Zimotrwałość i mrozoodporność warunkowane nie tylko przez genetykę
Na tej liście nie ma odmian najnowszych, a także nie ma odmian hybrydowych jęczmienia ozimego. Analizując te informacje, należy pamiętać, że o zimotrwałości i mrozoodporności roślin ozimych poza genetycznie warunkowanymi cechami odmianowymi mocny wpływ wywiera agrotechnika. Ważny jest termin siewu i jego zagęszczenie, poziom nawożenia makro- i mikroelementami. Duży wpływ na rozwój roślin jęczmienia i ich zimotrwałość ma też wirus żółtej karłowatości jęczmienia, a zatem zwalczanie mszyc będących wektorem choroby.
Jęczmień najwrażliwszy ze wszystkich zbóż
Najmniej mrozoodporny i zimotrwały spośród zbóż ozimych uprawianych w Polsce jest jęczmień. Poważne straty wyrządzają już spadki temperatury do minus 15 st. C bez okrywy śnieżnej i minus 25 st. C z okrywą śnieżną. Warto też dodać, że oceny zimotrwałości jęczmienia ozimego w warunkach laboratoryjnych są nieporównywalne z ocenami odmian pszenicy ozimej i pszenżyta ozimego. Ocena 5 dla pszenicy ozimej ma zupełnie inny wymiar praktyczny niż 5 dla jęczmienia ozimego. W prowokacyjnych doświadczeniach specjalnych mrozoodporność jęczmienia ozimego testowana jest przy mniejszym stresie termicznym niż mrozoodporność pszenicy i pszenżyta. Temperatura mrożenia roślin jęczmienia w chłodni jest łagodniejsza, tzn. wyższa (od -10 do -14 st. C) niż pszenicy i pszenżyta (od -15 do -18 st. C).
Stres termiczny stosowany w warunkach laboratoryjnych, choć niewielki, to jest wystarczający dla zniszczenia znacznej części roślin jęczmienia ozimego. Najczęściej oceny zimotrwałości z warunków prowokacyjnych dobrze korespondują z ocenami w warunkach naturalnych, ale nie pokazują pełnego obrazu zimotrwałości odmian. Należy dodać też, że najczęściej do największych strat dochodzi nie w czasie zimy, ale na przedwiośniu. Każdy sezon jest jednak inny. Okazuje się np. że po tegorocznej zimie, a tak naprawdę po mrozach marcowych, bardziej ucierpiały pszenice niż jęczmień. Czynnikiem decydującym o lepszym przetrwaniu zimy i przedwiośnia przez odmiany jęczmienia ozimego w porównaniu z pszenicą był jesienny rozwój roślin. Jęczmień sieje się wcześniej – i to było jesienią ub.r. decydujące. W większości jęczmień ozimy wchodził w zimę w odpowiednio zaawansowanych fazach wzrostu, czego nie można powiedzieć o pszenicy.
| Lp. | Odmiana | Zimotrwałość (*skala 9 st.) | Procent martwych roślin w sezonie | |
| 2015/2016 | 2011/2012 | |||
| Wzorzec | 65 | 57 | ||
| wielorzędowe pastewne | ||||
| 1 | Arenia | 5 | 33 | - |
| 2 | Fridericus | 6 | 49 | 39 |
| 3 | Scarpia | 5 | 51 | 47 |
| 4 | Kobuz | 5,5 | 56 | 48 |
| 5 | Zenek | 5,5 | 58 | 45 |
| 6 | KWS Kosmos | 5 | 58 | - |
| 7 | Nele | 4,5 | 59 | - |
| 8 | Titus | 5 | 62 | 53 |
| 9 | Lomerit | 5 | 63 | 53 |
| 10 | Antonella | 5 | 66 | 50 |
| 11 | Holmes | 4,5 | 66 | 62 |
| 12 | SU Elma | 5 | 67 | 50 |
| 13 | Henriette | 5 | 67 | 51 |
| 14 | Quadriga | 5 | 67 | 51 |
| 15 | KWS Meridian | 5 | 70 | 48 |
| 16 | SU Melania | 4,5 | 73 | 59 |
| 17 | Souleyka | 4,5 | 83 | 65 |
| 18 | Maybrit | 5 | - | 47 |
| 19 | Bartosz | 4,5 | - | 62 |
| 20 | Bażant | 6 | - | - |
| 21 | Epoque | 5 | - | - |
| 22 | Kaylin | 5 | - | - |
| dwurzędowe pastewne | ||||
| 23 | SU Vireni | 5 | 63 | 58 |
| 24 | Brosza | 4,5 | 78 | 53 |
| 25 | Metaxa | 4,5 | - | 64 |
| dwurzędowe browarne | ||||
| 26 | Vincenta | 4 | 88 | - |
| 27 | Wintmalt | 4 | - | 84 |
Źródło: „Wyniki przezimowania odmian”, COBORU Słupia Wielka, maj 2016
Wzorzec w sezonie 2015/2016: KWS Kosmos, SU Melania, Titus
Wzorzec w sezonie 2011/2012: Maybrit, Souleyka, Wintmalt
*skala 9 st.: 9 - zimotrwałość bardzo duża, 5 – zimotrwałość średnia, 1 – zimotrwałość bardzo mała (oceny te z uwagi na mniejszy stres termiczny są nieporównywalne z ocenami odmian pszenicy ozimej i pszenżyta ozimego)
„–” – brak danych, odmiana nie była badana
Marek Kalinowski
(Zdjęcie: archiwum)
