Jakie są objawy choroby afektywnej sezonowej?
Choroba afektywna sezonowa (ang. seasonal affective disorder – SAD) zwykle wiąże się z porą zimową. Zimne, pozbawione słońca krótkie dni sprzyjają chowaniu się przed światem i unikaniu jego energii i zgiełku. Kiedy na zewnątrz jest ponuro, spędzanie dnia pod kocem i oglądanie telewizji w wielu z nas nie wywołuje poczucia winy. Wtedy prawie wszyscy tak robią. Trudniej też dostrzec w swoim nastroju coś nieprawidłowego. Co innego wiosną, kiedy dzień robi się długi i jasny. Wtedy zły nastrój bardziej zaskakuje. Wiosenna pogoda u części z nas nie tylko go nie leczy, ale nawet wzmaga.
O co chodzi z obniżonym nastrojem wiosną?
Termin SAD jest powszechnie używany w odniesieniu do depresji, która pojawia się podczas ciemnych zimowych miesięcy. Dzieje się tak dlatego, że zmniejszona ekspozycja na światło słoneczne i ciepło może zakłócić produkcję serotoniny w organizmie. Serotonina to jeden z neuroprzekaźników odpowiedzialnych za dobry nastrój. Jest więc zrozumiałe, dlaczego wiele osób cierpi na depresję, która zaczyna się nagle jesienią i ustępuje dopiero wiosną.
Czy depresja wiosenna, zwana też odwróconym SAD, w ogóle istnieje?
Dane zebrane przez dziesięciolecia z Centrów Kontroli i Zapobiegania Chorobom (CDC) w Stanach Zjednoczonych i przez innych badaczy ujawniają, że wskaźniki samobójstw w USA osiągają najwyższy poziom każdego roku między marcem a sierpniem. Odwrócony SAD ma miejsce, gdy depresja zaczyna się, kiedy robi się ciepło, i ustępuje późną jesienią lub zimą.
Według National Alliance on Mental Illness – organizacji pozarządowej założonej w Stanach Zjednoczonych przez rodziny osób chorujących psychicznie – wiosenna depresja dotyka mniej niż jedną dziesiątą wszystkich przypadków choroby afektywnej sezonowej. Jednak liczba ta może być większa, ponieważ ludzie nie zgłaszają swoich objawów lub też lekarze, którzy nie są zaznajomieni z odwróconym SAD, nie rozpoznają go u swoich pacjentów.
Jaki jest wpływ ciepłej pogody na nastrój?
Eksperci, zastanawiając się nad wpływem ciepłej pogody na nastrój, wskazują na takie czynniki, jak:
- nasłonecznienie,
- temperatura powietrza,
- wilgotność,
- zanieczyszczenia powietrza,
- wirusy,
- pasożyty,
- alergeny.
Pyłek traw, drzew i kwiatów nie tylko powoduje swędzenie oczu i katar – może również powodować pogorszenie nastroju. Pyłki wywołują stan zapalny w organizmie. Istnieje wiele badań łączących stan zapalny z pogorszeniem nastroju, a także depresją. Zespół naukowców z Uniwersytetu Maryland w Baltimore opublikował w 2012 roku w czasopiśmie „Bipolar Disorder” badanie, które wykazało nasilenie objawów depresyjnych u osób z chorobą afektywną dwubiegunową, u których stwierdzono obecność określonego rodzaju przeciwciał związanych z alergią. Ich objawy depresyjne nasiliły się w miarę przechodzenia z niskiego do wysokiego narażenia na pyłki.
Jakie są główne przyczyny wiosennej depresji?
Przyczyn wiosennej depresji może być wiele, w przeciwieństwie do zwykle bardziej wyraźnego SAD. Powodem może być zmiana wzorców snu w związku ze zmianą ilości światła. Zaburzenia nastroju mogą pojawić się, gdy nadmiar światła powoduje nadmierną produkcję melatoniny w organizmie. Nadmiar tego hormonu może wpływać na rytm dobowy człowieka, powodując zaburzenia cyklu snu i czuwania. Naukowcy podejrzewają też zmiany w rutynie o źródło gorszego nastroju wiosna i latem. Wakacje niosą ze sobą odpoczynek, ale jednocześnie brak struktury i rutyny, co jest częstą przyczyną depresji. Latem wiele podróżujemy. Jednak wiele osób odczuwa niepokój związany z planowaniem i fizycznymi aspektami podróży.
Czy wiosenna depresja ma podłoże psychologiczne?
Depresja, która pojawia się, gdy robi się cieplej, może mieć źródła psychologiczne. Część z nas czuje się komfortowo, zamykając się zimą w domu. Ludzie mają wtedy nieco mniej oczekiwań towarzyskich wobec nas. Zrozumiałe jest też, że jesteśmy wtedy mniej produktywni. Utrata tej osłony związanej z pogodą oznacza zmierzenie się z oczekiwaniami społecznymi – i nie ma tu większego znaczenia, czy są one rzeczywiste, czy wyimaginowane. Człowiek nagle bombardowany zaproszeniami na grille, wesela czy kolacje poza domem może czuć się przytłoczony i nieprzygotowany na tę aktywność, zwłaszcza jeśli cierpi już na jakieś zaburzenia, na przykład fobię społeczną, która przejawia się przede wszystkim niską samooceną i lękiem przed krytyką ze strony otoczenia. Przeglądanie Instagrama lub Facebooka i obserwowanie, jak dobrze bawią się inni ludzie, może zaostrzyć te nieprzyjemne uczucia.
Podczas gdy niektórzy czują się całkowicie pozbawieni energii wiosną, wielu ma odwrotne doświadczenia. Jednak paradoksalnie dla osób z obniżonym nastrojem i zagrożonych samobójstwem wzrost motywacji może mieć fatalne skutki. Kiedy dni zaczynają się wydłużać i robi się coraz cieplej, ludzie mają więcej energii – niestety także energii, by zrobić sobie krzywdę.
Jeśli ktoś był przygnębiony zimą i brak motywacji sprawiał, że trudno było wstać z łóżka, większa witalność wiosną oznacza, że niektórzy mają więcej sił, by zrealizować samobójcze plany. Właśnie dlatego w leczeniu depresji najniebezpieczniejszym momentem nie jest ten, kiedy chory nie bierze leków, ale czas po kilku tygodniach, kiedy jeszcze nie poprawił się nastrój, ale jest więcej siły fizycznej.
Co robić, by poradzić sobie z depresją wiosenną?
Istnieje wiele metod leczenia. Przede wszystkim jeśli objawy trwają dłużej niż cztery tygodnie, skonsultuj swój stan z lekarzem psychiatrą. Jeśli okaże się, że to lekkie wahania nastroju, spróbuj ograniczyć ekspozycję na światło. Osoby z odwróconym SAD mogą czasami odnieść korzyść ze spędzania dłuższego czasu w ciemnym otoczeniu, na przykład w kinach. Unikaj nadmiernego ciepła. Gdy w lecie temperatury zaczynają rosnąć, klimatyzowane pomieszczenia są idealne dla osób z tymi zaburzeniami nastroju.
Skorzystaj z pomocy psychoterapeuty. Nawet jeśli nie doświadczasz typowej depresji wiosennej, ważne jest monitorowanie zmian nastroju i energii. Pamiętaj o rutynowym dbaniu o siebie, higienie snu i zdrowym odżywianiu.
Karolina Kasperek
