Akademia Dobrego Hodowcy: Schorzenia racic u bydła

Schorzenia racic to duże straty ekonomiczne

Z powodu schorzeń racic wydajność mleczna krów ulega obniżeniu o 5%, natomiast w przypadku powikłań i ciężkiej kulawizny może dochodzić nawet do 65% obniżenia wydajności mlecznej. Dlatego też schorzenia racic wpływają w znaczący sposób na długowieczność krów, a co za tym idzie, są przyczyną znacznych strat finansowych dla hodowcy. Jak podaje profesor Olechnowicz z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, u krów kulejących wydłuża się prawie trzykrotnie liczba dni od wycielenia do pierwszego zabiegu inseminacyjnego, ponad 15-krotnie wydłuża się okres międzyciążowy, wzrasta również liczba zabiegów inseminacyjnych dla zacielenia.

Główne przyczyny chorób racic u bydła

Jako jedną z przyczyn schorzeń racic wymienia się uwarunkowania genetyczne (budowa i jakość stawu skokowego, twardość rogu racicowego, wielkość i kształt racic), które można eliminować poprzez odpowiednią selekcję krów oraz właściwy dobór buhajów do rozrodu.

Nieprawidłowo zbilansowana dawka pokarmowa może być również jedną z istotnych przyczyn schorzeń racic. Zachwiana gospodarka wapniowa może powodować powstawanie rogu racicy niedostatecznie skeratynizowanego albo powstawanie narośli kostnych na kości racicowej.

Zespół Rusterholza

W żywieniu wysokowydajnych krów mlecznych okres okołoporodowy (ostatnie trzy tygodnie przed wycieleniem i okres pierwszych trzech tygodni laktacji) jest bardzo krytyczny, dochodzi wówczas do obniżenia apetytu, zaburzeń procesów fermentacyjnych w żwaczu i deficytu energetycznego. Przy żywieniu krów dawkami pokarmowymi z dużą ilością łatwo fermentujących węglowodanów niestrukturalnych, nadmiernym rozdrobnieniu pasz i niedoborze włókna strukturalnego, może dojść do kwasicy żwacza. Kwasica żwacza sprzyja powstaniu Zespołu Rusterholza (wrzód podeszwy rogowej).

Zespołu Rusterholza jest to schorzenie tworzywa podeszwowego u bydła. U zwierząt chorych obserwuje się żółtawe zabarwienie rogu i jego gąbczastą konsystencję. Wrzód podeszwy rogowej objawia się stanem zapalnym między tworzywem a podeszwą rogową.

Zespół Rusterholza nie zawsze jest wynikiem kwasicy, inną przyczyną tej choroby może być zła korekcja racic (zbyt mocno spionowana racica), jak i uraz mechaniczny (np. zbyt szerokie szczeliny w rusztach). Szczególnie wrażliwy jest moment przeprowadzania bydła z podłóg elastycznych (np. słoma) na podłogi twarde (beton). Udowodniono, że u krów w oborach wolostanowiskowych na stanowiskach ścielonych piaskiem liczba klinicznych kulawizn była znacząco mniejsza w porównaniu do krów utrzymywanych na stanowiskach z materacami (głównie występował wrzód podeszwy).

Ochwat

Inną chorobą racic występującą u krów mlecznych, związaną ze złym żywieniem i utrzymaniem, jest ochwat. Jako główne przyczyny powstawania ochwatu wymienia się choroby metaboliczne (głównie kwasice żwacza) oraz złe warunki utrzymania (złe podłoże, zbyt mało ściółki oraz ograniczony ruch). Dawki pokarmowe zawierające znaczne ilości pasz bogatych w łatwo fermentujące węglowodany z jednej strony zapewniają krowom mlecznym odpowiednią ilość energii potrzebnej do wyprodukowania mleka, ale równocześnie powodują obniżenie pH żwacza i przyczyniają się do występowania kwasicy.

Według danych literaturowych, w krajach Unii Europejskiej u 20% krów mlecznych występują przypadki podklinicznej kwasicy. Chore zwierzęta niechętnie wstają i mają problemy z utrzymaniem prawidłowej postawy (wysuwają kończyny do przodu, pobierają paszę w pozycji klęczącej). U zwierząt występują żółte przebarwienia rogu racicowego, krwotoki podeszwy, podwójna podeszwa i pęknięcia piętki, w której tworzą się szczeliny, oddzielenie linii białej, wyraźne wypełnienie naczyń żylnych nad pęcinami. Najczęściej choroba obejmuje równocześnie racice tylnych kończyn, sporadycznie tylko przednich lub wszystkich kończyn równocześnie.

Według szacunkowych danych w Unii Europejskiej na schorzenia kończyn i racic choruje około 5 mln krów

Zanokcica

Najczęściej występującą chorobą racic u krów mlecznych jest zanokcica. Jest to schorzenie szpary międzyracicowej i okolic wywołane przez bakterie beztlenowe (Bacteroides melanogenicus, Fusobacterium necrophorum). Schorzenie to jest bardzo bolesne dla krów, dlatego też zwierzęta bardzo niechętnie się przemieszczają.

Do objawów zanokcicy należy zaliczyć spadek apetytu, kondycji, mleczności, gorączkę, obrzęk racicy, pęknięcia skóry oraz powstawanie ropni. Główną przyczyną występowania zanokcicy są złe warunki środowiskowe, w których krowy przebywają. Zbyt duża wilgotność ściółki jest przyczyną rozmiękczenia skóry i miejscem wniknięcia chorobotwórczych bakterii. Zachorowania nasilają się w okresie jesienno-zimowym. Za jedną z przyczyn uważa się również nieprawidłowe żywienie, związane z niedoborami mikroelementów i witamin. Przyczyną zanokcicy może być też nieregularna albo nieumiejętna korekcja racic. Duże znaczenie mają również kamieniste pastwiska oraz przepędy, wystające ostre elementy w oborach, które mogą powodować urazy szpary międzyracicowej (zranienia) i drogę do wniknięcia chorobotwórczych drobnoustrojów.

Choroba Mortellaro

Choroba Mortellaro (międzypalcowe zapalenie skóry) jest chorobą bakteryjną, powszechnie występującą u bydła, wywoływaną przez około 20 patogenów. Dotyczy najczęściej kończyn tylnych. Występuje przede wszystkim w oborach ze złą wentylacją, gdzie zwierzęta przebywają na mokrym podłożu zanieczyszczonym odchodami. Do zakażenia dochodzi przez uszkodzoną skórę przede wszystkim w obszarze opuszki. Objawami choroby jest kulawizna, krwawienie oraz wydzielanie płynu o słodkawym zapachu. Pojawia się również charakterystyczna narośl, wyglądem podobna do truskawki.

Dobór odpowiedniego buhaja ma znaczenie

W przypadku schorzeń kończyn u bydła bardzo ważne jest ustalenie przyczyn wystąpienia choroby. Większość schorzeń kończyn u bydła jest wynikiem błędów związanych z utrzymaniem zwierząt. Zapobiegać niektórym schorzeniom kończyn u bydła można nie tylko przez poprawę warunków utrzymania zwierząt, ale również dzięki właściwej pracy hodowlanej.

Istnieje zróżnicowanie genetyczne bydła w odniesieniu do częstości występowania uszkodzenia piętki, raciczek, ochwatu, chorób szpary międzyracicowej oraz linii białej. Potwierdzono między innymi wystąpienie korelacji genetycznych pomiędzy ochwatem a liniowymi cechami budowy nóg, jak i również pomiędzy wymiarami racicy a ich schorzeniami (ochwat, kulawizna), długością racicy a jej przekątną (kulawizna), kolorem rogu racicowego a jego twardością (ciemna pigmentacja zwiększa jego twardość – pożądana w utrzymaniu bezściołowym). Dlatego też przy wyborze buhaja należy zwrócić uwagę czy w indeksie uwzględniane są cechy związane z nogami i racicami. Pierwszą polską firmą inseminacyjną, która wprowadziła nowe cechy dotyczące zdrowotności racic do indeksu selekcyjnego był bydgoski SHiUZ. Konsorcjum Genes Diffusion i SHiUZ Bydgoszcz wprowadziło nową usługę genetyczną, która polega na ocenie dwóch cech związanych z racicami (Resistance to lesions – RL oraz Robustness of Hoof –RP). Buhaje, które charakteryzują się dobrą wartością tego indeksu na pewno poprawią u swoich córek cechy budowy nóg i racic, a co za tym idzie, wpłyną na ich predyspozycje do zapadania na choroby racic.

Dzięki właściwemu doborowi buhajów nie zapobiegniemy wszystkim chorobom racic w naszym stadzie, ale możemy je znacznie zmniejszyć. Odporność na choroby racic jest dodatnio skorelowana z cechami płodności. Jak z powyższego wynika, poprawiając zdrowotność racic uzyskamy lepsze parametry rozrodu u naszych zwierząt w stadzie.