Lepiej stosować probiotyki niż leczyć antybiotykami

Pożyteczna mikroflora przewodu pokarmowego chroni nie tylko sam układ pokarmowy przed różnego typu schorzeniami, ale cały organizm. Około 60–70% komórek odpornościowych organizmu jest związane bowiem z nabłonkiem jelitowym. Bakterie biorą udział w trawieniu oraz wpływają na zwiększenie wydzielania enzymów przez organizm. Są jednak wrażliwe na mikotoksyny, antybiotyki, zmiany pH oraz skład paszy, a zwłaszcza ilość białka niestrawnego. Dla stabilizacji flory układu pokarmowego do pasz dodaje się probiotyki, czyli preparaty zawierające żywe mikroorganizmy, które oddziałują na mikroflorę organizmu głównie poprzez jego kolonizację.

Probiotyki wywierają korzystne działanie na zdrowie poprzez wspieranie dobroczynnej mikroflory. Konkurują z drobnoustrojami chorobotwórczymi zarówno o pokarm, jak i miejsce przylegania do nabłonka jelitowego. Wydzielają glikoproteiny uszczelniające nabłonek jelitowy, ograniczając miejsce dla niekorzystnej mikroflory. Bakterie fermentacji mlekowej wpływają na poprawę wzrostu i różnicowania się komórek zmniejszających przepuszczalność śluzówki jelitowej i stymulują jej regenerację. Stanowi to barierę mechaniczną dla infekcji drogą pokarmową, zwiększając odporność.

W żywieniu trzody chlewnej do grupy mikroorganizmów wykazujących działanie probiotyczne zalicza się bakterie z grup Lactobacillus, Bacillus, Streptococcus, Enterococcus, Pediococcus, Clostridium oraz grzyby z rodzaju Sacharomyces cerevisiae. Największe wykorzystanie mają bakterie kwasu mlekowego z rodzaju Lactobacillus. Szczepy te zaburzają przyleganie enterotoksycznych bakterii Escherichia coli, co wpływa korzystnie na ograniczenie występowania biegunki prosiąt. Drożdże z rodzaju Saccharomyces mają natomiast zdolność do stymulowania odporności jelit oraz wiązania toksyn bakteryjnych do receptorów enterocytów.


Fot. Dominika Stancelewska

• Probiotyki dbają o równowagę mikroflory bakteryjnej przewodu pokarmowego, dlatego sprawdzają się u prosiąt po odsadzeniu

Ponadto probiotyki wytwarzają wiele cennych dla organizmu substancji, jak kwasy organiczne, witaminy z grupy B, nadtlenek wodoru i bakteriocyny (nizyna, acidolina, acidofilina, laktocyna, lacocydyna, reutryna, laktolina, entrocyna), czyli substancje o charakterze białkowym, mogące ograniczyć wzrost i rozwój innych bakterii. Bakteriocyny wykazują wysoką aktywność antybakteryjną w stosunku do Escherichia coli, Salmonella, Staphylococcus aureus, Clostridium perfringens, Campylobacter. Szczepy probiotyczne rywalizują z patogennymi mikroorganizmami o możliwość przylegania i zasiedlenia powierzchni jelita. Probiotyczne bakterie tworzą tzw. biofilm. Jest to cienka warstwa powstała wskutek przywierania do siebie poszczególnych mikroorganizmów.

Najważniejsze jest, aby utrzymać zdrowy przewód pokarmowy, który zapewnia prawidłowy przebieg trawienia i wchłaniania składników, a więc dzięki temu optymalne wykorzystanie paszy. Bakterie pożyteczne namnażając się w przewodzie pokarmowym uniemożliwiają namnażanie się bakterii chorobotwórczych. Probiotyki można stosować w żywieniu wszystkich grup technologicznych świń, ale zalecane są głównie dla zwierząt młodych, narażonych na stres. Najlepszą efektywność preparatów probiotycznych uzyskuje się u prosiąt, zwłaszcza w okresie odsadzenia, kiedy to zostaje zaburzona równowaga mikroflory jelitowej. Pomagają też w stanach obniżonej odporności. Poleca się je również lochom w okresie laktacji, co wpływa na lepszą jakość siary i mleka, dzięki czemu prosięta lepiej przyrastają. Zmniejsza się częstotliwość biegunek u osesków oraz liczba upadków przed odsadzeniem.

Probiotyki wytwarzają kwasy organiczne. Kwas mlekowy oraz krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (masłowy, octowy, propionowy) obniżają pH treści jelitowej, działając bakteriostatycznie. Kwas mlekowy wytwarza bakteriocyny – naturalne substancje antybiotyczne, które hamują rozwój szkodliwych drobnoustrojów. Dzięki temu u świń otrzymujących probiotyki obserwuje się zwiększoną odporność na patogeny oraz działanie mikotoksyn poprzez ich neutralizację, co w efekcie prowadzi do lepszego wykorzystania paszy i szybszego wzrostu zwierząt. Gwarantują właściwą aktywność układu immunologicznego, dlatego zwierzęta cechują się lepszą ogólną zdrowotnością.

Wynikiem działania prebiotyków jest stymulacja odporności organizmu poprzez zrównoważenie mikroflory jelitowej do zwalczania infekcji powodowanych przez bakterie chorobotwórcze. Są to zwykle niestrawne związki, które obniżają pH w przewodzie pokarmowym, a tym samym hamują kolonizację patogennymi mikroorganizmami, stymulują odporność i neutralizują toksyny. Preparaty tego typu wpływają na produkcję krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, na wysokość kosmków jelitowych, pobudzają naturalną mikroflorę oraz poprawiają wyniki produkcyjne. Lepsze jest wykorzystanie paszy i przyrosty, a przede wszystkim zmniejszają się upadki zwierząt.

Prebiotyki są wykorzystywane jako dodatek głównie w żywieniu prosiąt odsadzonych i można je stosować w mieszankach w połączeniu z kwasami organicznymi, których właściwości zakwaszające wspomagają ich działanie. Kwasy organiczne zapobiegają rozwojowi szkodliwej mikroflory bakteryjnej i grzybów w paszach. Ponadto działają stabilizująco na mikroflorę przewodu pokarmowego poprzez zmianę pH. Dodatek kwasów organicznych wpływa również korzystnie na gospodarkę mineralną w organizmie. Wykorzystanie kwasów organicznych w produkcji mieszanek dla prosiąt jest podstawowym elementem profilaktyki przeciwbiegunkowej u tych zwierząt.


Fot. Dominika Stancelewska

• Probiotyki dodawane do pasz dla loch karmiących poprawiają jakość siary oraz mleka

Kwaśne środowisko przyczynia się do lepszego wchłaniania białek, minerałów i tłuszczów, wzrasta rozpuszczalność fosforu i fitynianu, dzięki czemu wykorzystanie tego makroelementu jest lepsze. Dodatkowo obniżona kwasowość w żołądku i jelitach stymuluje wydzielanie soku trzustkowego. Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe są źródłem energii do odbudowy nabłonka jelitowego, a dzięki dobrze wykształconym kosmkom jelitowym substancje odżywcze z paszy są wchłaniane w większym stopniu.

Zwiększone stężenie krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych stymuluje naturalną aktywność bakterii, namnażanie bifidobakterii i bakterii kwasu mlekowego. Wzrasta również produkcja maślanu. Działanie bakteriobójcze kwasów organicznych (mrówkowego, octowego, propionowego, masłowego) jest najmocniejsze, gdy są w formie niezdysocjowanej. Stopień dysocjacji i bakteriobójczość są zależne od pH. W przypadku maślanu odnotowuje się większą stabilność i aktywność przy różnym pH. Badania pokazały, że w obliczu perspektywy ograniczania stosowania tlenku cynku będą one mogły zastępować również ten produkt.

Lecznicze właściwości ziół wynikają z obecności w nich substancji aktywnych (czynnych) przez co mogą mieć bardzo zróżnicowane działanie na organizm zwierzęcia. Spośród wielu właściwości dodatków fitobiotycznych, jako najważniejsze należy wymienić działanie antybakteryjne, przeciwutleniające i wspomagające trawienie. Działanie bakteriobójcze przeciwdziała występowaniu procesów zapalnych w przewodzie pokarmowym oraz drogach oddechowych. Zioła i preparaty ziołowe mogą być stosowane w profilaktyce wielu schorzeń. Najważniejsze substancje biologicznie czynne ziół to: alkaloidy, saponiny, glikozydy, flawonoidy, garbniki, olejki eteryczne, kwasy organiczne, pektyny, gorycze.

Fitobiotyki wspomagają trawienie (kminek zwyczajny, jałowiec pospolity, mięta pieprzowa), wykazują działanie przeciwzapalne (babka lancetowata, dziurawiec zwyczajny, rumianek pospolity), bakteriobójcze (czosnek pospolity, kminek zwyczajny, tymianek pospolity), przeciwbiegunkowe (kora dębu szypułkowego, pokrzywa zwyczajna). Niektóre z nich mają działanie przeczyszczające (kwiaty rumianku pospolitego). Do pozytywnych efektów działania ziół na organizm zwierzęcy należy zaliczyć również działanie uspakajające (dziurawiec zwyczajny), mlekopędne (kminek zwyczajny), osłaniające śluzówkę przewodu pokarmowego (len zwyczajny, babka lancetowata) oraz wykrztuśne (tymianek pospolity) i antyzakrzepowe (czosnek pospolity).

Zioła są źródłem cennych mikroelementów, zawierają także substancje aromatyczne i smakowe, które wspomagają apetyt, przez co zwiększają ilość pobranej paszy, a to skutkuje wyższymi przyrostami dziennymi. Stosując w odchowie mieszankę ziołową obserwowano ograniczenie występowania biegunek u prosiąt. W wielu badaniach wykazano pozytywny wpływ mieszanek ziołowych na intensywność wzrostu, umięśnienie tusz, jakość mięsa oraz jego wartość kulinarną i dietetyczną.