Krajowa Rada Izb Rolniczych, na wniosek Zachodniopomorskiej Izby Rolniczej, zwróciła się do Ministerstwa Infrastruktury z prośbą o informację czy i w jakim zakresie rolnicy mogą wykorzystywać ścieki w swoim gospodarstwie. Poniżej najważniejsze porady z odpowiedzi resortu. Uzupełniliśmy je również o inne ważne aspekty, w tym chociażby jakie normy muszą spełniać ścieki, aby były wykorzystywane rolniczo.
W jaki sposób należy pozbywać się nieczystości płynnych z nieruchomości?
Jak podkreśla Ministerstwo Infrastruktury, właściciel nieruchomości jest odpowiedzialny za utrzymanie czystości i porządku w zakresie gospodarki ściekowej poprzez:
- przyłączenia nieruchomości do istniejącej sieci kanalizacyjnej lub,
- wyposażenie nieruchomość w osadnik nieczystości płynnych lub oczyszczalnię ścieków bytowych, spełniającą wymogi odrębnego rozporządzenia;
- zbierania nieczystości płynnych w szambach lub osadnikach przydomowych oczyszczalni ścieków,
- pozbywanie się zebranych na terenie obiektu nieczystości płynnych zgodnie z prawem.
Warto także dodać, że przyłączenie nieruchomości do sieci kanalizacyjnej nie jest obowiązkowe, jeżeli na nieruchomości znajduje się przydomowa oczyszczalnia ścieków spełniająca wymagania określone w odrębnym rozporządzeniu. Ale dotyczy to jedynie oczyszczalni przydomowych.
Jeśli ilość ścieków jest większa niż 5 m3, ich zbieranie lub przetwarzanie wymaga pozytywnego zaświadczenia właściwego inspektora ochrony środowiska. Szczegóły dotyczące usuwania ścieków z posesji można znaleźć w ustawie z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2022 r. poz. 2519 z późn. zm.).
Rolnicze wykorzystanie ścieków – kiedy niezbędne jest pozwolenie wodnoprawne
Co istotne, dopuszczone jest również rolnicze wykorzystanie ścieków. O ile ilość ścieków nie przekracza 5 kubików na dobę oraz służy zaspokojeniu potrzeb własnego gospodarstwa domowego lub własnego gospodarstwa rolnego to rolnicze wykorzystywanie ścieków jest uznawane za zwykłe korzystanie z wód.
Natomiast, gdy ich ilość jest większa niż 5 m3 na dobę, jest szczególnym korzystaniem z wód i wymaga uzyskania pozwolenia wodnoprawnego.
Kiedy zabronione jest wylewanie ścieku rolniczego na pola?
Zakazuje się rolniczego wykorzystania ścieków, gdy:
- grunt jest zamarznięty, zalany wodą, nasycony wodą lub przykryty śniegiem, z wyjątkiem dna stawów ziemnych wykorzystywanych do chowu i hodowli ryb,
- na gruntach wykorzystywanych do upraw roślin przeznaczonych do spożycia w stanie surowym,
- na gruntach, w których zwierciadło wód podziemnych znajduje się płycej niż 1,5 m od powierzchni ziemi lub od dna rowu rozprowadzającego ścieki,
- na obszarach o spadku terenu większym niż 10% dla gruntów ornych i 20% dla łąk, pastwisk oraz plantacji drzew leśnych,
- na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią w okresie prognozowanego wezbrania wód.
Jakiego rodzaju ścieki mogą być wykorzystywane rolniczo?
Zgodnie z art 44 ustawy Prawo wodne przez rolnicze wykorzystanie ścieków rozumie się zastosowanie ścieków do nawadniania oraz nawożenia użytków rolnych oraz stawów wykorzystywanych do chowu lub hodowli ryb. Mogą to być zarówno ścieki bytowe, jak i ścieki komunalne lub przemysłowe o składzie zbliżonym do ścieków bytowych.
Jednak nie można nawozić pól ściekami prosto z szamba! Takie nieczystości muszą spełniać normy określone w rozporządzenie ministra gospodarki morskiej i żeglugi śródlądowej z dnia 12 lipca 2019 r. W sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego oraz warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu do wód lub do ziemi ścieków, a także przy odprowadzaniu wód opadowych lub roztopowych do wód lub do urządzeń wodnych.
Zgodnie z tym rozporządzeniem ścieki mogą być przeznaczone do rolniczego wykorzystania jeżeli:
- BZT5 zostało zredukowane co najmniej o 20%, a zawartość zawiesiny ogólnej co najmniej o 50%
- spełniają warunki sanitarne, określone w załączniku nr 9 do rozporządzenia, co oznacza, że bakterie chorobotwórcze z rodzaju Salmonella są niewykrywalne w 1 litrze ścieków oraz nie zostanie stwierdzona obecność żywych jaj pasożytów (Ascaris sp., Trichuris, Toxocara sp.) w 1 litrze ścieków;
- nie stanowią zagrożenia dla jakości wód podziemnych i powierzchniowych, a w szczególności nie spowodują zanieczyszczenia tych wód substancjami szczególnie szkodliwymi dla środowiska wodnego;
- nie zawierają substancji zanieczyszczających w ilościach przekraczających najwyższe dopuszczalne wartości substancji zanieczyszczających, określone w załączniku nr 4 do rozporządzenia.
Należy także pamiętać, że badania mikrobiologiczne i parazytologiczne oraz badania stanu i składu ścieków przeznaczonych do rolniczego wykorzystania wykonuje się co najmniej raz na dwa miesiące. Natomiast badania zawartości metali ciężkich w glebach na obszarach, na których może być stosowane rolnicze wykorzystanie ścieków, przeprowadza się co 5 lat.
Nawożenie ściekami musi uwzględniać Porgram azotanowy
Rolnik, który chce wywozić ścieki bytowe na swoje grunty, musi także pamiętać, że przy ich stosowaniu obowiązują podobne zasady jak przy nawozach naturalnych. Dlatego musi je uwzględnich w planie nawożenia azotem lub w obliczeniach maksymalnych dawek azotu zgodnie z „Programem działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu. Dotyczy to również terminu stosowania takich nieczystości?
Ścieki przeznaczone do użytku rolniczego nie mogą zagrażać jakości wód podziemnych i powierzchniowych, a przede wszystkim nie mogą powodować zanieczyszczenia wód substancjami szczególnie szkodliwymi dla środowiska wodnego.
Czy stosująć ścieki rolniczo nie trzeba mieć umowy na wywóz nieczystości?
Niektórzy rolnicy, którzy zamierzają stosować w swpim gospodarstwie ścieki jako element nawożenia, dopytują się czy w takiej sytuacji mogą wypowiedzieć umowę z firmą wywożącą ścieki z szamba.
Jednak biorąc pod uwagę ograniczenia związane z terminami i dawkami stosowania ścieków bytowych do celów rolniczych, należy mieć zawartą umowę opróżniania szamba. Warto także pamiętać, że przedstawiciele gminy mogą zażądać potwierdzenia odprowadzania ścieków zgodnie z prawem. Aby tu udokumentować warto mieć dowody zapłaty za wywóz nieczystości płynnych. lub też za wykanie badań ścieków, które zostały wykorzystane na cele rolnicze,
Michał Czubak i Paweł Mikos
Fot. arch. red.
