To, w jakich sytuacjach Skarbowi Państwa, reprezentowanemu przez Lasy Państwowe, przysługuje z mocy prawa prawo pierwokupu, określa Ustawa o lasach w art. 37a. Przepis ten wskazuje, iż dzieje się tak m.in. w przypadku sprzedaży gruntu niestanowiącego własności Skarbu Państwa przez osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną:
- oznaczonego jako las w ewidencji gruntów i budynków lub
- przeznaczonego do zalesienia określonego w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.
Co więcej, jeżeli nabycie gruntu, o którym mowa powyżej, następuje w wyniku zawarcia umowy innej niż sprzedaży lub jednostronnej czynności prawnej, LP mogą złożyć oświadczenie o nabyciu tego gruntu za zapłatą równowartości pieniężnej. Jeżeli równowartość ta nie wynika z treści czynności prawnej (zawartej umowy), Lasy Państwowe reprezentowane przez nadleśniczego ustalają ją w oparciu o wartość nieruchomości określoną zgodnie z przepisami o gospodarce nieruchomościami. Jeżeli sprzedający grunty nie zgadza się na tak ustaloną równowartość pieniężną, może – w terminie 14 dni od dnia doręczenia oświadczenia – wystąpić do sądu o jej ustalenie. Sąd zrobi to w oparciu o wartość nieruchomości określoną zgodnie z przepisami o gospodarce nieruchomościami.
Należy podkreślić, że prawa pierwokupu oraz prawa nabycia nie stosuje się:
- jeżeli nabywcami są: małżonek zbywcy, krewni lub powinowaci zbywcy w linii prostej bez ograniczenia stopnia, krewni lub powinowaci zbywcy w linii bocznej do trzeciego stopnia, osoba związana ze zbywcą z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli, jednostka samorządu terytorialnego;
- w przypadku dziedziczenia;
- w przypadku zbycia gospodarstwa rolnego, o którym mowa w ustawie z 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego.
