Obecny rynek nawozów azotowych

Ponieważ rynek nawozów zmienia się i oferta jest doskonalona, powiemy kilka słów o standardowej ofercie, ale też o spowolnionym uwalnianiu azotu i nawozach z inhibitorami ureazy. Zaczniemy jednak od porównania cen azotu w nawozach azotowych i ich zakwaszającego wpływu na glebę, co w płodozmianie jest bardzo istotne.

Pamiętajmy, że o kosztach nawożenia decyduje cena 1 kg czystego składnika w nawozie z jednej strony, a z drugiej, efektywność jego wykorzystania przez rośliny. Przy szerokim asortymencie różnych nawozów na rynku krajowym, każdy rolnik winien zwrócić na to szczególną uwagę. Dziś proste przykłady cen kilograma azotu w różnych nawozach, a do obliczeń posłuży nam sonda redakcyjna cen nawozów z działu „Rynki” z nr. 41 „Tygodnika Poradnika Rolniczego” z oferty firmy Agra Nowa. Zaczynamy:

• Przykład 1
  Pulera mocznik  46% N, w cenie 1250 zł/t
  Jeżeli nawóz, np. mocznik zawiera 46% azotu, to znaczy, że
  w 1 tonie nawozu jest 460 kg N. Ponieważ tona nawozu, tj. 460 kg N, kosztuje 1250 zł, to 1 kg N kosztuje 1250 zł : 460 kg = 2,72 zł;
  
  
• Przykład 2
  Saletra amonowa Pulan 34%N w cenie 1040 zł/t
  Skoro saletra amonowa zawiera 34% N, to znaczy, że w 1 tonie nawozu jest 340 kg N. Ponieważ tona nawozu, tj. 340 kg N, kosztuje 1040 zł, to 1 kg N kosztuje 1040 zł : 340 kg = 3,06 zł;
  
  
• Przykład 3
  Saletra amonowa Zaksan 32%N w cenie 1050 zł/t
  Skoro saletra amonowa zawiera 32% N, to znaczy, że w 1 tonie nawozu jest 320 kg N. Ponieważ tona nawozu, tj. 320 kg N, kosztuje 1050 zł, to 1 kg N kosztuje 1050 zł : 320 kg = 3,28 zł;
  
  
• Przykład 4
  RSM 32% N (roztwór saletrzano-mocznikowy) w cenie 850 zł/t
  Skoro RSM zawiera 32% N, to znaczy, że w 1 tonie nawozu jest 320 kg N. Ponieważ tona nawozu, tj. 320 kg N, kosztuje 850 zł, to 1 kg N kosztuje 850 zł : 320 kg = 2,66 zł.

Nawozów azotowych jest znacznie więcej. Są to saletrzaki, saletra wapniowa, czy nawet saletra amonowa, ale wzbogacona w magnez. W przypadku wyliczania ceny 1 kg azotu trzeba wartość nawozu pomniejszyć o wyliczoną wartość Ca i Mg. Zachęcam, aby sprawdzić ceny nawozów w swoim rejonie i wykonać podobne obliczenia. Będzie to ważna informacja przy planowaniu zakupów, przy której trzeba będzie pogodzić cenę z jakością produktów, ale i z formą nawozową, która będzie nam potrzebna. Oczywiście typowego nawozu przedsiewnego nie da się zastąpić w danym okresie typowym nawozem pogłównym. Pamiętajmy też o wpływie nawozów azotowych na zakwaszenie gleby i uwzględnienie w nawożeniu korekcyjnej porcji wapna na zobojętnienie zastosowanych dawek azotu.

Nie wszyscy rolnicy biorą przy zakupach azotu mineralnego pod uwagę to, ile w przyszłości będą musieli wydać na zneutralizowanie zakwaszającego odziaływania tych nawozów. Oczywiście zakwaszanie gleby jest procesem bardzo złożonym i pH trzeba kontrolować i systematycznie regulować. Jaki udział w tym procesie zakwaszania mają same nawozy azotowe? Niestety dość duży, a dane na ten temat też są różne. W tabeli na końcu artykułu przedstawiamy dane prezentowane w różnych publikacjach, a opracowane przez prof. Romana Czubę.

Patrząc na przykłady obliczeń, najtańszy azot (2,66 zł/kg N) kupimy w formie roztworu saletrzano-mocznikowego (RSM). Tego typu nawozy wdrażano z oporem przez szereg lat. Z oporem, bo mimo wielu zalet, RSM wymaga zbiorników do magazynowania w gospodarstwie a ponadto przy silnych mrozach w czasie zimy krystalizuje. To również nawóz, z którego stosowaniem wiążą się znacznie mniejsze straty azotu niż w przypadku mocznika. Co warte podkreślenia, na rynku można nabyć inhibitory ureazy i dodać je do RSM przed aplikacją, co powoduje, że ratujemy kolejne procenty azotu i wykorzystają go rośliny.

Aby zrozumieć jak działa inhibitor ureazy trzeba wiedzieć, co dzieje się z azotem po rozsianiu mocznika i czym jest enzym ureaza. Ureaza to enzym katalizujący hydrolizę mocznika w glebie do dwutlenku węgla i amoniaku, które ulatniają się do atmosfery. Ureaza występuje w komórkach wielu roślin wyższych oraz mikroorganizmów, szczególnie bakterii. Ilość ureazy i jednocześnie szybkość rozkładu mocznika zależy w dużym stopniu od pH gleby (optymalne dla ureazy to pH 6–7).


Fot. Marek Kalinowski

• Roztwór saletrzano-mocznikowy ma najniższą cenę czystego składnika. To nawóz kapryśny bo zimą może krystalizować, ale charakteryzuje się znacznie mniejszymi stratami azotu niż mocznik. Nawozy te mogą być wzbogacane w siarkę, dodatki mikroelementów oraz w inhibitory ureazy dodatkowo ograniczające straty azotu

Badania wskazują, że nawet 30% całkowitej ilości azotu w moczniku może być utracone w ten sposób, o ile mocznik nie jest stabilizowany inhibitorem ureazy. Istnieją jeszcze inne procesy, w których azot jest tracony, ale największa jego ilość jest tracona natychmiast po wysianiu nawozu.

Straty azotu można ograniczyć, a efektywność jego wykorzystania można poprawić. Wpływ na to mają wspomniane inhibitory ureazy w przypadku mocznika, ale nie tylko. Efektywna gospodarka azotem kształtuje się przy odpowiednio wczesnej i odpowiednio wyliczonej dawce siarki, ale i magnezu. Badania dowodzą, że niedobór 1 kg siarki może zablokować pobieranie od 9 do 15 kg azotu. Blokowane pobieranie oznacza, że znaczą część tego azotu możemy niepotrzebnie stracić. Z tych powodów wielu specjalistów od nawożenia zaleca stosować nawożenie azotem i siarką w proporcji jak 15:1 – czyli na 15 kg azotu 1 kg siarki. Warto nadmienić też o bardzo spektakularnych wzrostach efektywności azotu w uprawie kukurydzy przy wczesnym jej nawożeniu cynkiem.

Zakwaszające działanie nawozów (wg prof. Romana Czuby)

Rodzaj nawozu	Zawartość azotu w % forma azotu w nawozie		Ilość wapna niezbędna do neutralizacji kwasowości powstałej z nawozu azotowego (kg CaO/100 kg N)
	N-NO3	N-NH4
Siarczan amonowy	–	21	240–320
Saletrzak	13	13	35–75
Saletra amonowa	16,5	16,5	80–120
Mocznik	–	–	40–120
Saletra wapniowa	15,5	–	0

Na rynku spotkać się można również z pojęciem: azot o spowolnionym działaniu. Nawozy azotowe z takim azotem są specjalistycznie przetworzone, a spowolnione działanie wynika ze specjalnej otoczki, ale i dodatku np. inhibitorów nitryfikacji, czy wspomnianych już inhibitorów ureazy.