Zapobieganie biegunce poodsadzeniowej

Okresowi odchowu prosiąt często towarzyszą biegunki. Najczęstszą ich przyczyną są infekcje bakteryjne. Stany chorobowe wywołane przez bakterie rozwijają się w wyniku bezpośredniego działania patogenów na komórki nabłonka jelitowego lub poprzez uwalniane przez nie toksyny. Częstą przyczyną zachorowań są bakterie Escherichia coli. Najbardziej narażone na zachorowania są prosięta o słabej odporności, a sytuacje stresogenne, jak łączenie osobników z różnych miotów, przyczyniają się do rozwoju schorzenia. Powodem może być też gwałtowna zmiana warunków utrzymania prosiąt, a także systemu żywienia.

Główne czynniki predysponujące do wystąpienia problemów zdrowotnych po odsadzeniu związanych z Escherichia coli to niska temperatura pomieszczeń (poniżej 15°C). Czasami jest to efekt nie tyle złego ogrzewania, co przeciągów, a pamiętajmy, że do około 10. tygodnia życia układ termoregulacyjny prosiąt nie jest w pełni wykształcony. Przyczyną biegunek poodsadzeniowych może być też słaba higiena wynikająca z niedokładnego czyszczenia pomieszczeń odchowalni. Problemom sprzyja też dieta wysokobiałkowa i zakażenia wirusowe, które mogą wpływać na zwiększone zasiedlanie jelit przez Escherichia coli.

Szybkie wykrycie patogennych szczepów Escherichia coli odpowiedzialnych za wystąpienie biegunki poodsadzeniowej umożliwia wczesne rozpoznanie choroby oraz podjęcie odpowiednich działań. W większości przypadków opiera się ono na obrazie klinicznym, który charakteryzuje się objawami ze strony przewodu pokarmowego, po uwzględnieniu wieku prosiąt oraz okoliczności wystąpienia biegunki. W rozpoznawaniu biegunki poodsadzeniowej wywołanej przez Escherichia coli pomocny może być charakterystyczny zapach znajdującej się w jelicie cienkim treści stwierdzony podczas badania sekcyjnego.

• Biegunki po odsadzeniu prosiąt są częstym problemem w intensywnej produkcji świń, a planowane wycofanie tlenku cynku może je jeszcze nasilić
  
  

W leczeniu wymagane jest podawanie antybiotyków oraz elektrolitów. Przy doustnym ich stosowaniu należy mieć na uwadze, że chore zwierzęta niewiele jedzą i piją, nawet jeśli stoją w pobliżu paszy lub poidła. W dużej części stad stosowane jest profilaktyczne podawanie paszy leczniczej. Należy jednak unikać profilaktycznego podawania antybiotyków ze względu na rosnący problem rozwijania się oporności bakterii na te leki. Jak twierdzi prof. Zygmunt Pejsak z Państwowego Instytutu Weterynaryjnego w Puławach, mimo zakazów stosowania antybiotyków jako dodatków do pasz, są one często podawane profilaktycznie prosiętom zdrowym z reguły w dawkach niższych niż w leczeniu zakażeń bakteryjnych.

– Niższe niż lecznicze dawki antybiotyków zwiększają selekcję szczepów antybiotykoopornych szybciej niż dawki lecznicze, co tym bardziej uzasadnia zakaz ich stosowania dla celów profilaktyki biegunek bakteryjnych u prosiąt. W tej sytuacji antybiotyki powinny być wyłącznie stosowane w stężeniu leczniczym, ocenianym w odniesieniu do miejsca ich działania, czyli w jelitach – podkreśla prof. Pejsak.

Lepszą strategią postępowania jest zmniejszanie ilości patogennych bakterii poprzez utrzymanie odpowiednich warunków środowiska i przestrzeganie higieny pomieszczeń, ograniczającej występowanie różnych drobnoustrojów chorobotwórczych w środowisku bytowania prosiąt. Należy zwrócić także uwagę na zarządzanie produkcją, a szczególnie na te czynniki, które mogą decydować o wystąpieniu biegunki poodsadzeniowej. Istotną rolę odgrywa jakość dostarczanej odsadzonym prosiętom wody pitnej. Prof. Zygmunt Pejsak zaleca, aby była ona neutralna lub lekko kwaśna oraz chlorowana. Żywienie prosiąt po odsadzeniu stanowi ważny element w zapobieganiu kolibakteriozie i innym schorzeniom biegunkowym prosiąt po odsadzeniu. Przekarmianie powoduje zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego prosiąt i sprzyja biegunce, natomiast pasza z mniejszą zawartością białka jest korzystna w zapobieganiu schorzeniom.

• Elementy zapobiegające biegunce poodsadzeniowej
  
  
  1. Podniesienie wieku lub masy ciała prosiąt przy odsadzeniu.
  
  
  2. Temperatura w warchlakarni bezpośrednio po odsadzeniu powinna wynosić 28–32°C, należy do minimum ograniczyć przeciągi i wahania temperatury. Zwierzęta muszą mieć dostęp do dobrej jakości paszy.
  
  
  3. Pasza dla prosiąt po odsadzeniu musi mieć wysoką strawność, nie może zawierać zbyt dużo śruty sojowej, a najlepiej gdyby oparta była na białkach mleka, chociaż może być to trudne z ekonomicznego punktu widzenia.
  
  
  4. Ograniczenie pobrania paszy poprzez stosowanie mieszanki o wysokiej zawartości włókna bywa postrzegane jako skuteczna metoda ograniczania występowania biegunki poodsadzeniowej i choroby obrzękowej.
  
  
  5. Należy utrzymać odpowiednie warunki higieniczne, codziennie usuwać kał, a także dokładnie myć i dezynfekować kojce pomiędzy kolejnymi partiami świń.
  
  

Dodatek kwasów organicznych do wody lub do paszy może obniżyć pH żołądka i zmniejszyć przeżywalność bakterii Escherichia coli. Według Johna Fairbrothera, specjalisty z Kanady, suplementacja paszy tlenkiem cynku także skutecznie ogranicza występowanie biegunki poodsadzeniowej u prosiąt, ale jego zdaniem, nie ma wpływu na kolonizację przewodu pokarmowego przez bakterie, ponieważ ich ilość wydalana z kałem jest stała. Podawanie paszy zawierającej suszoną rozpyłowo plazmę krwi także wpływa na zwiększenie przyrostów masy ciała oraz zmniejszenie częstości występowania biegunki u wcześnie odsadzonych prosiąt. Skuteczne może być zmodyfikowanie paszy poprzez dodatek rozpuszczalnego włókna oraz sproszkowanego żółtka jaj pochodzącego od szczepionych kur.

Odporność na zakażenia Escherichia coli jest oparta początkowo na przeciwciałach zawartych w mleku lochy, których źródłem jest siara. Szczepienie loch jest jednak skuteczne do zapobiegania biegunce prosiąt noworodków, nie zapobiega natomiast biegunce poodsadzeniowej. Zdaniem Johna Fairbrothera, szczepienie prosiąt przed odsadzeniem lub w czasie odsadzenia przez doustne podanie żywych niepatogennych szczepów Escherichia coli skutecznie chroni świnie przed zakażeniem. Podawanie w wodzie do picia żywej szczepionki powoduje lokalne pobudzenie wytwarzania na błonach śluzowych specyficznych przeciwciał, które blokują przyleganie bakterii do komórek nabłonka błony śluzowej jelita.