Dieta ketogeniczna - prawdziwa dieta cud?
Niektórzy mówią, że podpowiedział ją w gabinecie lekarz, inni, że zasugerowali się znajomymi, którzy opanowali potężne stężenia cukru we krwi albo schudli po 20 czy 30 kg. Jest reklamowana jako lek na wszystko – od niepłodności po cukrzycę typu 2, i jako sposób pomagający ludziom zrzucić uporczywe dodatkowe kilogramy.
Są lekarze, którzy na hasło „keto” robią marsową minę i ostrzegają. Trudno się im dziwić, bo dieta keto to narzędzie, którym trzeba posługiwać się bardzo ostrożnie. Nie dla każdego i do stosowania tylko przez pewien czas.
Dieta ketogenna jest znana już od lat 20. XX wieku
Dieta ketogenna może wydawać się nowa, ale tak naprawdę istnieje od lat 20. XX wieku jako metoda leczenia padaczki. 27 lipca 1921 roku Russell Wilder, lekarz z Mayo Clinic w Stanach Zjednoczonych, po raz pierwszy użył terminu „dieta ketogenna”, proponując żywieniowe leczenie padaczki dietą, która daje organizmowi sygnał, że pości.
Przy 70–90% kalorii pochodzących z tłuszczu i bardzo ograniczonej ilości węglowodanów i białka organizm zostaje pozbawiony glukozy i zaczyna rozkładać komórki tłuszczowe, by pozyskać energię. Wilder uważał, że dieta może być równie skuteczna w leczeniu padaczki jak post. Naukowcy z Mayo Clinic testowali tę teorię zarówno na dzieciach, jak i na dorosłych chorych na padaczkę i stwierdzili, że działa. Dieta ketogenna była następnie szeroko stosowana i badana przez inne placówki, w tym przez szpital John’s Hopkins. Ostatecznie porzucono dietę ze względu na wprowadzenie nowych terapii przeciwdrgawkowych.
Dieta ketogeniczna może być skuteczna w szybkiej utracie wagi. Utrata masy ciała do 4,5 kg w ciągu zaledwie kilku tygodni jest możliwa, chociaż masa, którą tracimy, to częściowo woda. Dieta ketogeniczna stosowana dziś powszechnie zazwyczaj zmniejsza spożycie węglowodanów do mniej niż 50 g dziennie i wymaga umiarkowanie zwiększonego spożycia białka i tłuszczu. Z grubsza mówiąc, na diecie ketogennej spożywa się od 70 do 80% kalorii z tłuszczów, około 20% z białka i zaledwie 5% z węglowodanów.
Dieta jest niezwykle rygorystyczna i bardzo trudna do przestrzegania – jeden pieczony ziemniak i jedna kromka chleba mogą stanowić węglowodany na cały dzień. Chociaż dla wielu jest to odstraszające, to również wielu lubi tę dietę ze względu na jej jasne zasady. Dieta ta nie wymaga też liczenia kalorii. Ma jednak swoje liczne wady i obostrzenia.
Istnieją badania, które dowodzą, że osoby na diecie keto tracą mięśnie, nawet jeśli kontynuują trening. Może to być związane z faktem, że samo białko jest mniej skuteczne w budowaniu mięśni niż białko i węglowodany łącznie. Jedno z badań wykazało, że osoby, które przestrzegały diety ketonowej przez trzy miesiące, straciły mniej więcej taką samą ilość tkanki tłuszczowej i miały mniej więcej takie same zmiany w masie mięśniowej, jak osoby stosujące normalną dietę. Jednak ludzie na diecie ketonowej stracili więcej mięśni nóg.
Tymczasem mięśnie są metabolicznie aktywne i pomagają zwiększyć dzienny wydatek energetyczny i złagodzić związany z wiekiem przyrost masy ciała. Natomiast utrata masy mięśniowej może zwiększyć ryzyko upadków.
Dieta keto jest niebezpieczna dla nerek
Dieta keto może obciążać nerki i powodować kamienie nerkowe, które są dobrze odnotowanym potencjalnym skutkiem ubocznym diety ketogennej. Badania wykazały, że wśród dzieci stosujących dietę ketonową w leczeniu padaczki u 13 ze 195 osób rozwinęła się kamica nerkowa. Duże spożycie białek zwierzęcych powoduje, że mocz jest bardziej kwaśny i zwiększa stężenie wapnia i kwasu moczowego. To połączenie zwiększa podatność na kamienie nerkowe, a duże stężenie kwasu moczowego może zwiększać ryzyko dny moczanowej.
Przeciwdziałać jej może suplementacja cytrynianu potasu, o której należy porozmawiać z lekarzem. Dieta ketogenna może być niebezpieczna dla osób z chorobami nerek.
Na dietę ketogenną powinni szczególnie uważać cukrzycy!
Niskie stężenie cukru we krwi może sprawić, że dieta ketonowa będzie ryzykowna dla osób chorych na cukrzycę. Właściwe jego stężenie ma kardynalne znaczenie dla osób chorych na cukrzycę. Badanie opublikowane w „Diabetic Medicine” w maju 2018 roku wykazało, że chociaż dieta ketonowa może pomóc w kontrolowaniu średniego stężenia glukozy, to może również powodować epizody hipoglikemii, czyli niebezpiecznego spadku cukru we krwi. Jest więc bardzo ryzykowna dla osób z cukrzycą typu 1.
To samo dotyczy osób chorych na cukrzycę typu 2. Chociaż niektóre wstępne badania sugerują, że dieta ketonowa może być bezpieczna i skuteczna w przypadku niektórych osób chorych na cukrzycę typu 2, nadal istnieje ryzyko niskiego stężenia cukru we krwi, zwłaszcza u osób przyjmujących insulinę, a dieta ketonowa pomija pewne grupy pokarmów, o których wiadomo, że są korzystne dla osób cierpiących na tę chorobę.
Badania podkreślają znaczenie pełnych ziaren w kontrolowaniu masy ciała, a także epizodów dużego stężenia cukru we krwi. Produkty pełnoziarniste natomiast są zabronione w diecie ketogenicznej.
Na diecie ketogenicznej trzeba pić dużo wody. Dlaczego?
Nagła i drastyczna redukcja węglowodanów wystawia organizm na podwójny cios. Ulubionym paliwem mózgu jest glukoza, którą najłatwiej wytwarza się z węglowodanów. W przypadku diet o bardzo małej zawartości węglowodanów mózg musi dostosować się do wykorzystywania tzw. ketonów z trawionych tłuszczów jako źródła energii.
Do tego nerki uwalniają więcej elektrolitów wraz ze zmniejszeniem stężenia insuliny, które występuje w diecie keto. Korzystający z niej są więc narażeni na zaburzenia gospodarki elektrolitowej.
Na diecie keto całkowita zawartość wody w organizmie zmniejsza się wraz z wyczerpywaniem się węglowodanów. Skutkiem może być tak zwana grypa ketonowa, w której pojawiają się zaparcia, nudności, ból głowy, zmęczenie, drażliwość, skurcze i inne objawy. Wiele z tych objawów utrzymuje się tylko przez kilka dni lub tygodni. Pamiętaj, aby pić dużo wody, aby pomóc organizmowi.
W diecie ketogenicznej łatwo o efekt jo-jo, ponieważ stosunkowo trudno ją utrzymać. Powodem jest jej restrykcyjność. Z powodu natomiast tak bardzo ograniczonej podaży węglowodanów dieta ta naraża też na poważne niedobory niektórych składników odżywczych, w tym najczęściej błonnika i niezbędnego do regulacji ciśnienia potasu, a także sodu.
W diecie keto może też pojawić się nieprzyjemny oddech, a to dlatego, że w wyniku tzw. ketozy powstaje m.in. aceton. Dieta może zmieniać cykl miesiączkowy. Dłużej stosowana niesie też ryzyko większych stężeń cholesterolu i trójglicerydów, a zatem może zwiększać ryzyko zawału i udaru.
Karolina Kasperek
