Źródłem zakażenia wnętrza wymienia przez gronkowca złocistego są mleko innych krów, ściółka, urządzenia udojowe, a także skóra strzyków. W jaki sposób bakterie przedostają się do strzyków i wymion? Dojarki, ręce dojarza i ręczniki do wymion, używane przy kilku krowach to najłatwiejszy sposób przenoszenia bakterii. Ich siedliskiem są również odchody i ściółka, z którą styka się krowa. Bakterie występujące w miejscach zranień strzyków i wymion nie mogą przedostać się do wnętrza wymienia przez skórę; aby tam wniknąć, muszą trafić najpierw do otworu strzykowego. Warto pamiętać, że kanał strzyka otwiera się w momencie rozpoczęcia mycia i masażu wymienia i nie zamyka się przed upływem około 30 minut po zakończeniu doju. W tym czasie krowa może położyć się na legowisku, a wówczas bakterie wnikają do wymienia przez strzyk. Zasiedlenie skóry strzyka przez bakterie ułatwiają również jej pęknięcia i owrzodzenia. Ćwiartki z uszkodzonym kanałem strzykowym są aż ponad 1,5 razy bardziej podatne na zakażenie w okresie zasuszenia, w porównaniu z ćwiartkami o prawidłowo zbudowanym strzyku.
Reakcją organizmu na zakażenie jest oczywiście stan zapalny. Zapalenie wymienia z widocznymi objawami: obrzękiem, bolesnością, stwardnieniem i zaczerwienieniem, podwyższoną temperaturą (39,4–41,1 st. C) nazywa się zapaleniem klinicznym. Zapalenia, których nie można stwierdzić bez badań laboratoryjnych to zapalenia podkliniczne, które stanowią ponad 90% wszystkich stanów zapalnych wymion.
Terapia w okresie laktacji zapaleń wymienia, wywoływanych przez gronkowce złociste, jest zazwyczaj mało skuteczna. Wyjątkowo trudne do leczenia przy użyciu antybiotyków są zapalenia przewlekle z powodu tworzenia się tzw. tkanki bliznowatej, która otacza ognisko namnażania się bakterii. Tkanka bliznowata upośledza rozprzestrzenianie się antybiotyków w zajętej ćwiartce i chroni przed nimi gronkowce. W wyniku tego antybiotyki nie wchodzą w kontakt z bakteriami, a zakażenie utrwala się. W takich przypadkach uzasadnione jest wybrakowanie krowy ze stada, aby nie dopuścić do szerzenia się choroby wśród innych zwierząt.
Najpopularniejszą metodą wyleczenia istniejących zakażeń oraz zapobiegania powstawaniu nowych infekcji jest leczenie zapalenia wymienia w okresie zasuszenia. Uważa się, że od 40 do 60% krów, które w chwili zasuszenia były zainfekowane jednym z głównych patogenów wymienia, można wyleczyć stosując w tym czasie terapię antybiotykową, tzw. DC. Leczenie podklinicznych postaci mastitis po zakończeniu laktacji polega na jednorazowym, dowymieniowym podaniu preparatu w okresie, kiedy gruczoł nie wytwarza już mleka. Długo uwalniający się antybiotyk powoduje, że likwidowane są infekcje już istniejące, jak i zapobiega nowym zakażeniom Skuteczność terapii DC w odniesieniu do gronkowca złocistego waha się w granicach 20–50%, w zależności od czasu trwania infekcji i rozległości zmian pozapalnych. Najbardziej popularna jest obecnie terapia wszystkich krów wchodzących w zasuszenie. Można jednak stosować tzw. terapię selektywną, czyli podawanie preparatów DC tylko krowom zakażonym lub wprowadzanie preparatów tylko do chorych ćwiartek.
Beata Dąbrowska
