Zapobieganie mastitis – 10 złotych zasad

Podstawowym kryterium zarządzania, które w najprostszy sposób pozwala na drastyczne obniżenie nowych przypadków zapalenia wymienia i również prowadzi do szybszego wyzdrowienia gruczołu w stadzie krów jest program kontroli oparty historycznie na pięciu punktach, a od 2001 roku rozszerzony przez NMC (National Mastitis Council) do 10 „złotych zasad postępowania”

Obecnie zaleca się stosowanie dowymieniowo preparatów antybiotykowych maksymalnie dwuskładnikowych i bez dodatku steroidowego środka przeciwzapalnego

Przystępując do analizy zdrowotnej wymienia krów w oborze, należy zawsze przeanalizować powyższe „złote standardy” i bez ich należytego wykonywania przez osoby zarządzające lub bezpośrednio wykonujące dój, każde dalsze działanie, a szczególnie leczenie, będzie skazane na niepowodzenie.

Bardzo ważnym czynnikiem predysponującym do wystąpienia mastitis jest odporność krowy na zakażenie. Bardzo ważnym punktem kontroli jest zapobieganie i zwalczanie chorób zakaźnych, szczególnie BVD i IBR przez szczepienia profilaktyczne. Obecnie dostępna jest na rynku nowoczesna i o szerokim spectrum działania szczepionka do kontroli i eradykacji wirusa BVD (więcej informacji o kontroli BVD jest dostępnych na stronie www.bvdzero.com).

Kolejnym krokiem w stymulowaniu odporności jest dobór kojarzeń ukierunkowanych na obniżenie komórek somatycznych, np. buhaj JORDANII FR3554773169. Jest to jeden z najlepszych buhajów obniżający zawartość komórek somatycznych w mleku – WH komórek somatycznych = 134. Jest on zarejestrowany w naszym systemie, a jego nasienie (wyłącznie w formie seksowanej) oferuje Stacja Hodowli i Unasienniania Zwierząt Sp. z o.o. w Bydgoszczy.

Odporność miejscowa to głownie jakość i kondycja strzyku, a szczególnie jego ujście, czyli miejsce, w którym mleko wydostaje się na zewnątrz do dojarki. Uszkodzenie mięśnia okalającego ujście strzyku przez nieodpowiednie ciśnienie podczas doju powoduje, że kanał strzyku jest otwarty między dojami i staje się łatwą bramą wejściową dla bakterii powodujących zapalnie. Kontrola ciśnienia i unikanie pustodoju jest najważniejszym czynnikiem ograniczającym uszkodzenia.

Tylko wyleczenie stanu zapalnego we wczesnej fazie infekcji jest najbardziej efektywne i najtańsze

Każdy hodowca oczekuje od lekarza weterynarii skutecznego wyleczenia mastitis. Niestety, moja praktyka konsultacyjna pokazuje, że „piętą achillesową” naszych hodowców jest czas rozpoczęcia terapii i długość jej trwania.

Do czynników obniżających skuteczność leczenia zapaleń wymienia należy zaliczyć:

Najbardziej trudnym do zrealizowania zaleceniem, jednak wyraźnie wpływającym na skuteczność wyleczenia, jest czas trwania terapii. Właściciele bardzo często nie zgadzają się na wydłużenie do 5dni, czy nawet 8 dni terapii (zalecane przy zapaleniu wywołanym przez gronkowca złocistego), ponieważ wydaje im się to bardzo drogie. Nic bardziej mylnego. Należy zawsze przeanalizować całokształt postępowania terapetycznego mający na celu ochronę stada i w przypadku młodych krów do 3 laktacji, wydłużenie czasu leczenia jest zawsze uzasadnione.

Ograniczenie czasu leczenia to główna przyczyna przetrwałych chronicznych postaci zapalenia wymienia i wzrostu antybiotykoodporności w stadzie.

Celem zwiększenia skuteczności leczenia oraz ograniczenia zużycia antybiotyków jest konieczność stosowania leczenia opartego na ocenie antybiotykowrażliwości drobnoustrojów. Do oceny sytuacji w stadzie potrzeba minimum 20% prób mleka od krów z podwyższoną liczbą komórek somatycznych pobranych od krów świeżo zakażonych. Druga grupa zakwalifikowanych krów do zbadania mleka to krowy przewlekle chore. Badanie należy przeprowadzić tylko w renomowanym laboratorium, które ma duże doświadczenie w badaniu mleka, np. www.zdrowewymie.pl.

Pierwszym kryterium oceny badania mleka w laboratorium jest klasyfikacja, do jakiej grupy bakterii należy zaliczyć dany drobnoustrój (zakaźny czy środowiskowy). Następnie wdrożyć „złote zasady” ukierunkowane na wymię i lub środowisko krowy.

Kolejne dane to ilość kolonii (intensywność wzrostu), aby wyeliminować konieczność antybiotykoterapii infekcji, które może zwalczyć sam organizm krowy przy mobilizacji własnego układu odpornościowego.

Końcowym, ale najbardziej oczekiwanym wynikiem jest antybiotykowrażliwość. Obecnie wg NMC zaleca się stosowanie dowymieniowo preparatów antybiotykowych maksymalnie dwuskładnikowych i bez dodatku steroidowego środka przeciwzapalnego.

Najlepsze połączenia to antybiotyki beta-laktamowe (np. cefalexyna) i aminoglikozydy (np. kanamycyna) bez dodatku sterydu (prednisolonu). Korzyści płynące z zastosowania tych dwóch antybiotyków wykorzystujących mechanizm synergii są następujące:

W dyskusji o kosztach mastitis należy podkreślić wpływ infekcji wymienia na utrzymanie ciąży i zwiększenie brakowania z powodu obniżenia płodności. Obecnie jest bardzo dużo danych doświadczalnych na wprowadzenie do leczenia niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Efekt, to przede wszystkim działanie przeciwbólowe i antytoksyczne przeciwko endotoksynom produkowanym przez bakterie. Również wpływ egzotoksyn i enzymów bakterii gram-dodatnich jest ograniczany przez NLPZ. Jednak nie wszystkie leki zaliczone do tej grupy mają jednakowy mechanizm działania i wiele posiada działanie uboczne.


Podsumowanie:

Na podstawie moich obserwacji oraz doświadczenia z wieloma oborami proponuję zastosowania następującego schematu postępowania w celu kontroli i zwalczania zapaleń wymienia

O problemach z mastitis napiszemy również w kolejnym wydaniu Akademii Dobrego Hodowcy.