Konsultacje w sprawie ONW to pic na wodę

ONW = Oni Nas Wykiwają?

W raporcie z konsultacji społecznych napisano, iż żaden z wniosków nie mógł zostać uwzględniony, ponieważ wyznaczenie ONW i wynikającą z tego kwalifikację obrębów ewidencyjnych do poszczególnych typów wymienioną w załączniku do projektu rozporządzenia regulują jedynie rozwiązania przyjęte w PROW 2014-2020 oraz uzgodnione z Komisją Europejską na etapie prac analitycznych nad nową delimitacją ONW w Polsce. Zgodnie z Rozporządzeniem KE nr 1305/2013 wyznaczenie prowadzono w oparciu o jednolite na terenie całej UE oraz Polski zasady - kryteria biofizyczne (dotyczące warunków klimatycznych, pokrywy glebowej oraz ukształtowania terenu).

Jednocześnie państwa członkowskie zobowiązano do stosowania procedury zawężania obszarów (tzw. fine tuning). Polega ona na konieczności wyłączenia ze wsparcia obszarów, na których ograniczenia naturalne występowały, ale zostały przezwyciężone poprzez intensyfikację produkcji czy praktyki produkcyjne.  Wyznaczanie ONW prowadzone było na poziomie gminy lub mniejszej, wyraźnie wytyczonej jednostki lokalnej, która posiada wyraźną tożsamość gospodarczą i administracyjną.

W Polsce sprawdzenia kwalifikowalności do ONW z ograniczeniami naturalnymi (tzw. ONW typ nizinny) w oparciu o kryteria biofizyczne dokonano najpierw na poziomie gmin, a następnie (w przypadku braku kwalifikacji całej gminy) na poziomie obrębów ewidencyjnych. Zgodnie z wytycznymi unijnymi, obszar uznaje się za charakteryzujący się znaczącymi ograniczeniami naturalnymi, jeśli co najmniej 60% użytków rolnych w danej jednostce administracyjnej spełnia przynajmniej jedno z kryteriów biolizycznych na poziomie podanej wartości progowej. Podstawową warstwą wydzieleń ONW w oparciu o kryteria biofizyczne była aktualna cyfrowa mapa glebowo-rolnicza w skali 1 : 25 000, aktualny i jednolity dla całej Polski numeryczny model terenu (DEM), jednolita dla całego kraju informacja o powierzchni użytków rolnych w gminach / obrębach ewidencyjnych, aktualna mapa pH gleby oraz baza obszarów intensywnego rolnictwa.

To zadanie wykonywały głównie: Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa oraz Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.  Natomiast procedura zawężenia obszarów była prowadzona przede wszystkim na podstawie danych Polskiego FADN, ARiMR (LPIS oraz System Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt).  

Prace nad nowymi ONW trwały wiele lat

Wyniki prac nad nową delimitacją ONW zaprezentowano w resorcie rolnictwa 16 listopada ub.r. Wtedy też do konsultacji społecznych trafił projekt rozporządzenia ministra rolnictwa zmieniającego rozporządzenie w sprawie przyznawania pomocy w ramach działania „Płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami" objętego PROW na lata 2014-2020. W nim właśnie zamieszczono wykaz obszarów ONW zaliczonych do poszczególnych typów.

Krajowa Rada izb Rolniczych przyznaje, że opiniowała projekt zmian. Uwagi do projektu zgłosiła 19 grudnia ub.r. Według Krajowej Rady wojewódzkie izby rolnicze opracowały swoje opinie, które następnie przesłały do KRlR i na tej podstawie przygotowywano zbiorczą opinię samorządu rolniczego. W treści opinii są przedstawione poszczególne uwagi, które przekazały wojewódzkie izby rolnicze. Zgłosiły je izby rolnicze z województw: małopolskiego, podkarpackiego, pomorskiego, warmińsko-mazurskiego, wielkopolskiego, świętokrzyskiego oraz zachodniopomorskiego.

Mydlenie oczu

Wynika z nich, iż zmiana przepisów w tych rejonach była konsultowana także na poziomie powiatów i gmin. Poza opiniami z wymienionych izb, uwagi zgłosiły też niektóre urzędy powiatowe, gminne i sołectwa. Była też jedna uwaga od grupy rolników. Uwagi dotyczyły z reguły włączenia obrębów do nowych ONW. zmiany kryteriów wyznaczania ONW (uwag do metodyki) oraz zasad zastosowania procedury zawężenia obszarów.

Ta zasada budzi wątpliwości, ponieważ karze rolników za to, że przywrócili trudne tereny do produkcji rolniczej, ponosząc na to duże nakłady.  

Resort rolnictwa nie uwzględnił żadnych z nadesłanych zastrzeżeń. Wychodzi więc na to, że konsultacje były przeprowadzone, bo musiały być, ale na tym etapie, jeśliby nawet zasady wyznaczania nowych ONW trafiły pod strzechy, byłoby i tak już za późno. Nad nową delimitacją pracowano bowiem od wielu lat i, jak podano, wiele warunków wynikało z wcześniejszych ustaleń na szczeblu unijnym. 29 czerwca 2017 r.

Komisja Europejska poinformowała Polskę o braku zastrzeżeń do raportu opisującego wyniki zastosowania procedury zawężania wyboru do obszarów z ograniczeniami naturalnymi w Polsce. Natomiast 3 maja 2018 r. przekazała informację o pozytywnej ocenie polskiej metodyki delimitacji ONW z ograniczeniami naturalnymi w oparciu o kryteria biofizyczne. Gdyby więc coś miało być konsultowane, powinno się to odbyć raczej przed wysłaniem dokumentów do akceptacji przez Komisję Europejską. 

Jakie zmiany?

W trakcie wyznaczania ONW utrzymano dotychczasowe podejście do zróżnicowania stawek w zależności od stopnia ograniczeń naturalnych mierzonych krajowym wskaźnikiem Waloryzacji Rolniczej Przestrzeni Produkcyjnej (WWRPP). Do ONW z ograniczeniami naturalnymi strefy I zakwalifikowano obszary z wartością WWRPP powyżej 52 pkt, natomiast do ONW z ograniczeniami naturalnymi strefy II - równą lub poniżej 52 pkt. Dodatkowo, ONW typ specyficzny zostały rozszerzone i podzielone na dwie strefy: ONW typ specyficzny strefa I (niekorzystne warunki o walorach przyrodniczo-turystycznych) oraz ONW typ specyficzny strefa II (podgórskie). Przy wyznaczaniu tego drugiego utrzymano dotychczasowe podejście. Jednocześnie do ONW typ specyficzny strefa II przydzielono obszary z niekorzystnymi warunkami dla produkcji rolnej (wartość WWRPP poniżej 52 pkt), których nie włączono do ONW z ograniczeniami naturalnymi na podstawie kryteriów biofizycznych. Rolnicy, którzy utracili wsparcie w ramach ONW typ nizinny, otrzymają przez dwa lata przejściowe wsparcie. Będzie ono niższe od dotychczasowego. 

Magdalena Szymańska
fot. Józef Nuckowski

Na zdjęciu: Kamieni na pola do Kamianek Lackich (woj. mazowieckie) nikt nie przywozi - biorą się z ziemi, ale wieś została wyłączona z ONW.