Zarządzanie żywieniem i zdrowiem cieląt
Najważniejszy dobry start – zarządzanie żywieniem i zdrowiem cieląt w pierwszych dniach i tygodniach życia – temat ten był jednym z wielu, jakie przygotowaliśmy na Kongres – Polskie Mleko, który odbył się 7 października br. w Ożarowie Mazowieckim. Do podzielenia się swoją wiedzą i doświadczeniami w tym zakresie zaprosiliśmy niekwestionowany autorytet, czyli dr. hab. inż Pawła Górkę z Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie.
Zdrowe cielę produkuje więcej mleka w przyszłości
Im zdrowsze jest cielę, im lepiej będzie rosło, tym potencjalnie w przyszłości wyprodukuje więcej mleka. I nie jest to tylko puste stwierdzenie, ale zależność, którą potwierdzono wieloma badaniami. Przykładem może być chociażby doświadczenie, w którym cielęta podzielono na dwie grupy. Jedna żywiona była dawkami mleka w ilości 4–5 litrów dziennie, druga – około 8 litrami dziennie. I oczywiście, zwierzęta żywione większymi dawkami mleka w pierwszych tygodniach życia lepiej rosły, bo miały lepsze warunki żywieniowe do rozwoju i produkowały zdecydowanie więcej mleka w pierwszej laktacji, między innymi również dlatego, że tkanka parenchymatyczna ich wymienia była lepiej rozwinięta – zaprezentował wyniki badania dr Paweł Górka.
Czy żywienie cieląt przekłada się później na wydajność mleczną krów?
Nasuwa się więc pytanie: czy możliwe jest, by samo tylko żywienie przekładało się na większą wydajność mleczną, skoro krowa posiada również określony potencjał genetyczny? Wątpliwości szybko rozwiał nasz ekspert wyjaśniając, że na to, czy zwierzę zrealizuje swój genotyp ogromny wpływ mają: warunki utrzymania, żywienia czy choroby, które przejdzie w okresie odchowu. I niestety, bardzo często zdarza się, że mamy zwierzę, które potencjalnie ma bardzo dobry genotyp, ale w praktyce produkuje zdecydowanie mniej mleka niż oczekujemy – tłumaczył dr Paweł Górka, podkreślając jednocześnie, iż okres, w którym programowane jest pełne wykorzystanie potencjału genetycznego cielęcia rozpoczyna się już w okresie ciąży. I tak np. jeżeli krowa w końcówce laktacji lub w okresie zasuszenia jest w stresie cieplnym, to pewne jest, że urodzi cielę, które będzie produkować w przyszłości mniej mleka niż zakładamy.
Co to jest krytyczne okno rozwojowe?
Dlaczego tak się dzieje? Bo w trakcie rozwoju cielęcia w łonie matki, poszczególne tkanki i organy rozwijają się w konkretnych momentach. Jeżeli z jakiegoś powodu (np. stresu cieplnego) rozwój ten zostanie zaburzony, to nie ma praktycznie możliwości, by później go odrobić. Zjawisko to określa się jako krytyczne okna rozwojowe. Z punktu widzenia hodowcy i produkcji mleka, jednym z takich krytycznych okien rozwojowych są pierwsze tygodnie życia cielęcia, kiedy intensywnie rozwija się już gruczoł mlekowy, a istotny wpływ na ten rozwój ma żywienie.
Opublikowane w tym roku wyniki badań potwierdziły, że cielęta słabiej żywione szybciej brakowane są ze stada.
Lepsze żywienie cieląt przełoży się na wyższą wydajność mleczną krów - a choroby?
Tak więc z fizjologicznego punktu żywienia, lepiej żywione cielę ma lepsze pokrycie na składniki pokarmowe, a w efekcie więcej składników pokarmowych potrzebnych na rozwój – kluczowych dla przyszłej wydajności – narządów jak: gruczoł mlekowy, przewód pokarmowy, wątroba itp., będzie przekładać się na wyższą wydajność mleczną lub przynajmniej dłuższy okres użytkowania w przyszłości. Z drugiej zaś strony, każda przebyta choroba będzie przekładać się na zmniejszenie wydajności oraz skrócenie okresu użytkowania zwierzęcia. W jednym z doświadczeń wykazano, że cielęta, które miały biegunkę, produkowały o prawie 1000 litrów mleka mniej w pierwszej laktacji. Bardzo duże przełożenie na przyszłą wydajność mleczną mają również choroby układu oddechowego. Jeżeli cielę leczone jest na płuca tylko raz, to fakt ten nie stanowi jeszcze większego problemu. Jednak, gdy choroba pojawi się dwu-, trzykrotnie, to zdecydowanie skraca się okres użytkowania takiego zwierzęcia. Będzie ono szybciej brakowane ze stada, wyprodukuje nam mniej mleka, a wyniki są tutaj bardzo jednoznaczne – uczulał prelegent.
Przeczytaj również: Jak odchować cielę do dobrej pierwiastki? Najważniejsze zasady
Im częściej cielę choruje, tym gorszą krową będzie
Okazuje się, że pomimo wielu dowodów potwierdzających, że dbałość o odchów cieląt to nie tylko więcej odchowanych jałówek, mniej chorujących zwierząt, mniejsze koszty leczenia, a w efekcie wyższy zysk ekonomiczny w przyszłości, to – jak poinformował ekspert – hodowcy wciąż mają sporo problemów z odchowem zwierząt. Na Uniwersytecie Rolniczym w Krakowie przeprowadzono doświadczenie, które odbywało się równolegle w dwóch gospodarstwach. W obu cielęta dostawały tę samą paszę, w tej samej ilości i bardzo podobnie były utrzymywane. W jednym z gospodarstw cielęta przyrastały średnio 600 g na dzień, a w drugim 800 g. Skąd ta różnica?
Otóż, w jednym gospodarstwie cielęta o wiele częściej chorowały oraz gorzej wykorzystywały paszę. Tak więc, w odchowie cieląt ważne są szczegóły, bo jak mówi powiedzenie, diabeł tkwi w szczegółach.To one na końcu decydują o tym, czy w danym gospodarstwie cielęta będą lepiej czy gorzej rosły, czy będą częściej, czy mniej chorowały. I na te szczegóły np. takie: czy na porodówce jest czysto, czy temperatura podawanego pójła jest odpowiednia, trzeba zwracać dużą uwagę. Niemniej w procesie odchowu zawsze są pewne punkty krytyczne, które należy brać pod uwagę zarządzając odchowem cieląt, a pierwszym ku temu krokiem jest określenie celów tegoż odchowu, które zamierzamy osiągnąć – przekonywał dr Górka, dodając, iż generalną zasadą jest odchów zdrowych i dobrze rosnących cieląt (patrz tabela niżej).
Właściwe żywienie siarą to zdrowe cielęta
Uzyskanie zdrowych cieląt zaczyna się od właściwego żywienia siarą.Wiadomym jest, że cielę rodzi się bez odporności, ponieważ w jego krwi nie krążą immunoglobuliny, które zwierzęciu dostarcza matka wraz z siarą.
W praktyce żywienie siarą jest najkrótszym etapem odchowu, jednak każdy błąd w tym zakresie będzie pogarszał jego efektywność – mówił dr Górka, na potwierdzenie prezentując wyniki jednego z ostatnio przeprowadzonych doświadczeń, doskonale obrazujących jak duży jest wpływ żywienia siarą na efekty odchowu. W badaniu podzielono cielęta na grupy w zależności od tego, jakiej koncentracji immunoglobulin w siarze dostawały, a ilości te kształtowały się od 5 do 40 g immunoglobulin w litrze. Im więcej immunoglobulin w litrze siary dostawało cielę, (czyli było lepiej żywione), tym mniejsze było prawdopodobieństwo upadku zwierzęcia w pierwszych tygodniach życia, ale w szczególności zdecydowanie zmniejszało się prawdopodobieństwo, że będzie leczone w pierwszych tygodniach życia.
Z punktu widzenia żywienia cieląt siarą, celem hodowcy powinno być uzyskanie jak najwyższej koncentracji immunoglobulin, a mianowicie powinniśmy celować, aby cielę otrzymało przynajmniej 10 gramów immunoglobulin w litrze siary, ale jednocześnie dążymy do tego, aby w gospodarstwie było jak najwięcej cieląt, które dostają powyżej 25 g/l. I to są te, które będą najmniej podatne na choroby. Wyniki badań jasno wskazują, że jest to do osiągnięcia. Można to osiągnąć podając cielęciu jedną dawkę siary, ale musi zapewnić, że dostanie około 300 gramów immunoglobulin, co oznacza, że musimy podać 3–4 litry, bardzo dobrej jakości siary. Cel ten możemy osiągnąć również podając siarę w dwóch odpojach, na przykład 2–2,5 litra w pierwszym odpoju, a później (po 8–12 godzinach) następne 2,5 litra, ale wówczas cielę musi dostać łącznie 400 gramów immunoglobulin – wyjaśniał dr Paweł Górka.
Jak uzyskać wysoką odporność bierną u cieląt?
Aby uzyskać u cieląt wysoką odporność bierną, musimy – obok jak najlepszej jakości siary – podać siarę szybko, w odpowiedniej ilości i czystości. Jakie zalecenia w tym zakresie oraz na kolejne etapy odchowu zaprezentował podczas swojego wykładu nasz ekspert? O tym napiszemy już wkrótce.
Beata Dąbrowska
