Jaką odmianę rzepaku ozimego wysiać w tym roku? Ranking zimotrwałych odmian rzepaku

Na ile istotna jest mrozoodporność i zimotrwałość, którą wycenia się i podaje w charakterystyce np. odmian zbóż? Oczywiście ma to wielkie znaczenie, ale w praktyce wielu specjalistów twierdzi, że np. różnice mrozoodporności rzepaku są w większości sezonów mało istotne dla strat mrozowych. Zdecydowanie większy wpływ na straty w obsadzie żywych roślin ma odpowiednie zahartowanie roślin i splot różnych czynników wpływających na zimotrwałość. Te czynniki wpływające na zimotrwałość i mrozoodporność to: gęstość siewu, termin siewu, stosowanie regulatorów wzrostu, presja i ograniczanie śmietki kapuścianej, a także mszyc będących wektorami wirusa żółtaczki rzepy.

Cała roślina rzepaku pod okrywą śniegu może bez uszczerbku przetrwać krótkotrwałe spadki temperatur nawet do minus 30 st. C.  Śnieg jest dobrym izolatorem i jego okrywa sprzyja przezimowaniu, pod warunkiem, że spadnie na rośliny już zahartowane i w czasie minusowych temperatur. Wrażliwość poszczególnych organów rośliny jest jednak różna. W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że najmniej wrażliwe na mróz są górne partie rośliny (liście, rozeta), a wrażliwość ta rośnie z każdym centymetrem w dół. Rozeta liści znosi krótkotrwałe spadki temperatury do minus 25 st. C. Natomiast stożek wzrostu korzeni, choć przed zimą może znajdować się dość głęboko, wytrzymuje spadki temperatury do zaledwie minus 6 st. C. Dlatego im silniejszy i głębszy jest system korzeniowy przed zimą, tym odporność całej rośliny na mróz jest większa.

Mrozoodporności i zimotrwałości odmian, są modyfikowane przez warunki panujące na jesieni. Zjawiska te często bywają ze sobą mylone, co jest dużym błędem i dlatego wymagają ich wyjaśnienia. Mrozoodporność to cecha wytrzymałości odmian na skrajnie niskie temperatury panujące podczas zimy. Jest cechą specyficzną dla każdego gatunku, różną dla poszczególnych odmian w jego obrębie.

O ile na temperatury decydujące o hartowaniu i wynikającej z przebiegu tego procesu mrozoodporności wpływu nie mamy, to proces hartowania i ogólnie pojętą zimotrwałość roślin  możemy wspomagać agrotechniką. Niezwykle ważny jest terminowy siew w doprawioną glebę gwarantujący wyrównane wschody roślin. Rzepak powinniśmy wysiewać też w optymalnym zagęszczeniu. Bardziej rozsądny jest nieco rzadszy siew rzepaku ograniczający jego wzrost wydłużeniowy, wpływający na formowanie niższej rozety, z grubą i niżej osadzoną szyjką korzeniową niż siew gęsty prowadzący do wydeklikatnienia i osłabienia zimotrwałości roślin. Odpowiednie nawożenie NPK, zwłaszcza potasem, ale także nawożenie mikroelementami (kluczowy mangan) sprzyjają zagęszczaniu soków roślin i zwiększają odporność na mróz. Lepszej zimotrwałości sprzyja wczesne pozbycie się chwastów. Bardzo ważnym  zabiegiem, znacznie wzmacniającym rzepak i poprawiającym zimotrwałość jest jego skracanie. 

Pamiętajmy, że odporność rzepaku na mróz i tym samym jego zimotrwałość, mocno osłabiają uszkodzenia powodowane przez śmietkę kapuścianą i koniecznie trzeba monitorować szkodnika i go zwalczać. Obok zimotrwałości istotna w doborze odmian jest cecha szybkiego startu wiosennej wegetacji i zdolność do regeneracja uszkodzeń po zimie. Takie odmiany nawet przy sporych ubytkach w obsadzie są w stanie wydać zadowalający plon nawet przy 10 żywych roślinach na mkw.

Dziś jeszcze przed ostatecznym wyborem odmian chcemy przypomnieć, które najbardziej ucierpiały po zimie w 2012 r. i 2016 r. W tym rankingu zimotrwałości bazujemy oczywiście na dostępnych informacjach COBORU, a za sezon 2017/2018, w którym dwie fale mrozów w marcu też wyrządziły straty, danych jeszcze nie ma. Jeżeli ktoś już wybrał odmianę i ją kupił, a zgodnie z wynikami obserwacji COBORU jest ona bardziej wrażliwa na mróz, powinien podjąć decyzje agrotechniczne, które wzmocnią jej mrozoodporność.

W tabeli przypominamy zestawienie odmian populacyjnych i mieszańcowych z informacjami o procencie martwych roślin po zimie w 2012 r. i w 2016 r. Są to dane COBORU z doświadczeń porejestrowych. Warto dodać, że nie ma na tej liście odmian, które w tych latach nie były badane, a znajdują się w Krajowym Rejestrze. Procent martwych roślin szacowano 2–3 tygodnie po ruszeniu wegetacji wiosennej rzepaku. Uwaga – dane w tabeli nie uwzględniają też odmian nowych zarejestrowanych w 2017 r. i 2018 r., które w większości cechuje bardzo dobra zimotrwałość.

Przezimowanie odmian rzepaku ozimego w sezonie wegetacyjnym 2015/2016 i 2011/2012 na podst. doświadczeń porejestrowych (żródło COBORU)

Lp.	Odmiany	Procent martwych roślin po zimie
		2015/2016	2011/2012
Wzorzec		22	45
ODMIANY POPULACYJNE
1	Quartz	17	33
2	Adriana	18	28
3	Aixer	19	11
4	Monolit	20	22
5	Chrobry	20	-
6	Sherlock	21	44
7	Brendy	22	35
8	SY Ilona	22	-
9	ES Valegro	26	36
10	Lohana	29	51
ODMIANY MIESZAŃCOWE
11	Minerva	12	15
12	Kuga	13	-
13	Arango	15	26
14	Popular	16	19
15	Garou	16	20
16	Abakus	16	27
17	Mercedes	17	19
18	Rohan	17	33
19	Anderson	19	9
20	DK Exquisite	19	29

(zdjęcie: Pixabay)