Oprzędziki w bobowatych: kiedy zwalczać?

W Polsce większe znaczenie gospodarcze ma kilka gatunków oprzędzików (pręgowany, szary, łubinowy, grochowy i kilka innych), które zaliczane są obecnie do dwóch rodzajów: Sitona i Charagmus. W wyszukiwarce środków ochrony roślin na stronie resortu rolnictwa można oczywiście znaleźć zarejestrowane produkty zwalczające oprzędziki w roślinach bobowatych.

Jak wyglądają dorosłe chrząszcze oprzędzików?

Dorosłe chrząszcze oprzędzików osiągają, w zależności od gatunku, długość od 5 do 10 mm. Ich ciało jest wydłużone, obłe, a głowa zakończona krótkim i tępo zakończonym ryjkiem. Skierowane zwykle do przodu czułki zakończone są niewielką buławką.

W ubarwieniu chrząszczy dominują różne odcienie szarości i brązu, dające znakomite maskowanie na powierzchni gleby. Zaniepokojone owady zwykle spadają z roślin i nieruchomieją, stając się prawie niemożliwymi do zauważenia. Larwy oprzędzików mają kształt pogrubionej litery "C", są beznogie, jasne, z wyraźnie wyodrębnioną brązową głową.

Zobacz też: Rolnik z Lubelszczyzny po raz pierwszy posiał groch ozimy. Jak przezimował?

Które formy oprzędzików są najbardziej szkodliwe?

Szkodliwe są zarówno formy dorosłe oprzędzików, które wygryzają na brzegach liści charakterystyczne "zatoki", jak i larwy, żerujące na korzeniach roślin, uszkadzając m.in. brodawki korzeniowe, służące roślinom bobowatym do wiązania azotu.

Intensywne żerowanie chrząszczy może doprowadzić do całkowitego zniszczenia siewek i młodych roślin, natomiast larwy mogą wpływać na osłabienie roślin i pogorszenie plonowania. Część oprzędzików wyraźnie preferuje określony rodzaj roślin (np. łubiny), inne mają szerokie spektrum pokarmowe obejmujące wiele gatunków bobowatych, zarówno drobno-, jak i grubonasiennych.

U większości oprzędzików zimują owady dorosłe. Po wybudzeniu z hibernacji rozpoczynają żerowanie na kiełkujących roślinach, mogą nawet uszkadzać pęczniejące nasiona. Preferują ciepłą i suchą wiosnę, a najbardziej aktywne są we wczesnych godzinach porannych. Chociaż do tej pory maj był chłodny, to w ostatnich latach mamy często do czynienia z taką właśnie wiosną.

Charakterystyczny żer owadów dorosłych oprzędzików, to wygryzione zatoki na brzegach liści. To zdjęcie bobiku w zaawansowanej już fazie, w której wpływ uszkodzeń na plonowanie nie jest wielki. Gdyby tak intensywnie obżerane były siewki i młode rośliny, straty byłyby olbrzymie

FOTO: Marek Kalinowski

Oprzędziki w odmianach bobowatych

Dodatkowo zmiany klimatyczne spowodowały, że niektóre gatunki (np. o. łubinowy – Charagmus gressorius), niegdyś lokalne i nieliczne, stały się pospolite i powodują znaczne straty. Nierzadko dochodzi do sytuacji, że na plantacjach uszkodzone jest 100% roślin.

Oprzędziki uszkadzające rośliny bobowate mają coraz więcej pokarmu, bo te rośliny coraz częściej są wprowadzane do płodozmianów, a ich mieszanki coraz częściej uprawiane są w międzyplonach. IOR – PIB zaleca lustrować plantacje bobowatych pod kątem pojawu chrząszczy i wygryzanych zatok w fazie wschodów i rozwoju liści (BBCH 10–13). Progiem szkodliwości w grochu i bobiku jest 10% roślin z uszkodzonymi liśćmi lub w bobiku znalezienie 2 chrząszczy na 1 m². W łubinach, soi i wyce nie ma ustalonych progów szkodliwości.

Marek Kalinowski