400 lat p.n.e. Hipokrates, ojciec medycyny europejskiej, uznał mleko za zdrowy produkt i dodawał, że w niektórych sytuacjach mleko może być lekarstwem. Do podobnych wniosków w 1918 roku doszedł amerykański biochemik Elmer Verner McCollum, który stwierdził, że mleko wraz z warzywami i owocami, jest produktem ochronnym dla człowieka.
Wapń – bez niego nie da się żyć
– Funkcjonowanie organizmu człowieka bez wapnia nie jest możliwe – podkreślała prof. Jadwiga Charzewska z Instytut Żywności i Żywienia podczas XI Euroforum Polskiego Mleczarstwa w Rzeszowie w kwietniu 2018 r. – Jeśli stężenie wapnia we krwi i płynach ustrojowych spadnie poniżej dopuszczalnej granicy, to człowiek dostanie objawów podobnych do padaczki. Można to było często zaobserwować tuż po II wojnie światowej – dodaje ekspertka. Wapń chroni organizm także przed wbudowaniem substancji toksycznych w organizm takich jak kadm, ołów.
Dlaczego tak ważna jest dieta bogata w mleko i produkty mleczne, zwłaszcza dla dzieci i młodzieży? Jak wyjaśniała profesor Jadwiga Charzewska, dzięki temu, że człowiek osiągnie wysoką masę kostną w młodym wieku, tym mniej będzie problematyczna późniejsza utrata masy kostnej i nie trzeba będzie przejmować się osteoporozą w starszym wieku. Wapń także wpływa na układ mięśniowy, więc dla osób w starszym wieku jest to niezwykle istotny element, który pozwoli im na samodzielne poruszanie się.
Jak podkreśla prof. Jadwiga Charzewska, nie wystarczy zapewnić organizmowi jedynie wapnia w postaci różnych suplementów. Ważna jest przyswajalność wapnia, a ta jest najlepsza przy powiązaniu z witaminą D, która jest zawarta w tłuszczu mlecznym oraz z białkami mlecznymi.
- Z najnowszych badań wynika, że regularne spożywanie produktów mlecznych obniża ryzyko wystąpienia cukrzycy czy raka piersi
Z tego powodu w krajach Europy Zachodniej i Północnej mleko i produkty mleczne dostarczają około 70 do 75% wapnia przyswajalnego przez ludzki organizm. Nie bez powodu obecnie najwyższymi ludźmi na świecie, według danych statystycznych, są Holendrzy, którzy rocznie spożywają ponad 300 litrów mleka, podczas gdy inne nacje piją około 200 litrów. Niestety, w Polsce konsumpcja produktów mlecznych jest znacznie niższa od holenderskiego rekordu.
Zmniejsza ryzyko wystąpienia nowotworu jelita grubego czy piersi
– W Instytucie Żywności i Żywienia przeprowadziliśmy badanie wśród polskich kobiet dotyczące roli spożycia mleka w prewencji raka piersi. Okazało się, że mleko w diecie kobiet pełni funkcję protekcyjną przed rozwojem nowotworu piersi. Jeśli porównamy dane na temat tego raka z informacjami z Anglii czy Stanów Zjednoczonych, to okazuje się, że w Polsce mamy mniejszy odsetek zachorowań na nowotwór piersi – mówi Jadwiga Charzewska. Jej zdaniem i badań naukowych, wynika to właśnie z bardziej bogatej w produkty mleczne diety Polek w porównaniu do Amerykanek czy Angielek.
Do podobnych wniosków doszły Grażyna Cichosz z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego oraz Hanna Czeczot z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. W swoim opracowaniu podkreślają, że tłuszcz mlekowy zawiera unikalne składniki, takie jak naturalne izomery trans: skoniugowany kwas linolowy (CLA) oraz kwas wakcenowy, lipidy eterowe, kwas 13-metylotetradekanowy, α-tokoferol, koenzym Q10, a także krótkołańcuchowe nasycone kwasy tłuszczowe o właściwościach antyoksydacyjnych oraz immunostymulujących, które są̨ istotne w profilaktyce chorób nowotworowych.
– Mimo lansowanej od dawna teorii, zgodnie z którą zachorowalność na raka koreluje ze spożyciem tłuszczu, wyniki ponad 40 opublikowanych badań klinicznych, a także 12 opracowań epidemiologicznych nie potwierdziły związku między konsumpcją wysokotłuszczowych produktów mleczarskich, a ryzykiem wystąpienia choroby nowotworowej prostaty oraz raka piersi (również̇ u kobiet po menopauzie). Z obserwacji epidemiologicznych wynika natomiast, że tłuszcz mlekowy charakteryzuje się̨ wszechstronnym prozdrowotnym działaniem – twierdzą Grażyna Cichosz i Hanna Czeczot.
A jakim nowotworom może zapobiegać mleko? Badania prowadzone w Norwegii na zwierzętach lub hodowlach tkankowych skupiły się na wpływie zawartego w mleku sprzężonego kwasu linolowego (CLA) na zahamowanie rozwoju komórek rakowych. Wyniki badań pokazują, że CLA wpływa na powstrzymanie rozwoju raka piersi, nowotworu jelita grubego, płuc i pierwotnego raka wątroby.
Natomiast badania prowadzone na Tajwanie wskazują, że mleko i jego produkty mogą nie tyle zapobiegać, co wręcz walczyć z nowotworem żołądka.
Sprzyja odchudzaniu i redukuje nadciśnienie
Instytut Żywności i Żywienia w swoich publikacjach i wykładach próbuje przekonać dziewczyny i kobiety, że jeśli chcą zrzucić kilka kilogramów, to powinny włączyć produkty mleczne do swojej diety.
– Wszelkiego rodzaju diety eliminacyjne, które stosują, żeby się odchudzić są na ogół niedoborowe. Natomiast dodanie wapnia do diety umożliwia lepszą hydrolizę kwasów tłuszczowych i sprzyja odchudzaniu – zapewnia prof. Jadwiga Charzewska.
Zdaniem ekspertki Instytutu Żywienia i Żywności, regularne spożywanie produktów mlecznych pozwala obniżyć ciśnienie tętnicze krwi, zwłaszcza u osób cierpiących na nadciśnienie. Zawartość wapnia w mleku i jej produktach poprawia strukturę lipidu, zwiększa poziom „dobrego” cholesterolu (HDL) i obniża poziomo „złego: (LDL).
- Wapń zawarty w mleku umożliwia hydrolizę kwasów tłuszczowych przez co ułatwia odchudzanie
Zdaniem prof. Grażyny Cichosz z Katedry Mleczarstwa na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie, badania naukowe pokazują, że spożywanie mleka może kilkukrotnie zmniejszać częstotliwość napadów astmy u dzieci cierpiących na tę chorobę. Z kolei u palaczy papierosów picie mleka zmniejsza ryzyko zachorowania na choroby górnych dróg oddechowych.
Z najnowszych analiz wynika, że produkty mleczne fermentowane dzięki dużej ilości bioaktywnych peptydów obniżają ryzyko wystąpienia cukrzycy. Polecane są one także dla osób, u których zdiagnozowano cukrzycę typu 2.
Jednak warto i w tym wypadku zachować umiar i dostosować ilość spożywanych produktów mlecznych do zaleceń lekarza czy chociażby Instytutu Żywności i Żywienia.
Paweł Mikos
