Wraz z projektem ustawy o "Aktywnym rolniku" resort bierze się za porządkowanie kwestii dzierżaw rolniczych. Według resortu rolnictwa taki dokument wzmocni stabilność rolników. To jeden z postulatów, który zgłaszali rolnicy.
Kompleksowa reforma zasad dzierżawy
Od wielu lat rolnicy zgłaszali problemy dot. braku prawnych regulacji związanych z dzierżawą rolniczą.
Jak zaznacza MRiRW, postulaty środowisk rolniczych zostały wpisane w nowy model dzierżawy, ponadto rola dzierżawy w procedowanym projekcie wykracza poza ramy Kodeksu cywilnego, którym dotychczas posługiwano się w obowiązujących regulacjach w naszym kraju.
- Musimy to uporządkować. Obecna archaiczna regulacja stosunków dzierżawnych przyjęta w przepisach nie odpowiada na współczesne problemy rolnictwa, a w szczególności nie zapewnia ani względnej trwałości, ani ciągłości dzierżawy. Tymczasem efektywność dzierżawy jest porównywalna z gospodarowaniem na własnej ziemi, jeśli jest oparta na wieloletniej umowie, prawnie gwarantującej jej stabilne warunki. Zakładamy, że rynek dzierżaw w Polsce będzie rozwijał się podobnie jak w Europie Zachodniej, co oznacza, że udział gruntów dzierżawionych będzie w naszym kraju rósł. A to oznacza, że naszym zadaniem jest zagwarantowanie odpowiednich i adekwatnych do tego rozwoju warunków prawnych - mówi Jacek Czerniak, sekretarz stanu w MRIRW.
Koniec z ustnymi umowami i lukami prawnymi
Jak wyjaśnia resort rolnictwa obecnie nawet 75% umów dzierżawy prywatnej zawieranych jest w formie ustnej, co nie zapewnia ich trwałości i ciągłości, a dodatkowo sprzyja deformacji rynku gruntów rolnych poprzez tworzenie tzw. szarej strefy.
Wielokrotnie pisaliśmy o tym, że osoba faktycznie gospodarująca na danym gruncie przez takie formy dzierżawy nie ma dostępu do dopłat bezpośrednich, pomocy de minimis czy ma problemy z braniem udziału w przetargach na grunty rolne.
Według resortu rolnictwa nowy model daje możliwość jednoznacznego udowodnienia posiadanego tytułu prawnego, co ułatwi administracyjny proces kontroli i zapewni rolnikom większą stabilność w planowaniu produkcji, swobodę podejmowania decyzji produkcyjnych czy zaciągania wieloletnich zobowiązań.
– Ustawa reguluje prawa i obowiązki stron, wzmacniając pozycję dzierżawcy, ale przy zabezpieczeniu praw wydzierżawiającego. Nasz projekt reguluje ponadto kwestie rozwiązania umowy dzierżawy, rozliczenia nakładów oraz przewiduje pierwszeństwo dzierżawcy przy ponownym wydzierżawieniu 50 proc. przedmiotu dzierżaw – podkreśla minister Jacek Czerniak
Kluczowe zapisy ustawy
1. umowa dzierżawy ma mieć formę pisemną z tzw. datą pewną (tj. urzędowo poświadczoną) i zawierać protokół z dokładnym opisem przedmiotu dzierżawy. Nowe przepisy przewidują dwa rodzaje umów dzierżawy: krótkoterminową (do 5 lat) oraz długoterminową (do 30 lat). Przepisy mają zachęcić do zawierania umów długoterminowych w dzierżawie, np. przez umożliwienie stronom takiej umowy dokonania po 10 latach zmiany wysokości czynszu,
2. przedmiotem umowy mogą być gospodarstwa rolne lub nieruchomości rolne, z wyłączeniem tych, wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa,
3. projektowana ustawa reguluje terminy i zasady płatności czynszu oraz daje możliwość jego modyfikacji (przez np. zmianę z czynszu niepieniężnego na pieniężny, obniżenie czynszu na skutek nadzwyczajnych okoliczności czy obowiązkowych nakładów, które zakłócają korzystanie z dzierżawy),
4. na uwagę zasługuje doprecyzowanie praw i obowiązków stron; projekt ustawy przygotowanej przez MRiRW wzmacnia pozycję dzierżawcy, przy jednoczesnym zabezpieczeniu praw wydzierżawiającego. Dzierżawca może domagać się od wydzierżawiającego dokonania nakładów, bez których dzierżawca nie może korzystać z przedmiotu dzierżawy. Dzierżawca może także dokonać za zgodą wydzierżawiającego albo sądu (gdy takiej zgody brak) nakładów koniecznych dla powiększenia zdolności produkcyjnych. Z kolei wydzierżawiający ma prawo wejścia na przedmiot dzierżawy w celu sprawdzenia wykonywania obowiązków przez dzierżawcę. Dodatkowo wydzierżawiający ma prawo otrzymywać informacje o planach produkcyjnych dzierżawcy,
5. procedowane przepisy przewidują możliwość zmiany dzierżawcy jedynie w 3 ściśle określonych przypadkach, tj., gdy dzierżawca:
1) osiągnął wiek emerytalny,
2) przenosi swoje prawa i obowiązki na małżonka lub zstępnych
3) przenosi swoje gospodarstwo rolne na następcę w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Nowe przepisy ustawy o dzierżawie rolniczej mogą wejść w życie w ostatnim kwartale 2025 roku.
