Len oleisty może być uprawiany bez wielkiego ryzyka na terenie całego kraju. Ze względu na dobrze rozwinięty system korzeniowy jest przydatny na gleby kompleksu żytniego bardzo dobrego i pszennego dobrego (kl. III-IV). Gleby bardzo ciężkie, zlewne i lekkie zalegające na piasku nie nadają się pod uprawę lnu oleistego.
Małe wymagania
Pod względem doboru stanowiska len oleisty nie ma zbyt dużych wymagań. Chociaż jest wdzięczny za uprawę po burakach cukrowych lub roślinach strączkowych (groch, bobik). Zadawala się uprawą po zbożach jarych (jęczmień, pszenżyto) lub ozimych (pszenica, pszenżyto). Jednak nie powinien być uprawiany na tym samym polu częściej niż co 5 – 6 lat.
Istotnym zabiegiem w uprawie lnu oleistego jest pobranie próbek gleby wczesną wiosną i przesłanie ich do stacji chemiczno-rolniczej w celu oznaczenia zawartości składników pokarmowych, a przede wszystkim metali ciężkich, takich jak kadm, miedź, ołów i cynk. Jeżeli okaże się, że w glebie występują ponadnormatywne ilości wymienionych pierwiastków, wówczas należy zrezygnować z uprawy lnu oleistego na cele spożywcze. Natomiast glebę trzeba zwapnować i przeznaczyć pod uprawę roślin nieżywnościowych.
Wiosną włóka i nawozy
Uprawę roli pod len rozpoczyna się orką jesienną, a wiosną tylko włóka, brony, a na glebach zbitych kultywator. Poziom nawożenia mineralnego zależy od zasobności gleb w podstawowe składniki pokarmowe i wynosi w kg/ha: 40–60 N, 30-50 P2O5, 60–80 K2O i 15 MgO. Poza tym, wskazane jest nawożenie mikroelementami – szczególnie borem – jeżeli analiza gleb wskazuje na ich niedobór.
Na wysokość plonu nasion lnu oleistego istotny wpływ ma termin siewu. Optymalnym terminem jest początek siewu zbóż jarych (I dekada kwietnia). Ilość wysiewu nasion zależy od siły kiełkowania i ciężaru 1000 nasion. Waha się od 50–60 kg/ha uprzednio zaprawionego materiału siewnego, w rozstawie rzędów 15–20 cm.
Bezpośrednio przed siewem nasion trzeba zastosować herbicyd Triflurotex 480 EC, w ilości 2 l/ha rozpuszczonego w 300 l/ha wody w celu zwalczenia pojawiających się chwastów.
Są wartościowe odmiany
Na rynku nasiennym występują następujące odmiany lnu oleistego: Szafir, Jantarol, Oliwin i Bukoz. Na uwagę zasługuje odmiana Bukoz, bardziej odporna na choroby typu Fuzarium i lepiej plonująca od pozostałych. Wyniki plonowania odmian lnu oleistego uzyskane w latach 2007–2008 w doświadczeniach COBORU przedstawione są w załączonej tabeli.
Dalsze prace w hodowli zachowawczej odmiany Bukoz prowadzone w IWNiRZ zmierzają do zwiększenia plonu nasion i zawartości oleju (43,7%) oraz poprawienia składu kwasów tłuszczowych lepiej przystosowanych do zasad racjonalnego żywienia ludzi.
Możliwy zbiór kombajnem
Zbioru lnu oleistego dokonuje się kombajnem zbożowym podczas pełnej dojrzałości nasion i przy brunatnym zabarwieniu torebek nasiennych. Przed zbiorem lnu nie należy stosować desykacji, jeżeli zamierza się wykorzystywać nasiona dla celów spożywczych.
Bezpośrednio po omłocie należy nasiona natychmiast oczyścić z plew, dosuszyć zimnym powietrzem do 8–10% wilgotności i przechowywać je w suchym i przewiewnym pomieszczeniu, aby utrzymać dobrą siłę kiełkowania.
Kalkuluje się uprawiać
Zwiększanie powierzchni uprawy lnu oleistego w naszym kraju będzie jednak zależało od jego opłacalności w porównaniu np. z uprawą jęczmienia jarego na paszę. Przyjmując wolnorynkową cenę siemienia lnianego w wysokości 4,00 zł/kg, przy plonie ok. 18 dt/ha, uzyskuje się 7200,00 zł/ha przychodu.
Do tego trzeba dodać wartość słomy, która przy plonie 40 dt/ha po 150 zł/t wynosi 600,00 zł/ha. Zatem łączny przychód nasion i słomy stanowi 7800,00 zł/ha. Słoma lniana może być wykorzystana do pozyskiwania włókna jednopostaciowego przeznaczanego na wyroby pozawłókiennicze lub do produkcji brykietów na opał.
Lepszy od jęczmienia
Przyjmując koszty uprawy 1 ha lnu oleistego w wysokości 4500,00 zł/ha można uzyskać dochód w wysokości 3300,00 zł/ha nie licząc dopłat unijnych ani krajowych. Dla porównania, z uprawy jęczmienia jarego na paszę można otrzymać: przy plonie 60 dt/ha ziarna po 90,00 zł/dt oraz 50 dt/ha słomy po 120 zł/t, łącznie przychód w wysokości 6000,00 zł/ha. Zakładając koszt uprawy jęczmienia jarego na poziomie 4300,00 zł/ha można uzyskać dochód wartości 1700,00 zł/ha.
Zatem, na podstawie uproszczonego rachunku można stwierdzić, że aktualnie dochód z uprawy lnu oleistego jest ok. 50% wyższy od dochodu z uprawy jęczmienia jarego na paszę. Do powyższego rachunku trzeba dodać społeczną przydatność prozdrowotną siemienia lnianego, która jest trudna do wyceny w pieniądzach, ale wzmacnia motywację do zwiększania powierzchni uprawy lnu oleistego w naszym kraju.
Henryk Burczyk
IWNiRZ – Poznań
