Lincolnshire zebrał średni plon 17,95 ton z hektara.
Rekord plonowania jęczmienia ozimego
W 2015 r. w gospodarstwie Poplar Grove Farm w Timaru w Nowej Zelandii padł nowy rekord świata w plonowaniu jęczmienia ozimego – to 13,8 t/ha. Ustanowili go 23 stycznia 2015 r. Warren i Joy Darlings, a wynik nadal jest oficjalnym zapisanym w Księdze Rekordów Guinnessa. Wcześniejszy oficjalny rekord świata na poziomie 12,2 t/ha jęczmienia ozimego ustanowił w 1989 r. szkocki farmer Stockton Park.
Ale potem padł nowy rekord ustanowiony przez wspomnianego brytyjskiego rolnika przy pszenicy. Tim Lamyman w ostatnich latach wyspecjalizował się w biciu rekordów. Tim Lamyman pobił w 2021 r. światowy rekord plonów jęczmienia ozimego z 2015 r. o prawie 0,5 t/ha. Uzyskał rekordowy plon jęczmienia 14,2 t/ha. Na ten sukces złożyły się bardzo korzystne warunki pogodowe, bardzo intensywna ochrona fungicydowa (w terminach:T0, T1, T2, T3 i T4), nawożenie i wielokrotne dokarmianie łanu, ale przede wszystkim dwurzędowa odmiana KWS Tardis.
Ale to nie koniec sukcesów farmera. 13 lipca 2022 roku w Worlaby Dale Top w hrabstwie Lincolnshire, udało mu się pobić rekord sprzed roku na największy plon jęczmienia z hektara. Rekordowy zbiór osiągnął poziom 16,2 ton ziarna jęczmienia z hektara.
Rekord plonowania rzepaku ozimego
Tim Lamyman bił kilka razy jeszcze jeden rekord świata w plonowaniu rzepaku ozimego. Warto dodać, że w styczniu 2015 r. stary rekord świata plonowania rzepaku ozimego wynoszący 6,14 t/ha pobił w Nowej Zelandii Chris Dennison ustawiając poprzeczkę na poziomie 6,31 t/ha. W lipcu 2015 r. Tim Lamyman pobił ten rekord od 0,5 t/ha uzyskując rekordowy plon rzepaku na poziomie 6,7 t/ha. Co ciekawe, wynik ten uzyskał z odmianą populacyjną Picto, ale wysianą w zagęszczeniu sugerowanym dla odmian mieszańcowych (ok. 2,5 kg nasion/ha). Rekordowy plon uzyskano na 8,21-hektarowej plantacji w zmianowaniu po jęczmieniu ozimym z uprawą uproszczoną.
Ten wynik ponownie poprawił Tim Lamyman uzyskując w 2018 r. z odmianą hybrydową Sparrow z 8-hektarowej działki plon nasion 7,01 t/ha i jest to nowy oficjalny rekord świata. Jak podkreśla rolnik – wpływ na ten wynik miał siedmioopryskowy program dokarmiania dolistnego, który pozwolił roślinom zbudować silne korzenie przed zimą i złagodzić wpływ stresu cieplnego latem. W czasie kwitnienia zastosowano dokarmianie nawozem dolistnym bogatym w wapń (CalFlux) i dokarmianie preparatem zawierającym miedź, żelazo, mangan i cynk (XStress).
Kolejnym nieoficjalnym rekordem świata ustanowionym w 2019 r. był wynik 7,19 t/ha, który zebrał w gospodarstwie Richard Budd, rolnik z Kent. Ale Tim Lamyman nie odpuszcza. Chociaż ten wynik nie jest rekordem świata, to w ub.r. ustanowił on rekord Wielkiej Brytanii w plonowaniu rzepaku ozimego, którego skorygowana produkcja brutto wyniosła 8,98 t/ha.
Rekord plonowania soi
W USA rolnicy zbierają średnio od 40 do 44 buszli nasion soi z akra (czyli niespełna 3 t/ha). Wieloletnim rekordzistą świata w plonowaniu tej rośliny jest Kip Cullers ze stanu Missouri w USA. Regularnie zbiera on średnie plony soi w granicach 100 buszli z akra (ponad 6,6 t/ha). Pierwszy swój rekord świata w plonie soi ustanowił w roku 2007 wynikiem 154,57 buszli z akra (10,312 t/ha). Od 5 lat utrzymuje on rekord świata ustanowiony w 2010 r. Wtedy wysiał on soję w połowie kwietnia 2010 r. i zebrał w ostatnich dniach września. Ustanowiony wtedy przez rolnika oficjalny rekord świata to plon aż 160,6 buszli soi z akra. W przeliczeniu na nasze jednostki, ten rekord świata wynosił 10,715 t/ha nasion soi.
Oficjalne rekordy świata wpisywane do Księgi rekordów Guinnessa muszą być odpowiednio udokumentowane. Bywa zatem, że jest wiele znacznie wyższych nieoficjalnych rekordów świata. W przypadku soi znaleźć można np. komunikat prasowy, który wydał Jerry Stoller, właściciel Stoller USA w Illinois mówiący o plonie 176 buszli soi z akra plantacji nawadnianej w południowym Teksasie. Była też wzmianka w późniejszym okresie o plonie wręcz niewiarygodnym 214,7 buszli nasion soi z akra (ok. 14,3 t/ha) z innej plantacji nawadnianej w południowym Teksasie. Nikt nie podjął się jednak udokumentowania tych plonów i wpisania do oficjalnych rekordów świata. Oficjalnym rekordzistą jest Randy Dowdy ze stanu Georgia. W 2016 r. uzyskał potwierdzony plon 171,8 buszli nasion soi z akra. W przeliczeniu na nasze jednostki, oficjalny rekord wynosił 11,462 t/ha. Ten rezultat farmer poprawił w 2019 r. uzyskując plon 190,23 buszli nasion soi z akra odmiany Hefty 49X7S (odmiana GMO odporna na glifosat).
Ale aktualnym rekordem ustanowionym przez Alexa Harrella z hrabstwa Lee, ustanowionym 23 sierpnia, są najwyższe plony soi w historii rolnictwa – 206,7997 buszli soi z akra. W przeliczeniu na nasze jednostki nowy oficjalny rekord świata wynosi 13,797 t/ha nasion soi.
Marek Kalinowski
