Postępowanie przy zwalczaniu chorób zakaźnych jest ściśle określone w specjalnym programie. Dotyczy to także afrykańskiego pomoru świń. Dodatkowo opracowany został odrębny plan gotowości przy zwalczaniu tej jednostki chorobowej. Znajdują się w nim wszelkie wytyczne w razie wykrycia ognisk wirusa.
Właściwe rozpoznanie schorzenia będzie zależało od lekarza weterynarii. Już sam fakt, że leczenie zwierząt nie przynosi żadnych efektów, nasuwa podejrzenie, że jest to choroba wirusowa i należy być ostrożnym. Jak podkreśla Lesław Szabłoński, Wielkopolski Wojewódzki Lekarz Weterynarii, najważniejsze, co możemy zrobić w obecnej sytuacji, to zabezpieczyć stado przed przedostaniem się wirusa afrykańskiego pomoru świń. Nie można wpuszczać na teren gospodarstwa osób postronnych. Nie wiemy przecież, jaki był ich kontakt z ewentualnym zagrożeniem i wektorami przenoszącymi chorobę.
– Jeśli rolnik zaobserwuje zwiększone upadki świń w stadzie, musi natychmiast powiadomić o tym swojego lekarza weterynarii bądź lekarza powiatowego. Jeśli nie ma takiej możliwości, zgłoszenie powinno dotrzeć do władz gminnych. Afrykański pomór świń jest chorobą bardzo zaraźliwą i przynoszącą ogromne straty. Upadki mogą sięgnąć nawet 100% stada – podkreśla Wojewódzki Lekarz Weterynarii. – W żadnym wypadku po zaobserwowaniu objawów choroby nie wolno odwiedzać innych gospodarstw, w których utrzymywane są świnie, czy też wpuszczać do swojej chlewni osób postronnych. Rozprzestrzenianie wirusa jest bardzo szybkie, a możemy go przenieść zarówno na obuwiu, sprzęcie, jak i za pośrednictwem pojazdów. Dopóki nie zostanie przeprowadzone dochodzenie epizootyczne, nie można również przemieszczać czy sprzedawać zwierząt. Nie mogą one opuścić gospodarstwa do czasu, aż nie zostanie stwierdzone, że są zdrowe. Jeżeli doszło do padnięć zwierząt, lekarz weterynarii pobiera podczas sekcji próby do badań. Analizy w takim przypadku dokonywane są na bieżąco, w ekspresowym tempie.
Zwalczanie i dezynfekcja
W przypadku stwierdzenia afrykańskiego pomoru świń w gospodarstwie wyznacza się je jako ognisko choroby. Pobiera się odpowiednią liczbę próbek z zabitych świń i wysyła je do badań laboratoryjnych w celu ustalenia sposobu, w jaki wirus ASF przedostał się do gospodarstwa, oraz czasu, przez jaki mógł być obecny w stadzie, zanim powiadomiono o chorobie.
Nakazuje się też zabicie wszystkich świń, przy czym zwierzęta, które są uważane za zakażone lub były narażone na kontakt z wirusem, muszą zostać zlikwidowane w pierwszej kolejności.
Niszczy się zwłoki świń, materiał biologiczny zwierząt pobrany w okresie od dnia prawdopodobnego wprowadzenia czynnika zakaźnego do gospodarstwa do dnia stwierdzenia choroby. Podobny los spotka mięso świń oraz przedmioty i substancje, które mogły zostać skażone. Dotyczy to pasz oraz materiałów jednorazowego użytku, stosowanych w szczególności do zabijania, jeżeli niemożliwe jest ich skuteczne odkażenie.
Następnie przeprowadza się czyszczenie i odkażenie, a jeżeli to konieczne – także dezynsekcję pomieszczeń, w których przebywały świnie. Podobnie trzeba postąpić ze środkami transportu używanymi do przewozu zwierząt lub ich tusz oraz sprzętem, ściółką, obornikiem i gnojowicą, a także innymi materiałami, które mogły być skażone. Odkazić należy też powierzchnię dróg, wybiegów i podwórek obiektów zakażonych oraz przylegających do tych obiektów.
Dezynfekcja jest ważnym etapem procesu zwalczania, decydującym o eliminacji wirusa afrykańskiego pomoru świń ze środowiska. Jest ona trudna do przeprowadzenia z powodu dużej oporności wirusa na środki dezynfekujące. Zaleca się także spryskać alkalicznym środkiem dezynfekcyjnym zwłoki świń chorych, podejrzanych o chorobę i zakażenie, a następnie je usunąć. W przypadku gdy niemożliwe jest przeprowadzenie szybkiej i skutecznej dezynfekcji, to zakażone materiały, wyposażenie, a nawet budynki powinny zostać spalone. Po upływie
14 dni czyszczenie i dezynfekcję należy powtórzyć. Czynności te powinien wykonywać odpowiednio przeszkolony personel.
Cały ruch w gospodarstwie należy ograniczyć do jednej bramy zamykanej lub zagrodzonej barierą, przy której powinny być odpowiednie maty, zajmujące całą szerokość wjazdu (wejścia) i długości co najmniej 3 metrów, stale utrzymywane w stanie wilgotnym przez częste i obfite zlewanie środkiem dezynfekcyjnym, np. 2-procentowym roztworem sody żrącej. Do dezynfekcji obuwia należy przy wejściu ustawić naczynia (wanienki) z 2-procentowym roztworem sody żrącej, zaś do rąk i odzieży miednicę z 1-procentowym roztworem sody żrącej oraz naczynie z wodą, mydło, ręcznik jednorazowy itp.
Podział na strefy
Po stwierdzeniu ogniska pomoru świń w stadzie wyznacza się obszar zapowietrzony o promieniu 3 km oraz obszar zagrożony sięgający co najmniej 7 km poza obszar zapowietrzony. W ognisku choroby wybija się wszystkie świnie, natomiast na obszarach wprowadza się restrykcje związane z obrotem zwierzętami i produktami oraz prowadzi się monitoring. Dodatkowo na podstawie unijnych przepisów ustala się obszar ochronny oraz obszar objęty ograniczeniami.
– Podział na strefy jest działaniem, które znacząco zmniejsza ujemne skutki gospodarcze afrykańskiego pomoru świń, ponieważ wszelkie obostrzenia z tym związane są ograniczone do wskazanych obszarów, a nie dotyczą całego kraju. Stanowisko władz rosyjskich jest pod względem merytorycznym niezrozumiałe, ponieważ nie ma podstaw, by blokować eksport wieprzowiny z całego kraju – wyjaśnia Lesław Szabłoński.
Kodeks Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt (OIE) ustanawia wymogi dla strefy wolnej, która musi zostać skutecznie oddzielona od stref dotkniętych chorobą poprzez wyjątkowo rygorystyczne kontrole przemieszczania się i kwarantannę. Wielkość rejonu i strefy zagrożonej można wyznaczyć w taki sposób, aby pokrywała się ona z podziałem administracyjnym kraju i była zmniejszana w trakcie zwalczania choroby, np. do gmin, aczkolwiek obszary takie muszą mieć promień co najmniej 10 km.
Wielkość zablokowanych obszarów oraz wprowadzone na nich obostrzenia są określone Decyzją Wykonawczą Komisji z 27 marca 2014 roku nr 2014/178/UE.
Wymogi dla zakładów
Jeżeli świnie pochodzą ze strefy zagrożonej, obowiązuje zasada daleko posuniętego bezpieczeństwa. Zgodnie z nią w zakładzie ubojowym, do którego trafiają zwierzęta z obszaru objętego ograniczeniami, musi istnieć możliwość pełnego rozdziału procesu produkcji. Zwierzęta te powinny zostać ubite w innym dniu lub po zakończeniu uboju świń pochodzących spoza obszaru.
Po dokonaniu uboju świń ze strefy zagrożonej trzeba przeprowadzić dezynfekcję linii i pomieszczeń produkcyjnych oraz magazynu surowca. Trzoda chlewna z obszaru objętego ograniczeniami musi być rozładowywana, przetrzymywana i ubijana w sposób wykluczający kontakt ze świniami pochodzącymi spoza tego obszaru. Podobnie mięso musi być przechowywane w sposób wykluczający wzajemny kontakt świeżego surowca pochodzącego z różnych stref. Z pewnością może to stanowić dla niektórych zakładów pewną przeszkodę w zakupie świń ze strefy zagrożonej.
Dominika Stancelewska
