choroby

Amerykańskiemu bydłu coraz bardziej zagraża kleszcz azjatycki. Czy zagraża także polskim krowom?

Amerykańscy producenci bydła i innych zwierząt oraz weterynarze mają powody do niepokoju. Na coraz większych obszarach USA notuje się obecność kleszcza Haemaphysalis longicornis, czyli azjatyckiego kleszcza długorogiego.

Kleszcze (Ixodida) to pasożyty zewnętrzne, które żywią się krwią swego żywiciela. Są jednocześnie nosicielami wirusów, bakterii i pasożytów, same przy tym nie chorują. Nie inaczej jest z kleszczem azjatyckim Haemaphysalis longicornis.

Dlaczego kleszcz azjatycki jest taki groźny?

Kleszcz azjatycki Haemaphysalis longicornis to poważny szkodnik zwierząt gospodarskich, który pochodzi z umiarkowanych obszarów Azji Wschodniej i Środkowej, w tym z Chin, Korei i Japonii, wysp Pacyfiku oraz Australii, Nowej Zelandii, Fidżi i Hawajów, itd. Oficjalnie na terenie USA został stwierdzony w 2017 roku w stadzie owiec. Jednak uważa się, że jego pierwsze stwierdzenie w Ameryce nastąpiło już w 2010 kiedy został błednie zidentyfikowany jako inny gatunek. Oznacza to jedno, jest on powszechniejszy, niż to się wydaje oraz o czym mówią oficjalne statystyki.

W 2022 roku kleszcz azjatycki występuje już w 15 stanach: Wirginii, Zachodniej Wirginii, Północnej Karolinie, Pensylwanii, Nowym Jorku, New Jersey, Tennessee, Maryland, Kentucky, Connecticut, Delaware, Ohio, Missouri, Południowej Karolinie, Arkansas, Georgii i Rhode Island.

Chociaż jednym ze stanów, do których jeszcze gatunek ten nie dotarł, jest Iowa, to weterynarze i naukowcy z tego regionu mają się na baczności. Tak jak rolnicy, oni także są świadomi, tego, że jeśli zwierzę jest zarażone, może nie tylko zachorować na anemię, a w prezencie otrzyma zapewne także wirusa, bakterię lub innego pasożyta. Dlatego tak ważna jest rola kleszczy jako wektorów patogenów i rozprzestrzeniania się chorób.

Charakteryzuje go agresywne gryzienie, a jego inwazja powoduje u bydła domowego wielki stres, zmniejszony wzrost oraz ciężką utratę krwi, czyli anemię.

Podejrzewa się, że gatunek ten tak jak wszystkie kleszcze, to wektor wirusów, bakterii i pasożytów, np. pierwotniaków z rodzaju Anaplasma, powodujących choroby zwierząt inwentarskich i ludzi.

Jest potencjalnym nosicielem patogenów z rodzaju Ehrlichia, Babesia i innych chorób.

W Nowej Zelandii jest nosicielem Theileria, która często jest błędnie diagnozowana jako Anaplasma. Teilerioza to choroba powodująca niechęć do chodzenia, osłabienie, poronienie, bladość błon śluzowych i gorączkę.

Długi cykl życia kleszcza azjatyckiego

Cykl życia kleszcza jest relatywnie długi i składa się z czterech etapów — jaja, larwy, nimfy i postaci dorosłej. W stadium dorosłym kleszcze rozmnażają się i produkują jaja. Choroby są przenoszone w wyniku zmian żywiciela. Dotyczy to zwłaszcza dwu- i trzy-żywicielskich gatunków, które przenoszą się z jednego żywiciela na drugiego, ponieważ etap „pożywienia się” warunkuje linienie i przejście na kolejny etap cyklu życiowego. Gatunkiem, który żeruje na 3 różnych gospodarzach jest właśnie azjatycki kleszcz długorogi jest kleszczem złożonym z trzech żywicieli.

Kleszcz azjatycki może rozmnażać się partenogenetycznie, czyli bez udziału samca, a tym samym jedna najedzona samica może stworzyć nową populację.

H. longicornis żeruje na bydle, koniach i małych przeżuwaczach, ludziach i innych zwierzętach. Preferuje jednak większego gospodarza.

Osobniki kleszcza azjatyckiego można znaleźć zarówno w trawie, krzewach i na zwierzęciu. Amerykańscy naukowcy próbują znaleźć odpowiedź na pytanie jakie tereny preferuje ten gatunek: tereny zalesione czy otwarte.

Jakie gatunki kleszczy można spotkać w USA?

Do pozostałych gatunków kleszczy powszechny w USA zalicza się:

Ixodes scapularis, jest znany jako kleszcz jeleni ze względu na wybiórczość żywicielską, zazwyczaj jego gospodarzem jest jeleń bielik. Chociaż wiadomo też, że można go spotkać na myszach, jaszczurkach, ptakach wędrownych, itd., zwłaszcza w stadium larwalnym lub nimfalnym. Jest głównym wektorem boreliozy w Ameryce Północnej.

Rhipicephalus sp., powszechny dla całych Stanach Zjednoczonych gatunek, który w samym Teksasie często powoduje gorączkę bydła. Producenci będą dodają organofosforanów do zbiorniku do kąpieli, aby zapobiec tej chorobie.

Dermacentor viriabilis, czyli amerykański kleszcz psi, który może być nosicielem anaplazmy, ale nie są tak prawdopodobne, że są wektorem, jak inne owady, np. muchy.
Amblyomma americanum lub kleszcz Lonestar, wyróżnia go żółta kropka na grzbiecie, to gatunke mniej groźny niż pozostałe.

Jak leczyć bydło zaatakowane przez kleszcze?

Zgodnie z amerykańskimi procedurami, jeśli hodowca znajdzie u swego zwierzęcia kilka kleszczy, powinien je zebrać do woreczka i wysłać do weterynarza lub instytucji weterynaryjnej, aby zidentyfikować gatunek pasożyta. Jest to o tyle ważne, by móc kontrolować i zapobiegać ich rozprzestrzenianie się dalej.

Jeżeli okaże się, że bydło jest zarażone w USA dostępnych jest kilka opcji leczenia, w zależności od tego z jakim gatunkiem kleszcza ma czynienia producent bydła. Środki są oparte o m.in.:

Pyretryny – zaliczane do trzeciej generacji insektycydów naturalne i syntetyczne ŚOR, wykorzystywane do zwalczania szerokiej gamy stawonogów ą. Działają wybiórczo - są trujące dla owadów, a mało szkodliwe dla ludzi i innych organizmów wyższych. Nie działają na grzyby. Stosuje się je często do ochrony drewna.
Piretroidy – syntetyczne analogi insektycydów pochodzenia naturalnego, które wykazują większe działanie owadobójcze, np. permetryna.

Permytyna jest trująca dla owadów i bardzotoksyczna dla kotów oraz organizmów wodnych, choć w przypadku innych gatunków oraz ludzi ma działanie lekko toksyczne. Działa w sposób kontaktowy i żołądkowy. Czerpana jest z ekstraktu kwiatu chryzantemy

Awermektyny – to leki i pestycydy o silnych właściwościach przeciwrobaczych i owadobójczych. To naturalnie występujące związki są wytwarzane jako produkty fermentacji przez Streptomyces avermitilis. Dobrze sprawdzają się jako kontrola, ponieważ mają mniejszą prędkość zabijania.

Kleszcz azjatycki na razie w Europie nie występuje

Co prawda, nie ma doniesień, że kleszcz azjatycki poza USA występuje w jakimś innym kraju na Półkuli Północnej, to w 2019 roku okazało się, że inny egzotyczny dla naszej polskiej fauny gatunek kleszcza zadomowił się w Polsce. Chodzi o Haemaphysalis concinna.

Naturalnie występował on od Półwyspu Iberyjskiego aż po Kamczatkę i Daleki Wschód, Japonię i Chiny, ale głównie na stepach i lasostepach. Pasożytuje na dużych zwierzętach kopytnych oraz zwierzętach gospodarskich i ludziach. Uważa się go za gatunek reliktowy.

Haemaphysalis concinna przenosi wiele chorób, np. gorączkę Q, kleszczowy tyfus syberyjski, gorączkę krwotoczną krymsko-kongijską oraz wiele innych niebezpiecznych chorób.