Konopie są znane i uprawiane przez rolników od wielu pokoleń. Stanowiły źródło włókna wykorzystywanego na cele tekstylne oraz różnego rodzaju wyroby pozawłókiennicze stosowane w przemyśle budowlanym, motoryzacyjnym, papierniczym i spożywczym.
Coraz większe znaczenie ma stan kwiatostanów i nasion
W ostatnich latach zainteresowanie uprawą konopi wzrasta w świecie w tym także w Polsce z uwagi na możliwości wykorzystywania ich na cele medyczne, a tutaj liczy się nie plon włókna lecz kwiatostanów i nasion. Z kwiatostanów można pozyskiwać cenne olejki eteryczne. Natomiast nasiona konopi zawierają ok. 28% oleju jadalnego. Pozostałą część nasion stanowi mąka konopna o zawartości ponad 25% pełnowartościowego białka.
Uwzględniając powyższe zalety, postanowiono wyhodować nową odmianę konopi o wysokich plonach nasion i to się udało. Wyhodowano interesujące formy i po selekcji najbardziej obiecujących rodów zarejestrowano w 2017 r. ten najlepszy – odmianę Henola. Odmiana charakteryzuje się ok. 30% krótszym okresem wegetacji, niższą ok. 50% długością techniczną roślin, większą długością kwiatostanów i wyższymi plonami nasion od konopi włóknistych. Powyższe różnice upoważniły hodowcę do ustanowienia nowego podgatunku konopi pod nazwą konopie oleiste (Cannabis sativa L. var. oleifera), podobnie jak to ma miejsce w przypadku lnu włóknistego i oleistego.
- Porównanie konopi włóknistych z oleistymi (z prawej)
Krótko o agrotechnice konopi
Henola może być uprawiana na terenie całego kraju na glebach dobrych, jak też na średnio przydatnych rolniczo ale o obojętnym odczynie. Natomiast gleby bielicowe zalegające na całkowitym piasku oraz bardzo ciężkie i podmokłe a także kwaśne, nie nadają się pod uprawę konopi. Dobrym przedplonem są rośliny okopowe, strączkowe i zboża. Uprawa roli uzależniona jest od rodzaju przedplonu. Jednak obowiązkowym zabiegiem jest orka jesienna na średnią głębokość (ok. 30 cm). Wiosną zabiegi agrotechniczne należy ograniczyć do włókowania i bronowania a tylko na glebach zbitych można używać kultywatora. Celem podstawowym jest zatrzymanie w glebie wilgoci nagromadzonej podczas zimy.
Istotnym czynnikiem plonotwórczym jest nawożenie mineralne. W zależności od zasobności gleby optymalnym poziomem nawożenia jest w kg/ha: 60-90 N, 40-60 P₂O₅, 70-100 K₂O i 25 MgSO4. Siewu zaprawionych nasion o sprawdzonej zdolności kiełkowania w ilości 30-60 kg/ha i rozstawie rzędów 40 cm należy dokonać w II połowie kwietnia. W reprodukcji kwalifikowanego materiału siewnego – aby zwiększyć współczynnik rozmnażania – należy stosować dolną ilość wysiewu nasion a na plantacjach przemysłowych (na olej) trzeba wysiewać górną ilość nasion. Wyniki badań nad wpływem ilości wysiewu na plony Henoli przedstawiono w tabelach. Decydujący wpływ na wysokość plonów ma przebieg pogody w okresie wegetacji roślin.
Dlaczego należy usuwać płaskonie?
Pielęgnacja plantacji Henoli polega na niszczeniu skorupy gleby przed wschodami i w początkowej fazie wzrostu roślin. Konopie szybko zakrywają międzyrzędzia i dobrze radzą sobie z chwastami bez herbicydów. Istotnym zabiegiem pielęgnacyjnym jest utrzymanie wysokiego stopnia jednopienności, bowiem aktualnie wpisane do Rejestru Krajowego odmiany konopi są roślinami jednopiennymi (tzn. na jednej łodydze są kwiatostany męskie – płaskonie i żeńskie – głowacze).
Konopie jednopienne – w tym Henola – w procesie rozmnażania mogą ulegać rozszczepianiu, powodując obniżanie plonów. Skutkiem tego zjawiska są pojawiające się na plantacji płaskonie, które należy bezwzględnie usuwać poprzez wyrywanie z korzeniami całych roślin i niszczenie ich poza plantacją, zanim rozpoczną kwitnienie. Rozpoznanie płaskoni na plantacji jest bardzo łatwe, ponieważ ich wiechy pojawiają się wcześniej niż wiechy roślin jednopiennych. W tym czasie konieczne jest przeprowadzenie kilkukrotnej selekcji. Z uwagi na obcopylność konopi, konieczna jest izolacja przestrzenna (co najmniej 5000 m) od innych odmian, zasiewów niekwalifikowanych lub tzw. samosiewów.
Jaki zbiór: jedno- czy dwuetapowy?
Zbioru Henoli można dokonać kombajnem z pnia, ale najlepiej jest robić to dwuetapowo. Najpierw skosić konopie kosiarką z przystosowanym przyrządem tnącym do koszenia roślin włóknistych i pozostawić na pokosach do wyschnięcia nasion, a potem wymłócić z pokosów kombajnem zbożowym. Słomę Henoli można przeznaczyć na cele energetyczne w formie pellet lub brykietów albo po rozdrobnieniu przyorać jako nawóz organiczny. Optymalnym terminem zbioru jest okres dojrzewania nasion w środkowej części kwiatostanu – powinny być wówczas twarde i ciemne w kształcie marmurkowym. Po zbiorze nasiona należy natychmiast oczyścić z plew, dosuszyć zimnym powietrzem do wilgotności ok. 10% i przechowywać w suchym oraz przewiewnym pomieszczeniu, aby utrzymać dobrą siłę kiełkowania wynoszącą > 75%.
W uprawie konopi zarówno na materiał siewny kwalifikowany jak też na cele przemysłowe (na olej) trzeba uzyskać pozwolenie na ich uprawę od wójta, burmistrza lub prezydenta miasta – stosownie do położenia plantacji. Z wnioskiem o zezwolenie trzeba wystąpić na piśmie do końca roku poprzedzającym uprawę konopi np. w 2022 r.
Dr hab. Henryk Burczyk prof. IWNiRZ
Zdjęcia: Henryk Burczyk
