Z tych powodów i wszechstronności kukurydzy jej areał uprawy w Polsce rośnie, ale przez to rosną też problemy. Na razie jest to przede wszystkim duży wzrost populacji szkodników z omacnicą na czele, ale także dzików. Niewielu rolników zdaje sobie też sprawę, jak wielki wpływ na plonowanie mają również choroby kukurydzy.
Redukują plon o 20%
Problem chorób był do tej pory jakby pomijany w agrotechnice kukurydzy. Dlaczego? Przede wszystkim dlatego, że poza fungicydowymi zaprawami nasiennymi chroniącymi kukurydzę przed zgorzelą siewek, głownią pylącą kukurydzy i częściowo przed głownią guzowatą kukurydzy, nie było do tego roku żadnych innych możliwości zwalczania innych groźnych chorób w późniejszych fazach rozwojowych. Rolnicy mieli też przekonanie, że kukurydza jest rośliną odporną i nie atakowaną przez choroby, co jest oczywiście błędne. Chorób kukurydzy jest bardzo dużo i zmniejszają jej potencjał plonowania.
Jakie są potencjalne straty z powodu chorób kukurydzy występujących w Polsce? Prof. dr hab. Mariola Głazek z IOR-PIB w Sośnicowicach uważa, że występowanie chorób kukurydzy ograniczających jej funkcje życiowe ma istotny wpływ na plonowanie tej rośliny. Sprawcy chorób kukurydzy byli do niedawna niedocenianą grupą agrofagów. Według najnowszych badań, choroby kukurydzy mogą być przyczyną 20–30% strat plonów, a lokalnie nawet 80% strat. Jak twierdzi prof. dr hab. Mariola Głazek – w Polsce dominującą chorobą kukurydzy w jest żółta plamistość liści. W późniejszych fazach rozwoju występuje też drobna plamistość liści kukurydzy oraz rdza kukurydzy. Pod koniec wegetacji kukurydzy kolby są często zasiedlane przez grzyby z rodzaju Fusarium spp. (fuzarioza kolb kukurydzy), których występowanie wpływa na skażenie ziarna mikotoksynami, pogorszenie jakości zarówno jako materiału rozmnożeniowego, jak i przetwórczego na pasze lub konsumpcję oraz utrudnia przechowywania plonów.
Długa lista agrofagów
Wielu rolników może przerazić to jak długa jest lista chorób kukurydzy występujących w Polsce. Roślina ta jest atakowana przez grzyby, bakterie i wirusy. Z chorób grzybowych najgroźniejsza jest zgnilizna korzeni i zgorzel podstawy łodygi (Fusarium spp.), fuzarioza kolb kukurydzy (Fusarium spp.), żółta plamistość liści kukurydzy (Helminthosporium turcicum) i drobna plamistość liści kukurydzy (Aureobasidium zeae), ale groźne są także zgorzel siewek (Fusarium spp., Phytium spp.), głownia guzowata kukurydzy (Ustilago maydis), głownia pyląca kukurydzy (Sphacelotheca reiliana), rdza kukurydzy (Puccinia sorghi) i choroba szalonych wiech (Sclerophthora macrospora).
Kukurydzę atakują też bakterie wywołujące bakteryjne gnicie łodygi (Pantoea ananatis) (Enterobacter cloaceae subsp. dissolvens), bakteryjne gnicie łodygi kukurydzy (Enterobacter cloaceae subsp. dissolvens) oraz zarazę liści i więdnięcie naczyniowe kukurydzy i sorga (Pantoea agglomerans). Obok grzybów i bakterii plon kukurydzy mogą realnie zmniejszyć wirusy wywołujące smugowatą mozaikę pszenicy na kukurydzy, mozaikę kukurydzy i żółtą karłowatość jęczmienia na kukurydzy.
Jest jedno rozwiązanie
Jak wspomniałem, do tej pory nie mówiono wiele o szkodliwości groźnych chorób grzybowych w późniejszych fazach rozwoju kukurydzy, bo i tak nie było na te problemy żadnego rozwiązania. W marcu br. został jednak zarejestrowany pierwszy fungicyd o działaniu zapobiegawczym i interwencyjnym do ochrony kukurydzy przed grzybami będącymi sprawcami fuzariozy kolb, rdzy kukurydzy i żółtej plamistości liści kukurydzy zapobiegawczo i interwencyjnie. Jest nim fungicyd Retengo Plus 183 SE zawierający w swym składzie substancję F500 (piraklostrobinę) i epoksykonazol. Zgodnie z etykietą rejestracyjną Retengo Plus 183 SE można stosować w okresie od 60 cm wysokości roślin kukurydzy aż do kwitnienia (BBCH 17-63) w dawce 1 l/ha (maksymalna zarejestrowana dawka 1,5 l/ha).
Retengo Plus 183 SE jest jednym z kilku fungicydów firmy BASF firmowanych marką AgCelence. Wszystkie produkty marki AgCelence Adexar Plus w zbożach, Systiva w jęczmieniu jarym, Pictor w rzepaku, Cabrio Duo w ziemniakach, Signum w pomidorach i Retengo Plus w kukurydzy) łączy jedna cecha. W fungicydach znajdują się substancje aktywne (F 500, Boskalid, Xemium), które poza ochroną roślin przez sprawcami chorób wywierają ciekawe efekty fizjologiczne. Te efekty potwierdzone w badaniach rejestrowych i porejestrowych środka są wielokierunkowe i powodują wzrost plonu kukurydzy nawet w sytuacjach braku presji chorób.
Chroni i uodparnia
Z dotychczasowych badań wynika, że w uprawie kukurydzy ziarnowej preparat powoduje wzrost plonu ziarna średnio o 7,6%. Jego stosowanie w uprawie kukurydzy na kiszonkę wyraźnie podnosi plon, ale przede wszystkim poprawia jakość zielonej masy i parametry jakościowe uzyskanej kiszonki. Badania wykazały, że kiszonka uzyskana z kukurydzy, na której wykonano zabieg Retengo Plus zawierała średnio 3% mniej ligniny, charakteryzowała się większą zawartością skrobi oraz lepszą strawnością suchej masy organicznej. Produkt badano też w uprawie kukurydzy na biogaz i stwierdzono, że jego stosowanie pozwoliło uzyskać z zebranego surowca o 5% biogazu więcej niż z surowca niechronionego Retengo Plus.
Wpływ fungicydu na te efekty jest bardzo złożony i jak wspomniałem, wynika z działania fungicydowego na choroby oraz z działania fizjologicznego na kukurydzę. Retengo Plus dzięki zawartej w fungicydzie substancji F500 wpływa na wigor i odporność kukurydzy na stresy związane z suszą, zimnem, gorącem czy gradem. To, w jaki sposób substancja F500 działa i zmienia fizjologię kukurydzy przybliżymy w jednym z najbliższych wydań „Tygodnika Poradnika Rolniczego”. Pokażemy też ciekawy wynik zeszłorocznego doświadczenia z Retengo Plus wykonanego w dużym gospodarstwie Alfreda Kielocha w Gościsławiu. Dla ciekawych efektów stosowania Retengo Plus w kukurydzy na kiszonkę odsyłam do zeszłorocznego wydania Tygodnika Poradnika Rolniczego – do artykułu „AgCelence w duńskiej kukurydzy“ w nr. 49 na str. 28.
Marek KALINOWSKI
Żółta plamistość liści kukurydzy
Rozwojowi choroby sprzyja ciepła i umiarkowanie deszczowa pogoda. Większe nasilenie występowania helmintosporiozy obserwuje się w południowej Polsce. Pierwsze zmiany chorobowe widoczne są na dolnych liściach, później stopniowo przesuwają się coraz wyżej aż do liści okrywowych kolb. Mają one postać szarobrunatnych plam otoczonych czerwonobrunatną obwódką. Przebarwienia są owalne, wydłużone, o nieregularnych kształtach, najczęściej układające się wzdłuż nerwów. Wraz z postępującą infekcją plamy łączą się ze sobą pokrywając znaczną część nadziemnych organów roślin. Silnie opanowane liście zasychają, a całe rośliny są osłabione wskutek spadku powierzchni asymilacyjnej. Przy silnym porażeniu następuje przedwczesne dojrzewanie roślin oraz gorsze wypełnienie ziarna prowadzące do spadku wysokości plonu.
Fuzarioza kolb
Rozwojowi fuzariozy kolb sprzyjają lata ciepłe i wilgotne oraz uszkodzenia powodowane przez szkodniki, a zwłaszcza omacnicę prosowiankę, rolnice, piętnówki i urazka kukurydzianego. Pierwsze objawy chorobowe widoczne są w okresie mlecznej i woskowej dojrzałości ziarna na liściach okrywowych kolb i ziarniakach w postaci białej, różowej lub czerwonej grzybni. Przy wczesnym porażeniu kolb dochodzi przeważnie do obumierania ziarniaków. Późniejsze infekcje prowadzą do słabszego wypełnienia ziarna, ich matowienia i pękania, a także porażania przez inne patogeny, m.in. grzyby rodzaju Trichoderma, Penicillium i Trichothecium. Sprawcy fuzariozy kolb posiadają zdolność wytwarzania
mikotoksyn.
Rdza kukurydzy
Rozprzestrzenianiu się patogena na plantacjach kukurydzy sprzyja wiatr i uszkodzenia powodowane przez szkodniki. Pierwsze objawy chorobowe występują już w czerwcu lub lipcu. Na liściach tworzą się rdzawe, wydłużone poduszeczki wielkości 0,2–2 mm. Są one rozproszone na całej powierzchni blaszek liściowych po obu ich stronach. Przy silnej infekcji objawy chorobowe widoczne są także na łodygach i liściach okrywowych kolb. Pod koniec sezonu wegetacyjnego na liściach pojawiają się brunatnoczarne poduszeczki z zarodnikami przetrwalnikowymi. Niewielkie porażenie pojedynczych liści nie wpływa na wysokość plonu, natomiast silne opanowanie roślin skutkuje znaczną redukcją powierzchni asymilacyjnej, co w konsekwencji prowadzi do wcześniejszego dojrzewania i zamierania kukurydzy oraz niepełnego zaziarnienia kolb.
