Już za miesiąc rolnicy będą mogli ubiegać się o dopłaty bezpośrednie za 2024 rok. Nabór wniosków startuje 15 marca 2024 roku. Żeby otrzymać pełne płatności, rolnicy muszą spełnić normy dobrej kultury rolnej, czyli GAEC. Jeśli nie będą ich przestrzegać, ARiMR może ich ukarać. Zapytaliśmy więc ministerstwo rolnictwa, jakie będą kary za niewywiązanie się z wymogów GAEC i czy planowane jest złagodzenie sankcji wobec rolników.
W odpowiedzi resort poinformował, że Plan Strategiczny WPR na lata 2023-2027, w ramach którego wprowadzona została warunkowość, w tym normy GAEC, jest dokumentem programowym, który obejmuje perspektywę kilku lat. W związku z tym kary za niespełnienie norm warunkowości będą takie same jak w 2023 roku.
- Obecnie Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie planuje wprowadzenia zmian polegających na zwiększeniu liczby punktów w odniesieniu do stwierdzonych nieprawidłowości określonych w rozporządzeniu - tłumaczy nam resort rolnictwa.
Jakie kary grożą rolnikowi na niespełnienie norm GAEC w 2024 roku?
Konsekwencją nieprzestrzegania norm GAEC jest odpowiednie zmniejszenie przyznawanych rolnikowi:
- płatności bezpośrednich (obejmujących również ekoschematy obszarowe i płatności dobrostanowe),
- płatności rolno-środowiskowo-klimatycznych,
- płatności ekologicznych,
- premii z tytułu zalesień, zadrzewień lub systemów rolno-leśnych oraz
- płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami (ONW).
Zmniejszenie płatności co do zasady wynosi 3 proc., niemniej jednak poziom zmniejszenia zależy od rodzaju i skali naruszenia danej normy.
Każde naruszenie stanowi niezgodność i jest oceniane pod kątem wagi stwierdzonej niezgodności w skali ocen punktowych (1, 3, 5) według trzech kryteriów:
- zasięgu,
- dotkliwości,
- trwałości.
W przypadku, gdy stwierdzona niezgodność wynika z zaniedbania ze strony rolnika (niezgodność nieumyślna), obniżka ta będzie co do zasady stanowić 3 proc. całkowitej kwoty płatności. W zależności od wagi stwierdzonych nieumyślnych niezgodności zmniejszenie płatności może zostać obniżone do 1 proc. lub zwiększone do 5 proc. całkowitej kwoty płatności, a w przypadku niezgodności stanowiącej bezpośrednie ryzyko dla zdrowia publicznego lub zdrowia zwierząt (poważna niezgodność) – nawet do 10 proc. kwoty płatności. Za poważną niezgodność uznaje się wypalanie użytków rolnych.
Jeżeli naruszenie odnoszące się do tej samej normy zostanie wykryte u rolnika jako powtarzalna niezgodność, to znaczy powtórzy się w ciągu trzech kolejnych lat kalendarzowych, to wówczas zmniejszenie płatności co do zasady wynosi 10 proc. całkowitej kwoty płatności.
Natomiast w przypadku, gdy powtarzalność naruszenia tej samej normy pojawi się po raz kolejny bez podania przez rolnika uzasadnionego powodu, to wówczas traktowane jest to jako niezgodność umyślna. Wówczas zmniejszenie płatności wynosi co najmniej 15 proc., ale ARiMR jako Agencja Płatnicza, na podstawie oceny niezgodności może podjąć decyzję o zwiększeniu tego odsetka nawet do 100 proc. całkowitej kwoty płatności.
Natomiast w przypadku, gdy kwota zmniejszenia płatności jest równa lub mniejsza od równowartości 100 EUR, kary nie są naliczane. Rolnik jest powiadamiany o stwierdzeniu niezgodności i obowiązku podjęcia działania naprawczego. Stwierdzenie w czasie kontroli niezrealizowania zaleconego działania naprawczego spowoduje odpowiednie zmniejszenie płatności.
Drobna niezgodność nie będzie karana
Czy za drobne przewinienia ARiMR też będzie karała rolników? Takie pytanie zadaliśmy ministerstwu rolnictwa jeszcze w ubiegłym roku. W odpowiedzi resort poinformował, że drobna niezgodność, to taka dla której: zasięg, dotkliwość i trwałość oceniono w punktacji na 1 punkt w każdym z trzech kryteriów (1-1-1), czyli suma punktów w ramach oceny wagi według kryterium zasięgu, dotkliwości i trwałości, wynosi 3.
- W przypadku stwierdzenia drobnej niezgodności, nie stosuje się kary administracyjnej, natomiast rolnik jest informowany o niezastosowaniu kary administracyjnej oraz o możliwych działaniach naprawczych mających na celu usunięcie stwierdzonych drobnych niezgodności - tłumaczy ministerstwo.
Jakie są norm dobrej kultury rolnej GAEC?
Do norm dobrej kultury rolnej GAEC zaliczamy:
- GAEC 1. Utrzymywanie trwałych użytków zielonych w oparciu o stosunek powierzchni TUZ do powierzchni UR na poziomie krajowym.
- GAEC 2 - Ochrona torfowisk i terenów podmokłych (norma będzie obowiązywać od 2025 roku).
- GAEC 3 - Zakaz wypalania gruntów rolnych
- GAEC 4 - Ustanowienie stref buforowych wzdłuż cieków wodnych
- GAEC 5 - Zarządzanie orką, przyczyniające się do zmniejszenia ryzyka degradacji i erozji gleby, w tym uwzględnianie nachylenia terenu.
- GAEC 6 – Minimalna pokrywa glebowa w najbardziej newralgicznych okresach (będą zmiany w 2024 roku)
- GAEC 7 - Zmianowanie i dywersyfikacja upraw na gruntach ornych (obowiązuje od 2024 roku, ale będą zmiany)
- GAEC 8 Minimalny udział powierzchni gruntów ornych przeznaczonych na obszary i elementy nieprodukcyjne oraz na wszystkich użytkach rolnych, zachowanie elementów krajobrazu oraz zakaz ścinania żywopłotów i drzew podczas okresu lęgowego ptaków oraz okresu wychowu młodych (w 2024 roku odstępstwo od ugorowania)
oprac. Kamila Szałaj
