Przy korzystnych warunkach dla rozwoju, brunatna plamistość liści pozostawiona bez zwalczania może przyczynić się do straty nawet 50% plonu. Choroba ta jest najbardziej powszechna w rejonach z klimatem chłodnym i wilgotnym. Pojawia się głównie w okresie strzelania w źdźbło i liścia flagowego zbóż.
Będzie w pszenicy po pszenicy
Potoczną nazwą brunatnej plamistości liści jest DTR-ka. To oczywiście jedna i ta sama choroba. Nazwa potoczna (DTR-ka) używana w prezentacjach na szkoleniach czy na spotkaniach polowych jest skrótem od łacińskiej nazwy stadium konidialnego sprawcy choroby, tj. Drechslera tritici-repentis, czyli DTR. Stadium workowym jest Pyrenophora tritici-repentis.
Niezależnie jednak czy ktoś powie DTR-ka czy brunatna plamistość liści oznacza to tę samą chorobę. Przejdźmy do szczegółów biologii patogenu. Otóż stadium workowe Pyrenophora tritici-repentis tworzy się na resztkach porażonych roślin, a stadium konidialne za pomocą zarodników rozprzestrzenia się w okresie wegetacji.
- Zawsze warto szukać odmian, które odznaczają się większą odpornością na patogeny. Z pszenic ozimych odporność na brunatną plamistość liści na poziomie 8,3 w skali 9-stopniowej ma Florencja (8,3) a na poziomie 8 odmiany: Franz, Bartosz, KWS Firebird, Leandrus, Ohio, Ostroga (na zdjęciu), RGT Kicker, Smaragt i Tytanika
Źródłem infekcji dla nowych zasiewów są zatem zarodniki pochodzące z resztek pożniwnych, jak i z powietrza. Porażeniu zasiewów brunatną plamistością liści sprzyjają płodozmiany zbożowe, zwłaszcza przedplon po pszenicy, no i oczywiście zbyt gęste siewy. Najszybciej choroba rozwija się przy temperaturze 10–18°C i wilgotności na poziomie około 80%.
Plama z białym oczkiem
Objawy brunatnej plamistości liści występują głównie na liściach roślin, przechodząc z czasem na pozostałe organy. W miejscu rozpoczęcia infekcji na dolnych liściach pojawiają się małe owalne plamy barwy żółtej lub brunatnej.
Po dwóch dniach widać ciemne przebarwienie, które przekształca w ciągu 3-4 dniach w wyraźną ciemną plamę. W ciągu 4–6 dni po infekcji dochodzi do tworzenia się przejaśnienia, które wygląda jak biały punkt (oczko) w centrum plamy. Forma i wielkość przejaśnienia zależna jest od wpływu środowiska i reakcji odmiany.
W ciągu 6–8 dni po infekcji rozwój przejaśnienia prowadzi do zamierania. Na starszych liściach plamy łączą się ze sobą, a liście całkowicie żółkną i brunatnieją. W przypadku silnego porażenia liście zasychają.
- Obecność oczka w centrum plamy, otoczonej rozmytą, chlorotyczną obwódką jest charakterystyczne dla brunatnej plamistości liści. Rzadko zdarza się, aby rośliny były zainfekowane tylko przez jednego sprawcę i na początku rozwoju chorób łatwo o pomyłkę w identyfikacji. Niektóre z tych plam to prawdopodobnie brunatna plamistość liści. Wiele z nich może okazać się septoriozą
Rozwojowi choroby sprzyjają liczne opady w okresie wegetacji i duża wilgotność powietrza. W sprzyjających warunkach następuje obfite zarodnikowanie. Objawy powodowane przez brunatną plamistość liści mogą być mylone z plamami wywołanymi przez sprawców innych chorób. Objawy brunatnej plamistości występują głównie na liściach, ale mogą być widoczne także na innych częściach rośliny.
Zapobieganie i ograniczanie
Do niechemicznych metod ograniczania brunatnej plamistości liści należy m.in. niszczenie resztek pożniwnych i stosowanie zabiegów przyspieszających mineralizację resztek pożniwnych. Należy unikać uprawy zbóż po gatunkach porażanych, czyli po życie, pszenżycie i pszenicy. Bardzo ważny jest zatem odpowiedni płodozmian, ale też optymalizacja nawożenia azotowego i szukanie oraz uprawa odmian o większej odporności.
Decyzja o chemicznej ochronie i ograniczaniu brunatnej plamistości liści musi być poprzedzona lustracją łanu i obserwacją oznak infekcji. Trzeba zatem określić stopień porażenia, a decyzję o zabiegu chemicznym podjąć po przekroczeniu orientacyjnych progów szkodliwości.
Progi szkodliwości są orientacyjne i w praktyce rzadko zdarza się, aby na liściu były oznaki tylko jednej choroby. Jeżeli roślina jest porażona przez kilka chorób jednocześnie, to oczywiste jest, że próg szkodliwości (czyli porażenie, które może przynieść realne straty w plonie i straty ekonomiczne) będzie na niższym poziomie. Jak podają autorzy „Metodyki integrowanej ochrony pszenicy ozimej i jarej” progiem szkodliwości brunatnej plamistości liści progiem w porażanych gatunkach (pszenicy, pszenżycie i życie) jest w fazie krzewienia – 10–15% porażonych roślin z pierwszymi objawami porażenia; w fazie strzelania w źdźbło – 5% liści z pierwszymi objawami porażenia; a w fazie kłoszenia – 5% liści z pierwszymi objawami
porażenia.
Marek Kalinowski
