W Polsce, zapoczątkowany w 1968 r. wspólny program hodowli ozimego pszenżyta w Choryni w Wielkopolsce i w Laskach na południowym Mazowszu doprowadził do uzyskania pierwszych odmian. Tą pierwszą odmianą zarejestrowaną w 1982 r. było Lasko.
Polska liderem w produkcji pszenżyta
Obecnie pszenżyto uprawiane jest w 36 krajach, a Polska jest największym producentem tego gatunku na świecie (1/3 globalnej produkcji). W hodowli też dominujemy za sprawą DANKO Hodowlą Roślin i Hodowlą Roślin Strzelce Grupa IHAR. Nie ma sezonu, w którym nie pojawiłyby się jakieś nowe plenne kreacje.
Obecnie w Krajowym rejestrze jest 59 odmian pszenżyta ozimego, w tym 42 odmiany krajowe i 17 zagranicznych.
Wybór odmian jest duży, a w nim można wybierać między odmianami tradycyjnymi i krótkosłomymi. Jest jedna odmiana bezostna – Medalion. Postęp hodowlany pszenżyta trwa i to widać co roku na Dniach Pola m.in. w Szelejewie i w Strzelcach.
Hodowla pszenżyta jest obecnie zdominowana przez polską hodowlę. Należy jednak odnotować, że w tym roku do Krajowego rejestru wpisano cztery odmiany pszenżyta ozimego (Trimobe, RGT Comebac, Rugiro i Provato) i tym razem wszystkie pochodzą z zagranicznych ośrodków hodowlanych. Dziś prezentujemy Listy Odmian Zalecanych tego gatunku na jesienne siewy. Na LOZ jest 16 odmian. Każda jest cenna i unikatowa. Są liderzy tej listy, co wynika ze stabilnego i wysokiego ich plonowania praktycznie w całej Polsce.
Odmiany pszenżyta dobrane do gleby
Jednak nie patrzymy tylko na tych liderów. Przy wyborze odmian należy zwracać uwagę na potencjał plonowania, ale także cechy odporności, wrażliwości na zasolenie i pH stanowiska. Ważna jest też wczesność dojrzewania. Najważniejsze przy wyborze odmian jest dopasowanie cech do mikroklimatu, warunków glebowych czy niedomagań stanowiska. Zdecydowanie lepsze na słabsze gleby będą odmiany tradycyjne (w typie żytnim), a do intensywnej technologii uprawy na stanowiskach lepszych odmiany krótkosłome (w typie pszenicznym). Dlatego warto prześledzić szczegóły publikowanych wyników plonowania z oddziałów Stacji Doświadczalnych Oceny Odmian COBORU, które są najbliżej naszego gospodarstwa.
Plon liczy się najbardziej i w tej kategorii w ostatnich sezonach wybijał się SU Liborius (rejestracja w 2019 r.) będąc na czele rekomendacji LOZ pszenżyta ozimego. Na liście systematycznie pojawiają się młodsze odmiany i w tym roku na lidera wskoczyła odmiana Tributo (rejestracja w 2022 r.), a za nią SU Atletus (rejestracja w 2021 r.) i Metro (rejestracja w 2022 r.). SU Librus spadł na 4. miejsce Te nowsze odmiany często zdecydowanie lepiej prezentują się pod kątem odporności na choroby. Po prostu niektóre patogeny po 5–6 latach życia odmian przełamują odporność.
W jakim zagęszczeniu siać odmiany krótkosłome pszenżyta?
Na Liście Odmian Zalecanych ponad połowa to odmiany krótkosłome (półkarłowe). To m.in.: Tributo, Tadeus, Stelvio, Lombardo, Panaso, Metro. Pamiętajmy, że tego typu odmiany wymagają siewu w mniejszym zagęszczeniu niż odmiany tradycyjne. Odmiany krótkosłome cechuje silna krzewistość i należy je siać zdecydowanie rzadziej. O ile rzadziej? Nawet o ok. 30% w porównaniu do zaleceń dla odmian tradycyjnych. Takie odmiany lepiej sprawdzą się też w siewach opóźnionych.
A konkretnie, w jakim zagęszczeniu siać odmiany krótkosłome? Najlepiej korzystać w tym zakresie z rekomendacji hodowców. W centralnej Polsce zalecany jest siew pszenżyt ozimych krótkosłomych, zależnie od odmiany w ilości 250–300 ziaren na metr kwadratowy (ok. 130–140 kg materiału siewnego/ha). Nadmierne rozkrzewienie przy gęstym ich siewie, to pewne kłopoty z chorobami, ale także z wyleganiem mimo krótkiej słomy. Pamiętajmy, że potencjału odmian krótkosłomych nie wykorzystamy na słabszych glebach. Na takie stanowiska zdecydowanie lepiej wybierać odmiany tradycyjne i bardziej w typie żytnim. Odmiany krótkosłome to najlepszy wybór na lepsze stanowiska i do intensywnej technologii uprawy.
Pszenżyto ozime: Lista Odmian Zalecanych 2025
Poniżej na podstawie Listy opisowej odmian COBORU przedstawiamy charakterystykę dwóch najczęściej rekomendowanych odmian. Na mapie kompletną LOZ pszenżyta ozimego na 2025 r., a w tabeli porównanie m.in. plenności i odporności odmian na choroby.
- Tributo - odmiana pastewna wpisana do Krajowego rejestru w 2022 r., rośliny średniej wysokości, o dość małej odporności na wyleganie. Plon ziarna duży do bardzo dużego. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechniki średni. Zimotrwałość średnia (5,0). Odporność na fuzariozę kłosów – duża do bardzo dużej, na septoriozę plew – duża, na mączniaka prawdziwego i rdzę żółtą – dość duża, na rdzę brunatną, septoriozę liści, rynchosporiozę i choroby podstawy źdźbła – średnia. Termin kłoszenia bardzo późny, dojrzewania dość późny. Masa 1000 ziaren duża, gęstość ziarna w stanie zsypnym średnia. Odporność na porastanie w kłosie średnia, liczba opadania dość mała. Zawartość białka średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.
- SU Atletus - odmiana pastewna wpisana do Krajowego rejestru w 2021 r., rośliny średniej wysokości, o dość dużej odporności na wyleganie. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechniki średni. Zimotrwałość mała do średniej (4,0). Odporność na mączniaka prawdziwego, septoriozę plew i rynchosporiozę – dość duża, na choroby podstawy źdźbła, rdzę brunatną i septoriozę liści – średnia, na fuzariozę kłosów – dość mała. Termin kłoszenia wczesny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie i gęstość ziarna w stanie zsypnym średnie. Odporność na porastanie w kłosie i liczba opadania dość małe. Zawartość białka dość mała. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.
Marek Kalinowski
