Pieniądze dla rolnika

Nawet ponad 2000 zł do ha. Jakie są stawki dopłat rolno-środowiskowo-klimatycznych w 2023?

W Planie Strategicznym przewidziano jedynie siedem działań rolno-środowiskowo-klimatycznych. Niektóre, znane rolnikom z PROW, przeszły do ekoschematów, z kolei wśród tych zachowanych dokonano drobnych zmian. Zupełnie nowymi są dwa działania: „Ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk na obszarach Natura 2000” i „Bioróżnorodność na gruntach ornych”.

Jakie działania, na które rolnik może otrzymać środki ze zobowiązań rolno-środiwiskowo-klimatycznych?

Zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatyczne (r.ś.k.) podejmowane są na 5 lat. Pomoc przyznawana jest do gruntu, który znajduje się w posiadaniu rolnika w dniu 31 maja. W tym roku gospodarze mogą przystąpić do realizacji następujących działań:

Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków na obszarach Natura 2000,
Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków poza obszarami Natura 2000,
Ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk na obszarach Natura 2000,
Zachowanie sadów tradycyjnych odmian drzew owocowych,
Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie,
Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie,
Bioróżnorodność na gruntach ornych.

Stare po nowemu

W stosunku do działań, które są kontynuacją tych z PROW, zwiększono o około 16% stawki płatności. Aktualne stawki płatności dla wszystkich działań podajemy w tabeli. Rolnik może otrzymać także pieniądze na pokrycie kosztów transakcyjnych, tj. wykonanie dokumentacji przyrodniczej, części szczegółowej planu działalności rolnośrodowiskowej, oceny wytworzonego materiału siewnego.

Ponadto w przypadku „Zachowania zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie” stawki zróżnicowano ze względu na użytkowość zwierząt, np. w wariantach obejmujących zachowanie lokalnych ras bydła – użytkowanie mleczne i mięsne, wprowadzono jednorazową płatność dodatkową do buhajów, od których pobrano nasienie. Aby ją otrzymać, rolnik musi złożyć do Agencji do 30 września zaświadczenie potwierdzające pobranie nasienia. Gdy buhaj został udostępniony do centrum pozyskiwania nasienia, ale nie pozyskano od niego nasienia, należy się 60% pełnej stawki.

Natomiast w wariancie dotyczącym zachowania lokalnych ras koni wydzielono rasy, tj.: konie małopolskie i wielkopolskie, konie śląskie, koniki polskie i huculskie oraz konie zimnokrwiste w typie sztumskim i sokólskim.

Jak rozliczane są dopłaty?

Płatność przysługuje do nie więcej niż:

100 krów, 70 loch stada podstawowego rasy puławskiej,
100 loch rasy złotnickiej białej,
100 loch rasy złotnickiej pstrej utrzymywanych w jednym stadzie lub
50 klaczy rasy sokólskiej lub sztumskiej lub 80 klaczy pozostałych ras koni.

Płatność r.ś.k. za zachowanie zasobów genetycznych roślin w rolnictwie przysługuje do 5 ha dla poszczególnych gatunków lub odmian roślin uprawnych – łącznie dla obu wariantów. Z kolei „Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków poza obszarami Natura 2000” obejmuje również ochronę zagrożonych gatunków ptaków. Ponadto do powierzchni, na których są realizowane zobowiązania zwiazane z ochroną cennych siedlisk i zagrożonych gatunków na obszarach Natura 2000 oraz poza nimi (z wyłączeniem wariantów 1.3 i 2.3 murawy), może zostać przyznana dodatkowa płatność w wysokości 280 zł/ha do powierzchni zalanej lub podtopionej. Zalanie lub podtopienie jest rozumiane jako stan wysycenia profilu glebowego wodą na poziomie przynajmniej 80% co najmniej przez 12 następujących po sobie dni w okresie od 1 maja do 30 września. Stan ten musi występować na zwartym obszarze, tzn. w jednym fragmencie, a nie kilku, wynoszącym co najmniej 0,1 ha. Potwierdzeniem wystąpienia zalania lub podtopienia będą dane sporządzane corocznie przez IUNG.

Jakie warunki muszą spełnić rolnicy?

Tak jak dotychczas, warunkiem przystąpienia do realizacji działań jest posiadanie planu działalności rolnośrodowiskowej sporządzonego przez doradcę rolnośrodowiskowego lub dodatkowo w przypadku działania „Ochrona siedlisk i zagrożonych gatunków na obszarach Natura 2000 oraz poza nim”, również przy udziale eksperta przyrodniczego. Plan nie jest wymagany dla działania „Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt”. Ronicy, którzy przyjmą na siebie zobowiązania r.ś.k. prowadzą rejestr działalności rolnośrodowiskowej w ramach przyjętego zobowiązania.

W przypadku działania „Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie” rolnik może w trakcie zmienić wielkość obszaru objętego zobowiązaniem lub zmienić miejsce, na którym go realizuje. Zmiana miejsca jest także możliwa w przypadku wariantu „Ogródki bioróżnorodności”.

Dopuszcza się też zastąpienie zwierząt danej rasy lokalnej zwierzętami tej samej rasy w ramach działania „Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie”.

Razem i osobno

Ogólna zasada jest taka, że nie można realizować kilku zobowiązań r.ś.k. na tym samym obszarze. Wyjątkiem jest łączenie:

wariantów interwencji „Zachowania zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie” oraz zobowiązania r.ś.k. z PROW w ramach pakietu 1. Rolnictwo zrównoważone lub pakietu 2. Ochrona gleb i wód;
wariantów interwencji „Bioróżnorodność na gruntach ornych” oraz zobowiązań r.ś.k. PROW w ramach pakietu 1. Rolnictwo zrównoważone;
wariantu „Ogródki bioróżnorodności” i zobowiązania r.ś.k. PROW w ramach pakietu 2. Ochrona gleb i wód.

Natomiast nie można realizować zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatycznego, wariantu „Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie w ramach danej rasy lokalnej zwierząt”, jeżeli rolnik podjął się równocześnie zobowiązania r.ś.k. PROW 2014–2020, którym objęte są zwierzęta tej samej rasy.

Aczkolwiek rolnicy, którzy wykonują zobowiązanie r.ś.k. PROW 2014–2020 w ramach danej rasy krów lub loch, mogą podjąć nowe zobowiązania r.ś.k. w Planie Strategicznym 2023–2027 w ramach analogicznych wariantów do samców tej samej rasy.

Ekstensywne łąki i pastwiska

Działanie „Ekstensywne TUZ na obszarach Natura 2000” zobowiązuje do stosowania praktyk przyjaznych środowisku, tj. wymogów związanych z ekstensywnym rolniczym użytkowaniem gruntu, obejmujących w szczególności:

stosowanie odpowiedniej liczby pokosów,
ekstensywny wypas zwierząt,
dostosowanie terminów koszenia/wypasu do potrzeb ochrony przyrody.

Trwałe użytki zielone mogą być tutaj użytkowane kośnie, kośno-pastwiskowo, pastwiskowo albo naprzemiennie. Wymogi obowiązkowe dla wszystkich typów użytkowania obejmują zakaz:

wałowania, stosowania komunalnych osadów ściekowych, podsiewu oraz mechanicznego niszczenia struktury gleby, w tym bronowania i przeorywania,
włókowania w okresie od 1 kwietnia (na obszarach nizinnych) albo od 15 kwietnia (wyżynnych i górskich) do 1 września,
stosowania środków ochrony roślin, z wyjątkiem selektywnego i miejscowego niszczenia,
tworzenia nowych urządzeń melioracji wodnych oraz rozbudowy, przebudowy i odtwarzania istniejących urządzeń melioracji wodnych,
składowania biomasy wśród kęp drzew i zarośli, w rowach, jarach i innych obniżeniach terenu.

Dopuszczalne jest natomiast ograniczone nawożenie do 60 kg N/ha/rok, z wyłączeniem obszarów nawożonych przez namuły rzeczne.

Ile pokosów jest dozwolonych?

Przy użytkowaniu kośnym i kośno-pastwiskowym można wykonać nie więcej niż dwa pokosy w roku. W przypadku użytkowania kośnego liczba pokosów jest określona przez doradcę rolnośrodowiskowego, a kośno-pastwiskowego – można wykonać jeden pokos w roku. Koszenie jest możliwe w terminie od 15 czerwca do 30 września. Przy czym 5–20% powierzchni działki musi pozostać nieskoszone. W przypadku stosowania dwóch pokosów w ciągu roku nieskoszone pozostawia się te same fragmenty. Skoszoną biomasę należy zebrać i usunąć w terminie do 2 tygodni po pokosie lub ułożyć ją w pryzmy, które muszą być usunięte do 1 marca kolejnego roku. Jeżeli działki rolne nie są większe niż 1 ha, można zrezygnować z pozostawiania powierzchni nieskoszonych i kosić co roku całą działkę. Użytkowanie kośno-pastwiskowe narzuca stosowanie wypasu po pokosie nie później niż 31 października przy obsadzie zwierząt do 1,5 DJP/ha.

Przy użytkowaniu pastwiskowym zwierzęta można wypasać między 1 maja a 31 października na obszarach do 300 m n.p.m. lub od 20 maja do 1 października na obszarach powyżej 300 m n.p.m. Na hektarze może paść się od 0,5 do 1,5 DJP. Przez cały rok mogą być wypasane natomiast koniki polskie i konie huculskie przy obsadzie do 1 DJP/ha. Niedojady mogą być wykaszane raz w roku, nie wcześniej niż 31 października. Powinny być zebrane w ciągu 2 tygodni po pokosie, a w przypadku ułożenia biomasy w pryzmy trzeba je usunąć do 1 marca przyszłego roku.

Pasy kwietne

W działaniu „Bioróżnorodność na gruntach ornych” przewidziano dwa warianty: wieloletnie pasy kwietne oraz ogródki bioróżnorodności.

Pasy kwietne tworzy się na gruntach ornych przez wysiew mieszanek wielogatunkowych (m.in. 10 gatunków, w tym wieloletnich co najmniej 6) w formie pasów o szerokości od 3 do 9 m i powierzchni co najmniej 0,1 ha. Przy czym trawy nie mogą zajmować więcej niż 20% pasa. Mieszankę sieje się między 15 sierpnia a 31 października (w roku poprzedzającym rok rozpoczęcia realizacji zobowiązania) lub od 1 kwietnia do 15 maja. W terminie od 1 września do 31 października trzeba wykosić 50% powierzchni pasa. W dwóch kolejnych latach pozostawia się nieskoszony inny jego fragment. Nie wolno pozostawiać na polu skoszonej bioamsy.

W obrębie pasa kwietnego nie wolno wycinać drzew i krzewów oraz zakazuje się przeorywania, wypasu, stosowania: nawozów mineralnych i naturalnych, osadów ściekowych i środków ochrony roślin oraz składowania obornika, siana, słomy lub odpadów. Pasów kwietnych nie wolno wykorzystywać jako dróg dojazdowych oraz pozostawiać na nich maszyn i urządzeń rolniczych.

Ogródki bioróżnorodności. Ile gatunków roślin powinno się w nich znaleźć?

Ogródki bioróżnorodności tworzy się, wykorzystując minimum 20 gatunków roślin (w ramach jednego gatunku dopuszcza się uprawę kilku odmian lub form – populacji lub genotypów). Przy czym przynajmniej jeden z uprawianych gatunków roślin musi być warzywem, jeden ziołem oraz przynajmniej trzy z uprawianych gatunków lub odmian roślin powinny być odmianami regionalnymi lub amatorskimi wpisanymi do krajowego rejestru lub odmianami marginalnymi z gatunków roślin rolniczych lub gatunków rzadko uprawianych roślin rolniczych i warzywnych. Rośliny te określone są w załączniku do rozporządzenia o r.ś.k.

Powierzchnia uprawy któregokolwiek z uprawianych gatunków lub odmian nie może przekraczać 50% powierzchni ogródka, a cały ogródek może mieć powierzchnię od 0,1 do 0,5 ha. W ogródkach bioróżnorodności nie wolno stosować herbicydów.

W połączeniu z ekoschematami

Z ekoschematem „Rolnictwo węglowe”, praktyką „Stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo” można łączyć takie działania r.ś.k., jak:

Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków na obszarach Natura 2000,
Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków poza obszarami Natura 2000,
Ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk na obszarach Natura 2000.

Z kolei działanie „Zachowanie zasobów genetycznych zagrożonych roślin w rolnictwie” będzie można realizować na jednej powierzchni z ekoschematami:

Rolnictwo węglowe (wszystkie praktyki poza: Ekstensywne użytkowanie TUZ),
Prowadzenie produkcji roślinnej w systemie integrowanym,
Biologiczna ochrona upraw.

Natomiast „Bioróżnorodność na gruntach ornych”, wariant: wieloletnie pasy kwietne można realizować na jednej powierzchni z ekoschematem „Rolnictwo węglowe”, praktyka: zróżnicowana struktura upraw, a wariant ogródki bioróżnorodności na jednej powierzchni z ekoschematem „Rolnictwo węglowe”, praktykami: