Podczas ciąży, intensywny rozwój płodu, macicy i łożyska, a także produkcja dużej ilości siary, zwiększają zapotrzebowanie krowy na aminokwasy, glukozę, kwasy tłuszczowe i wapń. W okresie zasuszenia zapotrzebowanie na wapń jest stosunkowo niskie i wynosi 30–40 g dziennie. Zadawana w tym czasie dawka pokarmowa zawiera zwykle dwa razy więcej tego pierwiastka, co sprawia, że krowa pobiera duże jego ilości. Po porodzie, gdy następuje już duża produkcja siary i mleka sytuacja nagle się zmienia, a krowa wydziela wraz z siarą około 60 g wapnia dziennie. Wraz z mlekiem nawet do 120 g. W tym czasie potrzeby organizmu na wapń nie są zaspokojone, a rezerwy tego pierwiastka w organizmie są bardzo niskie. Taka sytuacja prowadzi do rozwoju hipokalcemii. Ogromną rolę w metabolizmie wapnia pełni właściwa równowaga kwasowo-zasadowa. Przed porodem, u krów często pojawia się zasadowica metaboliczna, której przyczyn należy upatrywać w dawce pokarmowej, zawierającej dużo włókna bogatego w potas.
Dieta zasadowa oraz wysoki poziom wapnia i fosforu są głównymi czynnikami występowania porażenia poporodowego i subklinicznej hipokalcemii, która może prowadzić do trudnych porodów, opóźnienia inwolucji macicy lub zatrzymania łożyska. Na skutek niedoboru wapnia zmniejsza się kurczliwość mięśni, w tym także przedżołądków i trawieńca, co prowadzi do zmniejszenia apetytu, predysponując tym samym krowę do ujemnego bilansu energii, stłuszczenia wątroby, ketozy czy przemieszczenia trawieńca.
W profilaktyce hipokalcemii skutecznym związkiem jest chlorek wapnia, ale tylko w postaci żelu. Inne jego formy drażnią śluzówkę jamy ustnej i dlatego krowy niechętnie je pobierają
Na co więc należy zwrócić szczególną uwagę w okresie okołoporodowym, by zminimalizować ryzyko powstawania tych schorzeń?
Przede wszystkim w okresie przygotowania krowy do porodu należy stosować dietę niskowapniową i niskopotasową, co oznacza, że struktura, zawartość wapnia i fosforu w organizmie powinna być optymalna. W stadach żywionych sianem z lucerny i koniczyny lub kiszonką z koniczyny ustalenie dawki z niską zawartością Ca i K stanowi duży problem. Gdy nie jest możliwe, zmniejszenie poziomi wapnia i fosforu w dawce, należy stosować dodatek kwaśnych soli, którego zadaniem jest zwiększenie zawartości anionów w dawce. Uzyskanie podwyższonego stężenia anionów, na poziomie 100–200 mEq/kg suchej masy redukuje powstawanie nieznacznej kwasicy metabolicznej, która wpływa na zwiększenie uwalniania wapnia z układu kostnego oraz mobilizuje procesy regulujące jego poziom w organizmie. Głównym źródłem anionów mogą być chlorki lub siarczki. Nasilenie pojawiającej się kwasicy metabolicznej możemy kontrolować poprzez pomiar pH moczu, które powinno zawierać się w granicach 6,0–6,8. Kwasica metaboliczna, trwając u krów wysoko cielnych przez 3 dni jest wystarczająca do uregulowania procesów homeostazy wapnia i zapobiega pojawieniu się porażenia poporodowego. Innym sposobem zapobiegania hipokalcemii jest podawanie łatwo przyswajalnych związków wapnia zarówno w okresie okołoporodowym, jak i laktacji. W zapobieganiu hipokalcemii dobre efekty uzyskuje się podając krowom propionian wapnia, w dawce 100–150 g na krowę dziennie, w okresie 10 dni przed porodem i 10 dni po porodzie.
Beata Dąbrowska
