Projekt rozporządzenia w tej sprawie trafił do konsultacji społecznych, warto więc dokładnie przyjrzeć się proponowanym zmianom na etapie, w którym można jeszcze coś zrobić. Dokument ten wraz z załącznikiem, w którym po wykazie gmin można sprawdzić, czy rolnik będzie otrzymywał płatności ONW i jakie, znajduje się na stronie internetowej resortu rolnictwa (legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12318056).
Takie same zasady w całej UE
Proponowane zmiany wynikają z konieczności dostosowania obecnych przepisów wyznaczania ONW do uregulowań unijnych. Z kolei one są następstwem zaleceń Europejskiego Trybunału Obrachunkowego z 2003 r, który dokonał oceny funkcjonowania instrumentu ONW. W jego opinii w całej Unii jest zbyt duża różnorodność kryteriów na podstawie których wyznacza się ONW. W rozporządzeniu PE i Rady z 17 grudnia 2013 r. określono nowe zasady wyznaczania ONW według systemu jednolitego dla całej Unii. Musimy go wprowadzić od 2019 r., co oznacza zmiany w PROW 2014–2020. W całej Unii przy wyznaczaniu tych obszarów muszą być uwzględnione jednakowe kryteria biofizyczne dotyczące klimatu, gleby oraz ukształtowania terenu. Jednocześnie postanowiono, iż obszary posiadają znaczące ograniczenia naturalne, jeśli co najmniej 60% użytków rolnych w gminie lub obrębie ewidencyjnym spełnia co najmniej jedno z kryteriów biofizycznych. W Polsce nad wyznaczeniem obszarów ONW według nowych zasad pracowali wspólnie IUNG, IERiGŻ, IMiGW, stacje chemiczno-rolnicze, ARiMR oraz GIW.
Jakie zmiany?
Postanowiono, że od 2019 r. obszary ONW typu nizinnego zostaną zastąpione przez ONW z ograniczeniami naturalnymi. Podobnie jak obecnie, wysokość płatności na grunty położone w tej strefie będzie uzależniona od stopnia utrudnień dla produkcji rolnej mierzonego wartością Wskaźnika Waloryzacji Rolniczej Przestrzeni Produkcyjnej. ONW z ograniczeniami naturalnymi będą podzielone na dwie strefy. Do strefy I zakwalifikowano obszary z wartością WWRPP powyżej 52 punktów, a do strefy II pozostałe.
- Od przyszłego roku będą obowiązywały nowe obszary ONW. Nie dla wszystkich rolników zmiany będą korzystne
Z kolei obszary ONW typu ze specyficznymi utrudnieniami od przyszłego roku zostaną rozszerzone i podzielone na dwie strefy: strefa I – niekorzystne warunki o walorach przyrodniczo-turystycznych oraz strefa II – podgórska. Wysokie walory przyrodnicze i turystyczne określono w oparciu o WWRPP oraz cenność przyrodniczo-turystyczną (WCPT). Natomiast podgórskie według dotychczasowego podejścia, tzn. do tej strefy zakwalifikowano gminy (obręby ewidencyjne), w których co najmniej 50% powierzchni użytków rolnych znajduje się powyżej 350 m n.p.m. i występują złożone problemy wynikające z rozdrobnienia struktury agrarnej i niekorzystnej rzeźby terenu, a jednocześnie są one znaczące dla rozwoju turystyki, zachowania krajobrazu i ochrony dziedzictwa kulturowego.
Warto zaznaczyć, iż do ONW typu specyficznego strefa II zakwalifikowano obszary z niekorzystnymi warunkami o wartości WWRPP poniżej 52 punktów, których nie włączono do ONW z ograniczeniami naturalnymi na podstawie kryteriów biofizycznych.
| Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014–2020 | |||
| Lata 2014–2018 | Od 2019 roku | ||
| ONW typu nizinnego strefy nizinnej I | 179 zł/ha | ONW z ograniczeniami naturalnymi strefa I | 179 zł/ha |
| ONW typu nizinnego strefy nizinnej II | 264 zł/ha | ONW z ograniczeniami naturalnymi strefa II | 264 zł/ha |
| ONW ze specyficznymi utrudnieniami |
264 zł/ha | ONW typu specyficznego strefa I (niekorzystne warunki o walorach przyrodniczo-turystycznych) | 179 zł/ha |
| ONW typu specyficznego strefa II (podgórskie) | 264 zł/ha | ||
| ONW typu górskiego | 320 zł/ha lub 450 zl/ha | ONW typu górskiego | 320 zł/ha lub 450 zl/ha |
| Brak | - | ONW (wszystkie typy) na tereny miejskie | w zależności od typu ONW |
Jeśli chodzi natomiast o ONW typu górskiego, to wszystko pozostaje tak, jak było. Do tego typu obszarów zalicza się więc gminy (obręby ewidencyjne), w których ponad połowa użytków rolnych położona jest na wysokości 500 m n.p.m.
Zupełną nowością jest propozycja wsparcia użytków rolnych na obszarach miejskich. Tak więc wsparciem ma być objęty teren zakwalifikowany do któregoś z obszarów ONW, niezależnie od tego, czy jest on położony na wsi, czy w mieście.
Przejściowe płatności
Rolnicy, których gospodarstwa według nowej metody wyznaczania ONW nie znajdą się na obszarze ONW z ograniczeniami naturalnymi, a wcześniej pobierali dopłaty z tytułu ONW typu nizinnego, otrzymają przez pierwsze dwa lata wsparcie przejściowe. W przyszłym roku będzie im się należało nie więcej niż 80% średniej płatności ONW, jaką otrzymywali z PROW 2007–2013. W 2020 r. natomiast nie więcej niż 20%, ale nie mniej niż 25 euro/ha. Takie przejściowe wsparcie nie jest przewidziane dla rolników, których gospodarstwa były na innych obszarach ONW, a teraz z niego wypadły.
Jak zmienią się stawki płatności dla nowych typów ONW, prezentujemy w tabeli. Należy mieć na uwadze, iż płatności z tytułu ONW będą podlegały, jak dotychczas, degresywności (im większa powierzchnia, tym niższe dopłaty) na poziomie gospodarstwa, w zależności od łącznej powierzchni działek rolnych lub ich części objętych pomocą.
W zależności od tej powierzchni, płatność przyznawana jest w następującym wymiarze:
- od 1 do 25 ha – 100% płatności,
- od 25,01 do 50 ha – 50% płatności ,
- od 50,01 do 75 ha – 25% płatności,
- powyżej 75 ha – brak płatności.
dr Magdalena Szymańska
