Od 2024 roku rolnicy są zobowiązani do spełnienia wymogów normy GAEC 8. Jeśli chcą otrzymać dopłaty bezpośrednie, muszą ugorować 4 proc. gruntów ornych w swoim gospodarstwie. Budzi to oczywiście sprzeciw organizacji rolniczych, które od miesięcy apelują o zawieszenie tego obowiązku. Wskazują, że w obecnej sytuacji na rynku rolnym norma ta może doprowadzić do zapaści części gospodarstw rolnych. Dolnośląska Izba Rolnicza zaznacza, że ugór nadal będzie wymagał stosowania niezbędnych zabiegów dla utrzymania gleby. W przeciwnym razie ulegnie zachwaszczeniu oraz degradacji. Poza tym dzierżawcy ziemi nadal będą musieli opłacać czynsz dzierżawny za ten grunt, choć nie będą mieli z niego żadnego zysku.
Siekierski: odstępstwo od ugorowania nadal analizowane przez KE
Minister rolnictwa Czesław Siekierski w odpowiedzi na interpelację posła Zbigniewa Ziejewskiego (PSL) poinformował, że podobnie jak ministrowie innych państw UE widzi zasadność utrzymania odstępstwa od normy GAEC 8 również w 2024 r., ze względu na niekorzystne warunki pogodowe, trudną sytuację rynkową i wpływ wojny w Ukrainie na sytuację rolników. Niestety, KE wciąż nie podjęła decyzji w tej sprawie.
- Stosowne wnioski zostały złożone do KE. Jednak na chwilę obecną nie ma zgody KE na wdrożenie odstępstwa od normy GAEC 8 w 2024 r. Zdaniem KE, aktualnie nie ma zagrożenia dla bezpieczeństwa żywnościowego co oznacza, że nie mają dłużej zastosowania powody, dla których przyznano odstępstwa od normy GAEC 7 i 8 w 2023 roku. Jak bowiem określono w preambule do rozporządzenia (UE) 2022/1317, możliwości zastosowania odstępstwa od tych wymogów zostały bardzo starannie określone i tymczasowo dopuszczone w celu złagodzenia ewentualnego negatywnego wpływu na środowisko i klimat – tłumaczy Siekierski, ale dodaje, że temat utrzymania odstępstwa od normy GAEC 8 jest nadal analizowany przez służby KE.
Co zamiast ugorowania? Rolnicy mają propozycje, minister odpowiada
Rolnicy, którzy wnioskują o odstępstwo od ugorowania zaproponowali alternatywne rozwiązania:
- zwolnienie z tego warunku gospodarstw posiadających produkcję zwierzęcą,
- spełnienie warunku poprzez posiadanie w strukturze upraw roślin takich jak groch, łubin, soja, kończyna, co pozwoli na rozwinięcie produkcji roślin białkowych na pasze wolne od GMO produkowanych na rodzimym rynku,
- uznanie łąk kwietnych w ramach ekoschematów jako powierzchnie nieprodukcyjne, wypełniające warunek ugorowania 4% gruntów ornych.
W odpowiedzi na te propozycje minister rolnictwa zaznacza, że wymogi normy zakładają wyłączenie gospodarstw rolnych posiadających określone powierzchnie gruntów ornych mogących służyć jako baza paszowa dla zwierząt. Odnośnie uznania „łąk kwietnych” w ramach ekoschematu jako powierzchni nieprodukcyjnych, minister wyjaśnia, że zgodnie z przepisami, nie istnieje taki ekoschemat. Jednocześnie, w ramach normy GAEC 8, rolnicy mogą deklarować rośliny miododajne uprawiane na gruntach ugorowane.
- W tym kontekście należy podkreślić, że płatności w ramach ekoschematów mogą być przyznawane jedynie za spełnianie wymogów wykraczających ponad warunkowość – wyjaśnił minister.
Norma GAEC 8. Jakie obowiązki ma rolnik?
Norma GAEC 8 obejmuje m. in. obowiązek przeznaczenia określonego odsetka powierzchni gruntów ornych na obszary i elementy nieprodukcyjne - ugory.
Jak przypomina minister Siekierski, rolnicy mają możliwość realizacji normy GAEC 8 za pomocą nie tylko obszarów i elementów nieprodukcyjnych, ale częściowo również za pomocą międzyplonów i upraw wiążących azot, spełniających określone warunki.
Ponadto, w PS WPR i rozporządzeniu krajowym w sprawie norm, Polska przyjęła rozwiązanie, aby wymóg przeznaczenia 4% na obszary lub obiekty nieprodukcyjne był realizowany nie tylko poprzez grunty ugorowane ale również przez jak największą liczbę i zakres elementów krajobrazu, takich jak: rowy, oczka wodne, miedze śródpolne i strefy buforowe, żywopłoty, pasy gruntów zadrzewionych, zadrzewienia liniowe, pojedyncze drzewa, zagajniki śródpolne i pasy gruntów wzdłuż obrzeży lasu, spełniające określone kryteria.
Lista obszarów i elementów nieprodukcyjnych jest co do zasady wzorowana na liście obowiązującej do 2022 r. w ramach obowiązku utrzymywania obszarów EFA w ramach zazielenienia, z pewnymi modyfikacjami. W efekcie, w gospodarstwach o powierzchni powyżej 10 ha gruntów ornych, norma GAEC 8 nakłada obowiązek przeznaczenia:
- co najmniej 4% powierzchni tych gruntów na obszary lub obiekty nieprodukcyjne spełniające określone warunki, lub
- w przypadku gdy co najmniej 4% powierzchni gruntów ornych obejmują międzyplony ścierniskowe lub ozime lub wsiewki lub rośliny bobowate, spełniające określone warunki, w tym uprawiane bez stosowania środków ochrony roślin – co najmniej 3% powierzchni gruntów ornych na obszary lub obiekty nieprodukcyjne.
W przypadku gruntów ugorowanych nie mogą być na nich stosowane środki ochrony roślin oraz nie może być prowadzona produkcja rolna, w tym wypas i koszenie, w okresie od dnia 1 stycznia do dnia 31 lipca. W przypadku gruntów ugorowanych z roślinami miododajnymi (wysianych z konkretnych gatunków roślin miododajnych określonych w przepisach krajowych) nie mogą być na nich stosowane środki ochrony roślin oraz nie może być prowadzona produkcja rolna, w tym wypas i koszenie, z wyłączeniem pasiek, w okresie od dnia 1 stycznia do dnia 31 sierpnia.
Z obowiązku przeznaczenia minimalnego udziału powierzchni gruntów ornych na obszary lub obiekty nieprodukcyjne wyłączone są gospodarstwa:
- w których więcej niż 75% powierzchni gruntów ornych jest wykorzystywanych do produkcji traw lub innych zielnych roślin pastewnych, lub ugorowanych, lub wykorzystywanych do uprawy roślin bobowatych, lub
- w których więcej niż 75% powierzchni użytków rolnych stanowią trwałe użytki zielone lub jest wykorzystywanych do produkcji traw lub innych zielnych roślin pastewnych, lub
- o powierzchni gruntów ornych do 10 ha.
Kamila Szałaj
