Żywienie świń: jak żywić zwierzęta przeznaczone do rozrodu?

Dzienne zapotrzebowanie na składniki pokarmowe dla świń użytkowanych rozpłodowo jest uzależnione od wieku zwierząt, jak też fazy cyklu rozrodczego. Efektem nieprawidłowego żywienia jest stan niedożywienia oraz związana z nim zbyt słaba kondycja zwierząt lub stan okarmienia objawiający się zatuczeniem świń. Zarówno niedobór, jak i nadmiar energii i białka w mieszankach dla zwierząt użytkowanych rozpłodowo powodują, że nie uzyskują one optymalnej wydajności.

Jednym z elementów właściwego przygotowania loszek do przyszłych funkcji rozrodczych jest ich prawidłowe żywienie w okresie odchowu. Przy żywieniu do woli wprawdzie uzyskują one wysokie tempo wzrostu, lecz później sprawiają szereg problemów w użytkowaniu rozpłodowym. Żywienie do woli powoduje, że dzienne pobranie paszy znacznie przekracza zapotrzebowanie określone w normach żywienia. W przypadku loszek chodzi o zaspokojenie zapotrzebowania na składniki odżywcze niezbędne dla właściwego wzrostu, a nie w celu zwiększenia średniego przyrostu dziennego (co ma miejsce w tuczu).

Dzięki prowadzonej selekcji w kierunku wysokiego tempa wzrostu i odkładania dużej ilości białka w tuszy, współczesne rasy świń uzyskują masę ciała 110–120 kg już w wieku 150–160 dni. Intensywny wzrost uzyskany jest dzięki stosowaniu w żywieniu mieszanek o wysokiej koncentracji energii, białka i lizyny. Zbyt intensywny wzrost loszek w okresie odchowu nie jest jednak pożądany, gdyż powoduje duże problemy w ich późniejszym użytkowaniu rozpłodowym.

Kolejnym argumentem przemawiającym za umiarkowanym tempem wzrostu loszek jest fakt, że zwierzęta osiągające wysokie przyrosty w okresie odchowu odznaczają się wyraźnie mniejszym pobraniem paszy podczas laktacji. Będzie to oznaczało mniejszą produkcję mleka, gorszy odchów prosiąt i spadek kondycji loch.

Średni przyrost dzienny loszek od urodzenia do pokrycia powinien wynosić niewiele ponad 600 g. Masa ciała przy pierwszym kryciu powinna wynosić co najmniej 135 kg. Dopiero na 10–14 dni przed pokryciem loszki zalecane jest zastosowanie bardziej obfitego żywienia, czyli tzw. flushingu, dzięki któremu dostarczona będzie dodatkowa ilość energii, białka, składników mineralnych oraz witamin, co wpłynie korzystnie na poziom owulacji. Warto także zwrócić uwagę na podwyższenie zawartości łatwo przyswajalnej skrobi i glukozy, gdyż wpływają one na wzrost poziomu insuliny i stymulują funkcjonowanie układu rozrodczego.

Niedobór energii i białka, jak też ich nadmiar, nie służą także utrzymaniu optymalnej kondycji loch prośnych i karmiących. Stosowanie właściwego programu żywienia w okresie ciąży ma wpływ na szereg cech związanych z użytkowością rozpłodową macior. Lochy żywione taką samą ilością paszy w okresie niskiej i wysokiej ciąży rodzą prosięta lżejsze aniżeli lochy, które żywiono skąpo w pierwszym trymestrze ciąży, a obficiej w trzecim trymestrze ciąży. Nadmierna podaż energii w okresie pierwszych 4 tygodni po pokryciu wpływa negatywnie na przeżywalność płodów.

Z kolei w ostatnich 3 tygodniach ciąży przyrost masy płodów jest bardzo intensywny, dlatego konieczne jest zwiększenie ilości podawanej mieszanki oraz przejście na żywienie paszą o wyższej koncentracji składników pokarmowych. Pamiętajmy, że nie tylko ilość białka jest ważna, ale przede wszystkim jego jakość. Związane jest to z zawartością w paszy aminokwasów limitujących (głównie lizyny, metioniny, treoniny i tryptofanu) oraz ich strawnością.

Zgodnie z zapotrzebowaniem locha karmiąca 11–12 prosiąt wymaga dostarczenia 57 g lizyny dziennie. Nie wolno oszczędzać na koncentracie dodawanym do paszy, gdyż mieszanka będzie zawierała mniej aminokwasów niż wynika to z zapotrzebowania loch. Jeśli zamiast 20% koncentratu dodamy jedynie 15%, to 1 kg paszy zawierać będzie tylko 7,8 g lizyny. Ta sama ilość paszy (6 kg) dostarczy tylko 48 g lizyny zamiast 57 g, a więc stanowić będzie 84% zapotrzebowania. Taka ilość lizyny wystarcza na odchów jedynie 8–10 prosiąt. Jednocześnie przy tego rodzaju oszczędności potrzeby mineralno-witaminowe będą pokryte jedynie w 75%, co z pewnością wpłynie niekorzystnie na lochy.

Przy niskim pobraniu paszy ilość składników pokarmowych (energii, białka, aminokwasów) nie pokrywa dziennego zapotrzebowania. Jeżeli żywienie znacząco odbiega od zalecanych norm, to w stadzie znaczna część loch będzie miała nieprawidłową kondycję. Występowanie nadmiernie wychudzonych świń spowodowane może być nieodpowiednim żywieniem loch karmiących, natomiast zwierzęta o kondycji świadczącej o zatuczeniu dowodzą błędów popełnionych w żywieniu loch prośnych.

Pokrycie zapotrzebowania knurów na energię i inne składniki paszy powinno być dostosowane do masy ciała, temperatury pomieszczenia, intensywności użytkowania oraz aktualnej kondycji. Zapotrzebowanie knurów na energię dostarczaną z paszą musi uwzględniać zarówno potrzeby bytowe, jak i energię niezbędną do wzrostu i rozwoju masy ciała, aktywności płciowej i produkcji nasienia oraz do utrzymania wewnętrznej temperatury ciała. Energia przeznaczona na aktywność płciową i produkcję nasienia stanowi jedynie około 4–5% ogólnego zapotrzebowania. Ilość energii, jaka powinna być dziennie dostarczana knurom, zależna jest w znaczniej mierze od masy ciała. Nadmiar podawanej energii powoduje, że rosną one zbyt szybko, stają się ociężałe i mniej chętne do krycia.

• Prawidłowe żywienie loch w okresie ciąży i laktacji decyduje o wynikach produkcyjnych i liczbie brakowanych zwierząt stada podstawowego

Dla knurów o masie ciała około 150 kg podawanie mieszanki w ilości 2,5 kg dziennie dostarczy niezbędną ilość energii. Starsze knury o masie ciała 300 kg wymagają zwiększenia ilości podawanej mieszanki do 3 kg. Według norm niemieckich młode knury o masie ciała 120–180 kg wymagają dziennie około 35 MJ EM i 25 g lizyny. Starsze knury o masie ciała 180 kg i więcej potrzebują dziennie 30–35 MJ EM i 18–20 g lizyny. Przy bardzo intensywnym użytkowaniu knurów dzienna ilość potrzebnej lizyny zwiększa się do poziomu 25 g. Przyjmuje się też, że na każdy 1°C poniżej optimum wynoszącego 20°C, wymagane jest dostarczenie dodatkowo 0,5–1,3 MJ energii metabolicznej dziennie (około 50–100 g paszy).

Mieszanka dla knura powinna zawierać w 1 kg ok. 12,5 MJ energii metabolicznej i około 16–17% białka ogólnego. W badaniach wykazano, że zmniejszenie o połowę ilości pobieranego przez knury białka skutkuje zmniejszeniem objętości ejakulatów o 45%. Przy zbyt małym pobraniu energii i białka, w porównaniu z dziennym zapotrzebowaniem, dochodzi też do spadku libido knurów.