Jakie są rodzaje kontroli ARiMR? Sprawdź
Dobiegł końca nabór wniosków o dopłaty bezpośrednie za 2025 rok w podstawowym terminie. Ale zanim ARiMR wypłaci rolnikowi należne środki, musi przeprowadzić odpowiednie kontrole. Warto wiedzieć, że występują dwa podstawowe rodzaje kontroli: administracyjne oraz na miejscu.
Kontrola administracyjna: obowiązkowa dla wszystkich rolników
Każdy złożony wniosek podlega kontroli administracyjnej. Obejmuje ona 100 proc. beneficjentów i ma na celu sprawdzenie poprawności i kompletności danych zawartych we wniosku. Agencja analizuje zgodność deklarowanych powierzchni z danymi referencyjnymi, kontroluje wymagane załączniki, weryfikuje spełnienie warunków kwalifikowalności do poszczególnych płatności.
Kontrola na miejscu obejmuje ok. 5 proc. rolników
Około 5 proc. wniosków trafia do kontroli na miejscu, która służy weryfikacji danych zawartych we wniosku ze stanem faktycznym w gospodarstwie. Ma to na celu zapewnienie prawidłowego wykorzystania środków finansowych i zapobieganie nadużyciom.
Kontrola na miejscu może być przeprowadzana na dwa sposoby:
- Inspekcja terenowa: polega na bezpośrednim wywiadzie terenowym i pomiarach gruntów, najczęściej przy użyciu technologii GPS. Inspektorzy ARiMR odwiedzają gospodarstwo i porównują dane z wniosku z rzeczywistym stanem na polach.
- Kontrola metodą FOTO: w tym przypadku inspektorzy analizują ortofotomapę – cyfrowy obraz terenu sporządzony na podstawie zdjęć lotniczych lub satelitarnych – a także przeprowadzają wywiad terenowy. Metoda ta stosowana jest w wybranych losowo gminach lub w oparciu o analizę ryzyka.
Warto zaznaczyć, że kontroli metodą FOTO podlegają jedynie te gospodarstwa, które mają wszystkie swoje działki położone w obszarze FOTO, czyli na terenie objętym ortofotomapą. Zazwyczaj taki obszar obejmuje jedną lub kilka sąsiadujących gmin.
Co ARiMR kontroluje podczas kontroli zapowiedzianej, a co podczas niezapowiedzianej?
Co do zasady kontrole na miejscu w ramach WPR nie powinny być zapowiadane. Zawiadomienie rolnika o kontroli jest wykonywane wtedy, gdy jego obecność jest niezbędna do przeprowadzenia kontroli.
Podczas kontroli niezapowiedzianej weryfikacji podlegają warunki, kryteria i wymogi, których kontrola nie wymaga obecności rolnika. Podczas kontroli zapowiedzianych kontrolowana jest w szczególności dokumentacja będąca w posiadaniu rolnika celem weryfikacji podjętych zobowiązań.
Kontrolerzy mają prawo do:
- wstępu na grunty i do obiektów związanych z działalnością, której dotyczy pomoc albo pomoc techniczna,
- dostępu do zwierząt,
- żądania pisemnych lub ustnych informacji związanych z przedmiotem kontroli na miejscu,
- wglądu do dokumentów związanych z przedmiotem kontroli na miejscu, sporządzania z nich odpisów, wyciągów lub kopii oraz zabezpieczenia tych dokumentów,
- sporządzenia dokumentacji fotograficznej z przeprowadzonej kontroli na miejscu,
- pobierania próbek do badań,
- żądania okazania i udostępniania danych informatycznych.
Podstawowym sposobem powiadomienia o kontroli jest powiadomienie telefoniczne, pisemne lub bezpośrednie.
Co ARiMR kontroluje u hodowców zwierząt?
W przypadku hodowców zwierząt przeprowadza się kontrole w ramach:
- wsparcia dochodów związanych z produkcją do zwierząt. Sprawdzane jest posiadanie ustalonej liczby zwierząt zadeklarowanych do płatności o określonej płci i wieku.
- Ekoschematu dobrostan zwierząt. Sprawdzane jest zapewnienie przez ustalony okres posiadanym zwierzętom, o określonej płci, wieku i typu, podwyższonych ponad podstawowe wymogi warunków utrzymywania.
- Działania M17 – zarządzania ryzykiem. Sprawdzane jest posiadanie dokumentacji potwierdzającej ubezpieczenie zwierząt od strat spowodowanych wystąpieniem chorób zwierząt
- ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt. Sprawdzane jest oznakowanie zwierząt, prowadzenie księgi rejestracji stada czy terminowość dokonywania zgłoszeń zwierzęcych.
Kontrole w siedzibie stada przeprowadzają pracownicy ARiMR, którzy mają prawo do:
- wstępu do siedziby stada,
- dostępu do zwierząt,
- żądania pisemnych lub ustnych informacji od właściciela stada związanych z przedmiotem kontroli,
- wglądu do dokumentów związanych z przedmiotem kontroli, sporządzania z nich odpisów, wyciągów, kopii lub fotokopii oraz zabezpieczania tych dokumentów, a także żądania wydruków z dokumentów prowadzonych przy zastosowaniu systemów informatycznych.
Kontrole w siedzibie stada realizowane są przez zespoły kontrolne składające się z co najmniej dwóch inspektorów terenowych, pracowników ARiMR. Z przeprowadzonych czynności kontrolnych sporządzany jest raport. Jeden egzemplarz raportu otrzymuje producent, a drugi zachowuje Agencja.
Gospodarstwa do 10 ha też podlegają kontroli
W związku z uproszczeniami Zielonego Ładu, gospodarstwa do 10 ha nie podlegają sankcjom związanym z realizacją norm środowiskowych (tzw. warunkowości GAEC). Ale to nie oznacza, że nie są kontrolowane. Jak wyjaśnia ARiMR, system kontroli obejmuje wszystkie wnioski w ramach płatności bezpośrednich niezależnie od areału.
Kontrola ARiMR: jakie kary dla rolnika?
Wykrycie nieprawidłowości w czasie kontroli może skutkować zmniejszeniem lub nieprzyznaniem płatności w danym roku, wieloletnimi sankcjami lub całkowitym wykluczeniem z ubiegania się o pomoc. Uniemożliwienie przeprowadzenia czynności kontrolnych może skutkować odmową przyznania płatności.
Rolnik może się spodziewać pomniejszenia płatności bezpośrednich lub odmowy ich przyznania m.in. z powodu:
- przedeklarowania powierzchni,
- niezgłoszonych działek i upraw,
- złożenia wniosku po terminie,
- nieprzestrzegania norm i wymogów,
- uchybień w realizacji ekoschematów.
ARiMR nakłada na rolników kary w zależności od skali pomyłki, opóźnienia, naruszenia przepisów czy niewywiązania się ze zobowiązań. Polegają one na pomniejszeniu objętej sankcją płatności od 1 proc. wzwyż, aż do całkowitego pozbawienia dofinansowania.
W kampanii 2024 ARiMR kontrole na miejscu objęły blisko 82,6 tys. gospodarstw rolnych. Najwięcej z województw mazowieckiego i lubelskiego. Warto dodać, że w 2023 roku skontrolowano 66,8 tys. gospodarstw, czyli o około 24 proc. mniej.
Kamila Szałaj
