Po co lochom włókno?

Włókno spełnia szereg pożytecznych funkcji w organizmie, gdyż posiada właściwości dietetyczne, regulacyjne i ochronne. Jedną z podstawowych funkcji włókna zawartego w paszy jest stymulacja pracy jelit. Optymalna zawartość tego składnika w mieszankach zależy od wieku zwierząt. Im starsze świnie, tym zawartość włókna w paszy może być wyższa. W żywieniu młodych intensywnie rosnących zwierząt nadmiar włókna jest szczególnie niepożądany, gdyż powoduje zmniejszone pobieranie paszy przez zwierzęta, pogorszenie strawności składników pokarmowych, obniża wartość energetyczną mieszanki. Najbardziej racjonalnie włókno zawarte w dawce żywieniowej wykorzystują lochy. W okresie ciąży mogą dostawać nawet 7–10% tego składnika w paszy. Zapewnienie odpowiednio wysokiego poziomu włókna w żywieniu loch prośnych przynosi zarówno korzyści ekonomiczne rolnikowi, jak również zapewnia właściwy dobrostan zwierzętom.

Podawane lochom pasze charakteryzują się dużym udziałem surowców pochodzenia roślinnego, które zawierają w składzie włókno surowe stanowiące składnik budulcowy ścian komórkowych roślin. Włókno surowe to suma wielocukrów pochodzenia nieskrobiowego oraz ligniny. Do włókna zaliczane są takie frakcje jak: celuloza, hemiceluloza, ligniny, pektyny, fruktany i oligosacharydy posiadające zróżnicowaną budowę chemiczną oraz różnorodne właściwości. Składniki włókna, takie jak celuloza, hemiceluloza oraz ligniny są nierozpuszczalne w wodzie, natomiast pektyny, fruktany czy oligosacharydy, rozpuszczają się w wodzie, tworząc w ten sposób żelowe roztwory.

Z fizjologicznego punktu widzenia włókno jest składnikiem odznaczającym się odpornością na działanie enzymów trawiennych przewodu pokarmowego. Do częściowego jego rozkładu dochodzi w jelicie grubym świń, gdzie poddane jest ono działaniu flory bakteryjnej występującej naturalnie w przewodzie pokarmowym. Produktem rozkładu włókna są lotne kwasy tłuszczowe będące źródłem energii.

• Maciory utrzymywane na ściółce pewną ilość włókna surowego mogą pobrać wraz ze słomą

Starsze lochy mają pojemny i w pełni rozwinięty przewód pokarmowy. Mieszanka pełnoporcjowa pokrywa ich zapotrzebowanie na składniki pokarmowe, ale nie daje uczucia sytości, zwłaszcza lochom niskoprośnym, których apetyt i zdolność pobrania paszy są wyższe aniżeli ilość, którą otrzymują w tym okresie. Wiadomo, że należy unikać obfitego żywienia loch prośnych, aby nie dopuścić do ich zatuczenia, co może doprowadzić do kłopotów z porodem i zahamowania apetytu po porodzie w konsekwencji czego obniża się mleczność loch, jak również masa ciała odsadzonych prosiąt. Dawki dla tej grupy zwierząt powinny być mniej energetyczne, a w celu wypełnienia przewodu pokarmowego zaleca się podawanie pasz objętościowych w postaci siana, suszu czy kiszonek.

Włókno pochodzące z pasz objętościowych jest dobrze wykorzystywane przez lochy i skutecznie obniża wartość energetyczną dawki. Jednakże potrzeby energetyczne loch w niskiej ciąży nie są wysokie i wynoszą 11,80–12,20 MJ/kg mieszanki pełnoporcjowej. Pasze objętościowe mogą pokryć nawet dwie trzecie zapotrzebowania loch niskoprośnych na energię. Uzupełnianie dawki paszami objętościowymi nie tylko zaspokaja głód i wprowadza urozmaicenie w diecie, ale również przyczynia się do zmniejszenia agresji wśród loch utrzymywanych grupowo.

W żywieniu loch prośnych fermentujące w jelicie grubym włókno zwiększa ilość produkowanych lotnych kwasów tłuszczowych, które są dostępne jako źródło energii dla embrionów. Poszczególne kwasy tłuszczowe pełnią ściśle określoną rolę w organizmie, co ma ogromne znaczenie w podnoszeniu zdrowotności zwierząt. W jelicie grubym regulują resorpcję wody i sodu, redukując ryzyko problemów trawiennych i biegunek. W kwaśnym środowisku ograniczają wzrost niektórych patogennych bakterii jelitowych.

Komponenty paszowe o zwiększonej zawartości włókna surowego

Komponent	Energia (MJ)	Białko ogólne (g)	Włókno (g)
Jęczmień	12,6	111	45
Otręby pszenne	9,4	143	100
Śruta słonecznikowa	11,2	378	133
Owies	11,3	114	165
Wysłodki suszone	8,6	93	187
Susz z traw 16–20%	6,5	163	233

Produkowane kwasy tłuszczowe działają hamująco na produkcję insuliny, co powoduje zmniejszenie produkcji hormonu LH, który odpowiada za przebieg owulacji. Jednocześnie zwiększa się produkcja progesteronu mającego wpływ na zagnieżdżanie zarodków i podtrzymanie ciąży. Stwierdzono, że mioty pochodzące od loch żywionych do 85. dnia ciąży limitowanym poziomem energii były liczniejsze oraz charakteryzowały się niższą liczbą prosiąt martwo urodzonych. W wielu badaniach wykazano, że podawanie lochom zbyt energetycznej paszy w okresie pierwszych 35 dni ciąży może być przyczyną zwiększonej śmiertelności embrionalnej.

Duża ilość włókna w dziennej dawce pokarmowej zwiększa uczucie sytości, wydłuża czas odpoczynku i leżenia, dzięki czemu lochy są spokojniejsze. W chlewniach stosujących optymalny udział włókna w paszy znacznie rzadziej występują objawy agresji i zachowań spowodowanych głodem i zdobywaniem pokarmu. Zwiększona zawartość włókna w mieszance dla loch prośnych pozwala nie tylko na uzyskanie liczniejszych miotów (o około 0,5 prosięcia żywo urodzonego), ale również wpływa korzystnie na lepsze pobieranie paszy w okresie laktacji (o około 0,4 kg). Dzięki temu utrata masy ciała oraz rezerw tłuszczowych u loch w okresie laktacji jest mniejsza.

Skąpe żywienie loch prośnych do 85. dnia ciąży ma na celu zmniejszyć ryzyko ich zatuczenia. Limitowanie ilości składników pokarmowych dostępnych w paszy pozwala nie tylko na zapewnienie dobrej produkcyjności, ale także na utrzymanie ich we właściwej kondycji. W niskiej ciąży zalecane jest podawanie od 2,4 do 3,4 kg mieszanki pełnoporcjowej (w zależności od kondycji lochy). Lochy pobierające nadmiar składników pokarmowych w okresie ciąży charakteryzują się trudnymi porodami, są ociężałe, wykazują mniejszą troskliwość macierzyńską (częściej przygniatają prosięta) oraz mają słaby apetyt w okresie laktacji.

Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe lochy luźnej i niskoprośnej bliskie jest zapotrzebowaniu bytowemu, wzrasta dopiero w okresie ciąży wysokiej. Związane jest to przede wszystkim z rozwojem płodów, a później z okresem karmienia prosiąt podczas laktacji.

Zawartość włókna w mieszance ma duże znaczenie w chlewniach bezściołowych, gdyż lochy nie mają możliwości pobierania słomy, a tym samym dodatkowej ilości włókna. Szacuje się, że ilość pobieranej przez lochy słomy przy utrzymaniu na ściółce wynosi około 0,5 kg dziennie. Spośród zbóż najwyższą ilość włókna dostarcza owies, który jednocześnie wprowadza mniejszą ilość energii w porównaniu do pozostałych zbóż. Dużą zawartością włókna charakteryzują się również suszone wysłodki oraz susz z traw.

Często wykorzystywanym komponentem paszowym są otręby pszenne, ale w żadnym wypadku nie mogą one być zanieczyszczone mikotoksynami, czego jednak nie można całkowicie wykluczyć. Wolny od mikotoksyn jest dostępny w ofertach wielu firm lignocelulozowy koncentrat włókna surowego. Zawiera on do 70% tego składnika i w małych dawkach może zastąpić wiele tradycyjnych nośników włókna surowego.

• Wysoka zawartość włókna surowego w owsie wynika z dużego udziału plewek w tym zbożu

W okresie okołoporodowym dietetyczne efekty zdolnego do pęcznienia włókna surowego polegają na wypełnieniu jelit i równomiernym przejściu paszy, wiązaniu wody i wyższym jej pobraniu, jak również szybszym wydalaniu obciążających produktów przemiany materii. Ostatecznie zmniejsza to zachorowania na syndrom MMA, czyli tak zwaną gorączkę poporodową i zapalenie wymienia oraz macicy. Schorzenia te mogą przyspieszać brakowanie loch ze stada, co powoduje skrócenie okresu ich użytkowania. Obniżona mleczność lub bezmleczność loch może być przyczyną nawet 50% padnięć prosiąt w okresie przed odsadzeniem, co w znaczący sposób podnosi koszty ich produkcji.