Ile mleka dawała średniowieczna krowa?
Krowy w Polsce hoduje się od zawsze. Pokaźnym stadem prawdopodobnie dysponował już pierwszy król Polski Bolesław Chrobry. Po pierwsze w średniowieczu, szczególnie w X i XI wieku, bydło było bardzo ważnym elementem gospodarki. Stanowiło nie tylko źródło mleka, mięsa i skór, ale funkcjonowało także jako miernik bogactwa. Krowy były wtedy jednym z podstawowych składników majątku zarówno chłopów, jak i możnowładców, a już na pewno władców.
Średniowieczna krowa dostarczała zaledwie od 2 do 4 litrów mleka dziennie. Może wydaje się to nieco skromna ilość, ale w tamtych czasach każdy litr mleka, czy też wyrobów z niego był na wagę złota. Krowa była nie tylko źródłem mleka, ale także mięsa, skóry oraz siły roboczej, co czyniło ją niezwykle cennym zwierzęciem w każdym gospodarstwie. Warto dodać, że krowy w średniowieczu nie były hodowane w sposób tak zorganizowany jak dziś. Były one często mniejsze i mniej produktywne, co wynikało z braku selektywnej hodowli oraz braku zaawansowanych technik żywieniowych. Jednakże, nawet takie krowy stanowiły podstawę gospodarki wiejskiej i były głównym źródłem mleka, które było przetwarzane na różnorodne produkty spożywcze.
Jakie inne zwierzęta były w średniowiecznym gospodarstwie ?
Oprócz królowej mleka, czyli krowy, w średniowiecznym gospodarstwie można było spotkać cały przekrój innych zwierząt. Były to świnie hodowane głównie dla mięsa. Ich popularność wynikała z faktu, że były dość łatwe w hodowli, gdyż szybko przybierały na wadze i mogły być karmione różnymi odpadami kuchennymi oraz resztkami z pola. Popularnością cieszyły się również kury, będące niezastąpionymi dostarczycielkami jaj. Jaja były wtedy, a właściwie nadal są ważnym źródłem białka i były używane do przyrządzania różnych potraw, a także jako składnik ciast i deserów.
Ogromną rolę w średniowiecznym gospodarstwie odgrywały również owce. Były nie tylko źródło wełny, ale także mleka, z którego produkowano sery. Sama wełna była wyjątkowo cenna, gdyż była podstawowym surowcem do produkcji odzieży. Owce były także źródłem mięsa, które było spożywane głównie podczas świąt i uroczystości. Nie można też zapomnieć o kolejnym dostarczycielu mleka, czyli kozach. Poza serami sporządzano z niego napoje fermentowane. Ich popularność wynikała z tego, że były one bardziej samodzielne i odporniejsze na trudne warunki niż krowy.
Jeżeli mowa już o pełnym przekroju zwierząt nie można zapomnieć też o tych, których głównym przeznaczeniem nie była finalnie ich konsumpcja. Konie i osły stanowiły przede wszystkim źródło siły roboczej. Wykonywano nimi orkę, wykorzystywano do transportu oraz innych ciężkich prac gospodarskich. Konie były także wykorzystywane w celach militarnych.
Jakie produkty wytwarzano z mleka w średniowieczu ?
Większość znanych dziś produktów z mleka wytwarzano już przed wiekami. Jednym z najpopularniejszych było masło i był to istotnie prawdziwy luksus na średniowiecznym stole. Cieszyło się większą estymą niż dziś, kiedy rząd potrafił przeprowadzić interwencję z powodu jego mniej lub bardziej wyimaginowanych braków. Dużą popularnością cieszyły się sery. Od twarogu po twarde, długo dojrzewające sery. Ser był nie tylko pokarmem, ale i przedmiotem lokalnego handlu, a czasem nawet swego rodzaju walutą. Sery wyróżniały się zazwyczaj możliwością dłuższego przechowywanie oraz transportu na dalsze odległości. Właściwie były one rodzajem średniowiecznej konserwy. Wśród pracujących na roli dużą popularnością cieszyła się maślanka, będąca napojem doskonale gaszącym pragnienie.
Poza wymienionymi mleko było również używane do przyrządzania różnych potraw, takich jak zupy mleczne, kaszki i desery. W średniowieczu, kiedy dostęp do świeżych produktów był ograniczony, mleko w każdej formie było nieocenionym źródłem białka, tłuszczów i witamin. W związku z tym krowa była prawdziwą celebrytką wśród zwierząt pomimo, że jej produktywność nie była na miarę hollywoodzkich standardów.
Artur Puławski
