Wpływ jakości nasienia knura na wyniki rozrodu
Decydujący wpływ na efekty w rozrodzie ma knur – zarówno jego wartość genetyczna, jak i prawidłowe przygotowanie i przechowywanie nasienia. Skuteczność inseminacji w istotnym stopniu zależy bowiem od jakości nasienia. Każde 10% nieprawidłowych plemników zmniejsza liczbę prosiąt urodzonych o 0,27% oraz skuteczność krycia o 3%. Bez względu na to, czy sami pozyskujemy nasienie od knurów, czy kupujemy je w gotowych porcjach, ważne jest jego prawidłowe przechowywanie. Należy kontrolować transport nasienia, ponieważ często na tym etapie dochodzi do pogorszenia jego jakości, zwłaszcza podczas skrajnych temperatur, oraz pilnować terminu ważności dawek. Należy odpowiednio zorganizować odbiór i dostawę nasienia, a podstawą jest dobra komunikacja ze stacją pozyskiwania nasienia.
Znaczenie właściwego przechowywania nasienia – czas i temperatura
Priorytetem jest szybkie przeniesienie dawek do gospodarstwa zaraz po dostawie, zwłaszcza w ekstremalnych warunkach pogodowych. Aby przestrzegać zasad bioasekuracji, należy dostarczyć je do urządzenia utrzymującego odpowiednią temperaturę i stale sprawdzać warunki przechowywania dawek nasienia w gospodarstwie.
Optymalne warunki temperatury dla nasienia knura
– Przygotowane porcje muszą być przechowywane w temperaturze 15–18,5°C, gdyż zapewnia to maksymalną żywotność i trwałość plemników. Dlatego należy wziąć z lodówki taką liczbę dawek, jaka jest potrzebna w danym momencie. Gdy nasienie knura ma temperaturę poniżej 15°C, zdolność zapładniania może zostać upośledzona. Następują szok termiczny i przyspieszona utrata przydatności i ruchliwości plemników, a także nieodwracalne uszkodzenia. Z kolei jeżeli temperatura przekracza 18,5°C, dodatkowo zwiększa się metabolizm plemników i zużywają one energię – mówił dr Raúl González Urdiales z firmy Topigs Norsvin z Hiszpanii podczas I Kongresu Produkcji Świń w Żninie.
Zwiększa to ryzyko powrotu nasienia, czyli wypływu z dróg rodnych lochy, ponieważ nie ma ono wystarczającej ilości energii do transportu przez jajowody i macicę. Dlatego tak ważne jest umieszczenie nasienia w szafie klimatycznej przez cały czas transportu.
Z danych przedstawionych przez eksperta wynika, że odsetek gospodarstw, w których nieodpowiednio przechowuje się nasienie, jest znaczny. W 36% przypadków stwierdzono niewłaściwe warunki, w tym temperaturę poniżej 15°C lub powyżej 20°C przez ponad 40 minut i wahania powyżej 2°C także powyżej 40 minut. Błędem jest przechowywanie dawek w workach lub pudełkach, zbyt ciasne upakowanie ich w małej lodówce, w której nie ma odpowiedniej cyrkulacji powietrza, a także umieszczanie w szafie klimatycznej innych produktów niż nasienie. Częste wyjmowanie innych produktów powoduje bowiem wahania temperatury.
Najczęstsze błędy w przechowywaniu i transporcie nasienia
– Nie należy otwierać chłodziarki bez potrzeby. Nie wolno też układać dawek nasienia w stosy. Rozpakujmy je, ułóżmy poziomo i zapewnijmy przepływ powietrza i stabilność temperatury. Nie umieszczajmy też niewykorzystanego nasienia po inseminacji z powrotem w lodówce – tłumaczył ekspert z Hiszpanii.
Dlaczego nie należy potrząsać ani obracać dawek nasienia?
Trzeba ostrożnie obchodzić się z dawkami nasienia. Nie może ono być narażone na wstrząsy, podrzucanie, naświetlanie promieniami UV. Jeszcze do niedawna zalecano mieszanie nasienia dwa razy w ciągu doby, aby zapobiec sklejaniu się plemników w wyniku ich naturalnej sedymentacji. Sądzono, że jest niekorzystna z powodu gromadzenia się metabolitów. Przewracanie dawek miało poprawiać kontakt ze składnikami rozcieńczalnika. Tymczasem badania pokazały, że obracanie dawek podczas przechowywania nie daje pozytywnego efektu, wręcz przeciwnie – przewracanie dawek to stres wywołany wstrząsem.
– W 2015 roku przeprowadzono ankietę w różnych krajach, z której wynikało, że tylko 10% producentów trzody chlewnej w Niemczech obraca nasienie podczas przechowywania. We Francji 45%, a w Polsce aż 93% ankietowanych przyznawało, że to robi. Jednak nie ma dowodów, że daje to jakikolwiek pozytywny efekt. Ruszanie dawką powoduje utratę dwutlenku węgla z fazy ciekłej do gazowej w tubce, co przyspiesza alkalizację zawiesiny, czyli wyższe pH. Wzmaga się stres oksydacyjny, który w efekcie prowadzi do utraty ruchliwości plemników. Czyli zmiana pozycji pojemnika z dawką nie jest dobra, a nawet może być szkodliwa. Co więcej, sedymentacja plemników może tworzyć korzystne środowisko sprzyjające utrzymaniu ich żywotności – przekonywał Raúl González Urdiales.
Ryzyko przegrzewania podczas podgrzewania dawek przed inseminacją
Niektórzy zalecają podgrzewanie nasienia przed kryciem do temperatury około 30°C, aby zmniejszyć szok termiczny przy wprowadzaniu zimnej zawiesiny i zapobiegać jej cofaniu się z dróg rodnych samicy oraz nadmiernemu wylewaniu.
– Trzeba uważać w czasie podgrzewania dawek nasienia, ponieważ przegrzanie jest katastrofą. Już lepiej w ogóle nie podgrzewać, niż podgrzać za mocno, bo wówczas nic złego się nie dzieje. Przegrzanie natomiast powoduje nieodwracalne uszkodzenia, zwłaszcza że najczęściej sprzęt do tego wykorzystywany jest niedokładny i prowadzi do wahań temperatury i braku powtarzalności – mówił dr González Urdiales.
Dominika Stancelewska
