Bioasekuracja w praktyce - jak ją zorganizować we własnym gospodarstwie?

Kontrola chorób nadal jest jednym z najtrudniejszych obszarów dla producentów świń i lekarzy weterynarii na całym świecie. Pojawienie się wirusa afrykańskiego pomoru świń jest czynnikiem, który sprawia, że skuteczna bioasekuracja stała się ważnym elementem w produkcji, do którego przywiązuje się wagę jak nigdy dotąd. Okazało się bowiem, że jest jednym z najważniejszych środków chroniących produkcję trzody chlewnej. Zresztą nie tylko w przypadku tej choroby kluczowa stała się ochrona stad przed chorobami, a nie tak jak wcześniej – leczenie zwierząt ze schorzeń.

Opracowanie i utrzymanie programu bezpieczeństwa biologicznego w stadach trzody chlewnej ma, zdaniem ekspertów, w dzisiejszych czasach kluczowe znaczenie. Celem bioasekuracji jest ochrona stada przed chorobami, a więc po pierwsze zablokowanie lub minimalizowanie transmisji czynników zakaźnych. Po drugie – maksymalizowanie poziomu odporności swoistej. Nie chroni ono przed zakażeniem, ale zabezpiecza przed negatywnymi skutkami infekcji.

Każde gospodarstwo jest inne, w związku z czym wymaga innego podejścia do kwestii bezpieczeństwa. Jednak osiągnięcie wysokiego poziomu bioasekuracji niewielkim nakładem finansowym jest możliwe we wszystkich rodzajach stad. Wystarczy dokładnie określić, które procedury są najważniejsze w przypadku ochrony stada przed wprowadzeniem choroby, i wyznaczyć słabe punkty programu bioasekuracyjnego.

Należy zacząć od rozgraniczenia tzw. strefy czystej i brudnej oraz przestrzegania zasad podziału chlewni na różne sektory produkcji, co może zapobiec wprowadzeniu patogenów do stada. Trzeba pamiętać, że tworzenie stref wiąże się również z wyznaczaniem ich granic. Mogą to być wyznaczone bariery fizyczne bądź tymczasowe, mające na celu kontrolę kto i w jaki sposób je przekracza. Takie granice stref mogą być wyraźnymi ograniczeniami, jak na przykład ogrodzenia i bramy otaczające teren gospodarstwa, albo bardziej umownymi, jak na przykład czerwona linia na podłodze wyznaczająca granicę strefy, w której mogą poruszać się pracownicy.

Strefy czyste oznaczają miejsca, gdzie przebywają zwierzęta, które mają być objęte programem zapobiegającym zakażeniom z zewnątrz. W takiej strefie jedynymi obecnymi patogenami są te, które normalnie występują wśród zwierząt stada (zwierzęta o określonym statucie zdrowotnym). Natomiast strefy brudne są obszarami otaczającymi strefy czyste, potencjalnie skażonymi przez patogeny, które nie występują w danym stadzie. W momencie gdy dochodzi do nieprawidłowości na granicach tych stref, znacznie zwiększa się ryzyko wystąpienia nowej choroby.

W modelu duńskim w wejściu do strefy czystej w chlewni znajduje się ławka, która stanowi barierę między czystymi i brudnymi obszarami gospodarstwa. Dłonie i buty to elementy potencjalnie najbardziej skażone. Ławka jest punktem, przy którym wymagana jest zmiana obuwia. Bardzo ważne jest, aby po zdjęciu butów stopy nie stawały na brudnym zewnętrznym obszarze. Dopiero wtedy można wejść do strefy pośredniej tylko w skarpetach. Unikanie tego kontaktu zapobiegnie potencjalnemu zanieczyszczeniu odzieży i butów. Przed zdjęciem obuwia należy w miarę możliwości ubranie zewnętrzne także zawiesić w strefie brudnej. Po umyciu rąk można ubrać się w czystą odzież fermową znajdującą się po drugiej stronie ławki, czyli w tzw. strefie czystej, oraz założyć czyste obuwie fermowe.

Wydzielenie stref w chlewni będzie spełniało swoją funkcję jedynie wtedy, gdy każda z osób odpowiadających za zdrowie zwierząt (lekarze weterynarii, właściciel fermy, pracownicy) będzie odpowiednio stosować się do zaleceń, przestrzegać i rozumieć ustalone zasady bioasekuracji. W przeciwnym razie osiągnięcie oczekiwanego bezpieczeństwa w stadzie będzie niemożliwe.

Zewnętrzna strona całego gospodarstwa jest uważana za strefę brudną. Po przyjeździe do gospodarstwa osoba wchodząca na jego teren powinna więc zostawić samochód poza ogrodzeniem, jak najdalej od budynków ze zwierzętami, a następnie założyć na buty jednorazowe ochraniacze. Należy je założyć przed wejściem na teren gospodarstwa, najlepiej przed opuszczeniem samochodu, i zdjąć dopiero po wyjściu z gospodarstwa.

Właściwa bioasekuracja wymaga też maksymalnego ograniczenia możliwości wejść i wjazdów na teren gospodarstwa. Ogrodzenie zewnętrzne fermy to pierwsza linia ochrony, która kontroluje i ogranicza ruch ludzi, pojazdów i zwierząt, zwłaszcza dzików. Aby spełniało swoją funkcję, ogrodzenie powinno okalać wszystkie budynki gospodarskie, być w dobrym stanie, bez dziur, a ponadto musi pozostać wolne od roślinności.

Kiedy potencjalnie skażona ciężarówka dociera do strefy załadunku w gospodarstwie, rolnik pozostaje po czystej stronie załadunku i kieruje świnie do pojazdu, podczas gdy kierowca ciężarówki pozostaje po drugiej stronie i przyjmuje świnie. Dobrze zaprojektowany załadunek pozwoli zwierzętom na łatwe poruszanie się we właściwym kierunku przy minimalnej interwencji. Zapobieganie cofaniu się zwierząt oraz przemieszczaniu się świń i ludzi między strefami czystymi i brudnymi zminimalizuje ryzyko przeniesienia zanieczyszczenia z ciężarówki do gospodarstwa.