Przyszła WPR przewiduje utrzymanie wsparcia rolników
Jednocześnie ma być prostsza i oparta bardziej na zachętach niż regulacjach. Będzie kontynuować ambicje środowiskowe, stwarzać zachęty do wymiany pokoleń, stawiać na innowacje. Duży akcent kładzie także na budowaniu niezależności pod kątem środków produkcji oraz źródeł białka. Wskazuje na większe zaangażowanie państw członkowskich w budowaniu swoich polityk. Nie porusza jednak kwestii przyszłego budżetu na WPR.
Przyszłe wsparcie ma być bardziej ukierunkowane na rolników aktywnie zajmujących się produkcją żywności, na witalność gospodarczą gospodarstw i ochronę środowiska. Z kolei mali i średni rolnicy, powinni korzystać z uproszczonych narzędzi pomocy.
Komisja podkreśla konieczność wspierania młodych i nowych rolników oraz gospodarujących na obszarach o ograniczeniach naturalnych i o zróżnicowanym profilu produkcji. Duży akcent kładzie się na utrzymanie produkcji zwierzęcej. Założono kontynuację płatności za ekoschematy. Mają być one jednak usprawnione i uproszczone. Rolnicy mają mieć większą swobodę w doborze praktyk rolniczych. Przewidziano także wsparcie inwestycji oraz narzędzi zarządzania kryzysowego i ryzykiem. Utrzymane ma być wsparcie dla rolnictwa ekologicznego. Zapowiedziano także uproszczenie obecnego systemu warunkowości.
Kompleksowy plan uproszczeń
Jeszcze w tym roku, tj. w drugim kwartale, KE ma zaprezentować kompleksowy pakiet uproszczeń dotyczący obecnych ram prawnych. Obejmie on uproszczenie i usprawnienie wymogów w gospodarstwie, które lepiej uwzględniają różne sytuacje i praktyki rolnicze, usprawnienie wsparcia dla mniejszych i średnich gospodarstw poprzez większe wykorzystanie uproszczonych płatności oraz łatwiejszy dostęp do instrumentów finansowych. Pakiet przewiduje także zapewnienie większej elastyczności państwom członkowskim w zakresie zarządzania Planami strategicznymi.
Komisja podkreśla znaczenie w uproszczeniach nowych technologii, które pomagają ograniczyć kontrole na miejscu i zmniejszyć obowiązki sprawozdawcze poprzez dostarczanie danych w czasie rzeczywistym i przydatnych danych na poziomie gospodarstwa.
Zapowiedziano także, że jeszcze w maju tego roku zostanie opublikowana strategia odnowy pokoleniowej, nad którą pracuje obecnie w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi, Parlamentem Europejskim i kluczowymi interesariuszami. Założono, że państwa członkowskie mają wypracować narzędzia, które mogłyby ułatwić wymianę pokoleniową, w tym poprzez programy emerytalne i zachęty podatkowe.
W odpowiedzi na wniosek Parlamentu Europejskiego i zgodnie z zaleceniem z Dialogu strategicznego ma być także uruchomione Obserwatorium UE ds. gruntów rolnych.
Koniec ze sprzedażą poniżej kosztów
W dokumencie zaznaczono, że nie będą tolerowane praktyki, w których rolnicy są systematycznie zmuszani do sprzedaży poniżej kosztów. Wskazano także, że pierwsze kroki dotyczące zwalczania nieuczciwych praktyk handlowych uczyniono dzięki propozycjom przyjętym przez Komisję 9 grudnia 2024 r. które są obecnie konsultowane. Mają one m.in. wzmocnić pozycję producentów w negocjacjach i zawieraniu umów. Wzmocnieniu pozycji rolników w łańcuchu wartości mają służyć także zachęty do tego, by producenci przystępowali do spółdzielni lub stowarzyszeń, w celu obniżenia kosztów, zwiększenia wydajności i umocnienia pozycji w negocjacji cen.
Pestycydy na bok
Ponadto Komisja będzie pracować w 2025 r. nad przekrojowym pakietem upraszczającym przepisy w innych obszarach polityki niż WPR, które dotyczą rolników, przedsiębiorstw spożywczych i paszowych.
Komisja zapowiedziała jednak utrzymanie ambitnego planu ograniczania stosowania szkodliwych pestycydów. W IV kw. br. ma przedstawić wniosek, który przyspieszy dostęp biopestycydów do unijnego rynku. Państwa członkowskie będą mogły wydawać tymczasowe zezwolenia na środki ochrony roślin zawierające takie substancje czynne, podczas gdy ich ocena jest jeszcze w toku, i utworzy przyspieszoną procedurę ich zatwierdzania i autoryzacji. Mając na względzie, że wprowadzanie biologicznych lub innowacyjnych środków ochrony roślin o niskim ryzyku nie następuje w takim samym tempie, jak wycofywanie substancji czynnych z rynku, zapowiada, każdy kolejny zakaz ma być dokładniej analizowany pod kątem dostępności na rynku alternatywy.
OZE i różnicowanie dochodów
Wizja przewiduje także kontynuowanie wsparcia działań służących produkcji energii odnawialnej, ale nie tylko na własne potrzeby, ale także na sprzedaż. Wspomina także o spółdzielniach energetycznych.
Zwrócono uwagę na certyfikaty węglowe, z których rolnicy mogą pozyskiwać dodatkowe dochody. Trwają prace nad opracowywaniem metodologii certyfikacji. Będą one w miarę możliwości opierać się na istniejących programach, ale mają porządkować udzielanie certyfikatów. W przyszłości Komisja chce rozbudować ten system o kredytów przyrodnicze.
Wymiana handlowa
Oddzielny rozdział KE poświęca wymianie handlowej. Znajdują się w niej zapewnienia, że mają one wzmocnić eksport unijnych produktów a interesy europejskich rolników będą chronione. W tym względzie Komisja ustanowi zasadę, że najbardziej niebezpieczne pestycydy zakazane w UE ze względów zdrowotnych i środowiskowych nie mogą powrócić do UE za pośrednictwem produktów importowanych. W obszarze dobrostanu zwierząt Komisja zapewnia, że dopilnuje, aby przyszłe wnioski ustawodawcze stosowały te same normy dla produktów wytwarzanych w UE i importowanych z państw trzecich.
Komisja zapowiada, że będzie współpracować z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym (EBI).Chodzi o kredyty eksportowe dla unijnego sektora rolno-spożywczego. Nawiązuje tutaj do rezerwy w wysokości 1 mld euro ogłoszonej w kontekście przyszłej umowy UE-Mercosur.
Przewiduje się także wzmocnienie zachęt dla rolników do organizowania się, co ma ograniczyć ryzyko prowadzenia działalności (np. za pośrednictwem organizacji producentów lub spółdzielni).
Zapowiedziano współpracę z EBI, bankami, firmami ubezpieczeniowymi i reasekuracyjnymi w celu i poprawy dostępności i przystępności cenowej ubezpieczeń rolnych dla rolników.
W zaprezentowanym dokumencie zwrócono także uwagę na to, że należy dokładnie ocenić funkcjonowanie rezerwy rolnej, która jest uruchomiana w sytuacjach kryzysowych. Podkreślono, że zapewnienie wyjątkowego wsparcia dla rolników z tej rezerwy powinno być lepiej powiązane z odpowiednim zarządzaniem ryzykiem i środkami zapobiegawczymi.
Magdalena Szymańska
fot. European Union 2024
