Są co prawda dostępne środki chemiczne ograniczające występowanie chorób podsuszkowych, ale przed ich stosowaniem powinniśmy wykorzystać możliwości agrotechnicznego ograniczania tych chorób. W grupie chorób podsuszkowych zbóż powodujących gnicie korzeni i dolnych części pędów jest pięć jednostek: zgorzel podstawy źdźbła, zgorzel podstawy źdźbła i korzeni, łamliwość źdźbła zbóż i traw, fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła i korzeni zbóż oraz ostra plamistość oczkowa.
Lekarstwem płodozmian
Ostra plamiostość oczkowa lub jak ktoś woli rizoktonioza zbóż, bo powoduje ją głównie grzyb Rizoctonia cerealis, ale i R. solani oraz Ceratobasidium cereale jest chorobą o coraz większym znaczeniu. Jak każdej chorobie podsuszkowej, sprzyja jej monokultura. Zazwyczaj charakterystyczne objawy występowania chorób podsuszkowych w łanie obserwujemy po kwitnieniu zbóż. Wówczas widać placowo występujące przedwczesne dojrzewanie i zamieranie roślin, tzw. białokłosowość.
Po pewnym czasie, ale jeszcze na długo przed zbiorem, szczególnie w lata mokre, rośliny porażone przez patogeny powodujące choroby podsuszkowe stają się jeszcze bardziej widoczne w łanie. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest występowanie na kłosach osłabionych roślin czerni zbóż (Alternaria spp., Cladosporium spp.). Kiedy objawy chorób podsuszkowych stają się widoczne w łanie, na walkę z nimi jest już zdecydowanie za późno.
Ostro zakończone plamy
Z grona chorób podsuszkowych ostra plamistość oczkowa jest najmniej znana, ale potrafi być groźna. Choroba atakuje zboża w czasie chłodnej, ale suchej pogody i dotyka przede wszystkim zboża ozime. Najlepszym lekarstwem jest na nią odpowiedni płodozmian.
Objawy choroby początkowo pojawiają się na pochwach liściowych w postaci kremowych lub jasnobrunatnych plam o ciemnej obwódce i o bardzo wyraźnych granicach. Plamy te są powierzchniowe i mają spiczaste zakończenia. Na jaśniejszym środku plam znajduje się często nalot beżowej grzybni oraz małe brązowe struktury przetrwalnikowe grzyba – sklerocja.
Wyraźne, ostro zakończone plamy występują na podstawie źdźbła, przy czym porażenie źdźbła jest płytsze niż w przypadku łamliwości i dlatego rzadko obserwuje się jego załamywanie.
Rozwój choroby prowadzi do zmurszenia źdźbła, w wyniku czego źdźbła bieleją, a ziarno ulega zdrobnieniu.
Są mniej podatne odmiany
Porażeniu przez grzyby mogą ulegać również korzenie, które brunatnieją i gniją. Rośliny porażone są bardzo wrażliwe na każdy niedobór wody i w przypadku suszy glebowej giną jako pierwsze. Porażone korzenie nie są w stanie dostarczyć roślinom odpowiednich ilości składników pokarmowych. Naukowcy z Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego z Bydgoszczy, badający ostrą plamistość oczkową informują, że grzyb Rizoctonia cerealis jest w Polsce powszechny – jego obecność stwierdza się na 80% gleb.
W Polsce badania nad ostrą plamistością oczkową prowadzone są w szerszym zakresie od 2004 r. Wynika z nich, że choroba poraża wszystkie zboża, a najbardziej podatna jest pszenica ozima. Naukowcy obserwują iż zagrożenie chorobą narasta. Stwierdzili też ciekawą zależność. W latach, w których obserwuje się mniejsze porażenie zbóż łamliwością źdźbła w większym nasileniu pojawia się ostra plamistość oczkowa i odwrotnie – im więcej jest łamliwości źdźbła, tym mniej ostrej plamistości oczkowej.
Naukowcy nie stwierdzili odporności odmianowej na ostrą plamistość, ale zauważyli, że są mniej lub bardziej podatne. Mniej podatnymi odmianami są np. Fragata i Figura, a najbardziej podatnymi na infekcję: Loyal, Jantarka, Cubus, Kuban, Muszelka, Ostka Strzelecka, Dekan i Rywalka. Obecnie tylko jeden preparat ma w etykiecie rejestrację do ograniczania ostrej plamistości oczkowej. Jest nim zaprawa Vibrance Gold 100 FS.
Marek KALINOWSKI
