Aby tak właśnie było, szczególną uwagę należy zwrócić na właściwy dobór traw, a później termin koszenia zielonki czy rozpoczęcia wypasu. Czynniki te decydują bowiem o stosunku białka do energii i wpływają na jego poziom w paszach zielonych.
Jednak potencjał produkcyjny użytków zielonych (przy właściwym użytkowaniu) jest dwukrotnie wyższy. Warto wspomnieć, że na pastwiskach intensywnych z 1 ha można uzyskać 9–10 ton suchej masy lub odpowiednio 45–50 ton zielonki. W tej wielkości plonu może znajdować się 2000–2500 kg białka.
Podstawowym składnikiem pokarmowym dostarczanym w zielonkach jest białko. Zawartość białka surowego u poszczególnych gatunków traw i roślin motylkowatych jest zróżnicowana. Dla traw waha się od 10% do 18%, zależnie od gatunku, nawożenia i fazy rozwojowej, zaś dla motylkowatych wynosi od 18% do 25%. Przy użytkowaniu kośnym jest zazwyczaj niższe (12–20% s.m.) niż przy użytkowaniu pastwiskowym, ponieważ ruń pastwiskowa posiada spore nadwyżki białka (15–25% s.m.) w stosunku do energii i potrzeb zwierząt. Zawartość białka ogólnego w zielonce traw, podobnie jak strawność, maleje wraz z rozwojem roślin. W runi łąkowej obok traw głównym komponentem są rośliny motylkowe, które podwyższają wartość energetyczną i białkową paszy oraz poprawiają jej strawność. W użytkowaniu kośnym najlepszymi gatunkami są koniczyna łąkowa i lucerna. Udział tych roślin w runi nie powinien przekraczać 30%.
Na łąkach kośnych, o minimum dwóch pokosach w ciągu okresu wegetacji, powinny przeważać trawy wysokie, dostarczające dużo masy nadziemnej np. kostrzewa łąkowa, tymotka bądź kupkówka pospolita. Ważne jest także, by znalazły się tam trawy niskie, które są bogato ulistnione i mocno zadarniają glebę (życica trwała, wiechlina łąkowa, kostrzewa czerwona). Dlatego najwartościowsze trawy przeznaczone na użytkowanie paszowe (kośno-kiszonkowe) powinny:
- mieć dużą plenność,
- charakteryzować się dobrym krzewieniem,
- tworzyć liczne pędy wegetatywne,
- dawać równomierny plon w czasie sezonu wegetacyjnego,
- cechować się dużą wartością pokarmową.
Jeżeli trwałe użytki zielone odznaczają się niskim plonem i złą wartością pokarmową, konieczne jest przeprowadzenie ich renowacji, której najważniejszym elementem jest poprawa składu gatunkowego runi. Najefektywniejszym i najtańszym sposobem jest podsiew, który gwarantuje nam różnorodny skład gatunkowy runi oraz większą stabilność plonowania w pierwszym roku. Najważniejszym czynnikiem udanego podsiewu jest dobór odpowiedniej mieszanki nasion. Najlepszymi gatunkami do posiewu na trwałe użytki zielone są: życica trwała, kostrzewa łąkowa, tymotka łąkowa, kupkówka pospolita, wiechlina łąkowa, festulolium (w mieszankach łąkowych), koniczyna łąkowa (w mieszankach łąkowych) i koniczyna biała (głównie w mieszankach pastwiskowych).
Beata Dąbrowska
