Czy to wystarczy, aby śmietka rzepakom odpuściła? Ostatnie sezony sprzyjały jej rozwojowi i trudno oczekiwać, że śmietki nie będzie. Rolnicy skupiają się oczywiście na jej jesiennej szkodliwości, która znacznie obniża zimotrwałość plantacji. Realnie groźniejsze jest jednak pierwsze, wiosenne pokolenie szkodnika.
Jak połowa muchy
Tydzień temu przedstawialiśmy biologię pchełek ziemnych i pchełki rzepakowej. Dziś przedstawimy najważniejsze informacje z życia śmietki kapuścianej, której populacja po wycofaniu zapraw insektycydowych miała się w ostatnich latach bardzo dobrze. Śmietka kapuściana oprócz rzepaku żeruje przede wszystkim na roślinach kapustowatych uprawnych (kapusta, brokuł, brukiew, rzepa ścierniskowa) i na chwastach (gorczyca polna, rzodkiew świrzepa, tobołki polne).
Owad dorosły śmietki kapuścianej to muchówka – wygląda jak połowa muchy domowej. Jest długości 5–6 mm i ma czerwoną plamkę na srebrzystobiałym czole. Samiec jest czarnoszary, samica brązowoszara. Larwa śmietki jest długości od 7 do 8 mm, żółtawobiała, bez wyraźnie wyodrębnionej głowy i bez odnóży. Poczwarka śmietki ma długość od 4 do 7 mm i jest brązowa w kształcie beczułki.
Uszkodzeń powodowanych przez larwy śmietki szukamy w szyjce korzeniowej i korzeniu. Zewnętrznym symptomem uszkodzeń są brązowe przebarwienia i miejsca nadgniłe tych organów
Trzy pokolenia
Formą zimującą śmietki w glebie jest poczwarka. Osobniki dorosłe opuszczają glebę w kwietniu lub maju i po tygodniu samice składają jaja długości 1 mm, po ok. 100 sztuk w małych złożach przy szyjce korzeniowej roślin żywicielskich. Po 4 – 8 dniach wylęgają się larwy, które początkowo żerują na korzeniach bocznych, później na korzeniach głównych i szyjce korzeniowej. W biologii tego szkodnika są informacje, że rzepak jest głównie zagrożony pierwszym pokoleniem śmietki kapuścianej. Wyrządzane szkody są największe, jeśli maj i czerwiec są suche.
Po 3 – 4 tygodniach larwy z pierwszego pokolenia przepoczwarczają się (najczęściej w glebie, czasami w uszkodzonych roślinach). Drugie pokolenie śmietki pojawia się w lipcu i sierpniu, a trzecie we wrześniu i październiku opanowując młode rośliny rzepaku lub jego samosiewy.
Śmietka kapuściana wygląda jak mucha, ale jest znacznie od niej mniejsza
Trzecie bije w zimotrwałość
To jesienne uderzenie trzeciego pokolenia może zniszczyć nawet ponad połowę korzeni rzepaku i powodować znaczne ubytki w obsadzie roślin. Na szyjce korzeniowej i korzeniach uszkodzonego przez śmietkę rzepaku występują brązowe przebarwienia oraz miejsca nadgniłe. W zewnętrznej warstwie korzenia, jak i we wnętrzu szyjki korzeniowej znajdują się chodniki z obumarłą tkanką, w której żerują larwy śmietki kapuścianej.
Silnie uszkodzone rośliny mogą całkowicie obumierać, są łatwiej porażane przez suchą zgniliznę kapustnych i werticiliozę. Rzepak uszkodzony jesienią przez śmietkę kapuścianą słabo zimuje i przy srogich mrozach takie plantacje wypadają jako pierwsze. Przy łagodniejszych zimach rzepak przetrwa i w dużym stopniu zregeneruje system korzeniowy, ale takie plantacje częściej niż nieuszkodzone przez śmietkę wylegają oraz wcześniej dojrzewają.
Z uwagi na brak zarejestrowanych insektycydów do zwalczania śmietki kapuścianej w ostatnich kilku latach niezwykle istotne w jej ograniczaniu było stosowanie izolacji przestrzennej od innych roślin kapustowatych, unikanie monokultury i uproszczeń w agrotechnice oraz zwalczanie chwastów kapustowatych. Prawidłowa agrotechnika i dobre uwilgotnienie gleby pozwalają roślinom zregenerować część korzeni uszkodzonych przez śmietkę.
Przy zagrożeniu śmietką zaleca się nieco wcześniejszy siew i zwiększenie normy wysiewu. Te nie chemiczne możliwości są aktualne i teraz, ale ta jesień będzie pierwszą, gdzie rejestrację na śmietkę ma zaprawa insektycydowa oraz insektycyd do stosowania nalistnego.
Progowa szkodliwość
Mimo chwilowego braku środków chemicznych do zwalczania śmietki kapuścianej progiem ekonomicznej szkodliwości jest w czasie obserwacji plantacji od września do listopada w fazie BBCH 15–19 stwierdzenie 1 śmietki w żółtym naczyniu w ciągu 3 dni.
Używając żółtych naczyń lub pułapek feromonowych określamy nalot muchówek na plantację, ale zagrożenie możemy też ocenić obserwując korzenie roślin (na plantacjach do 2 ha pobieramy 250 korzeni roślin wytypowanych losowo w 5 punktach po 50 sztuk. Na plantacjach wielohektarowych należy zwiększyć liczbę punktów obserwacyjnych o 1 (50 korzeni) na każdy kolejny hektar.
Marek Kalinowski
