Do najlepszych przedplonów dla rzepaku zalicza się oczywiście rośliny wcześnie schodzące z pola i tutaj większego wyboru nie ma – to zboża, a gatunkiem najwcześniej schodzącym i dla rzepaku optymalnym jest jęczmień ozimy, potem jęczmień jary.
Uproszczenia w uprawie rzepaku
Przy wczesnych żniwach jęczmienia jest jeszcze szansa na zastosowanie nawozowych dawek wapnia, jeżeli stanowisko tego wymaga. Co do uprawy wszystko zależy od technologii siewu rzepaku. Wiele gospodarstw wprowadza uproszenia i wybiera siew pasowy. Rolnicy, którzy dawno wprowadzili uproszczenia i siew pasowy wiedzą jak to robić. Kto zaczyna upraszczać uprawę przez naśladowanie innych, może popełniać niewielkie błędy. Bo uproszczona uprawa to nie znaczy, że płytka uprawa.
W uproszczeniach zmienia się wcześniejsza równowaga chwastów i trzeba przemodelować technologię odchwaszczania. Nieco trudniej jest w uproszczeniach zagospodarować resztki pożniwne. Trzeba zapobiegać tworzeniu się tzw. maty słomianej ograniczającej wsiąkanie wody i jej podsiąk. Jednak obok agrotechniki przedsiewnej opartej na pługu lub uproszczonej uprawie dla potencjału plonowania rzepaku kluczowa jest woda, azot, zasobne stanowisko i zbilansowane nawożenie pod zakładany plon.
Zobacz też: Pogoda niszczy rzepak? Rolnik z Lubelszczyzny znalazł sposób na wysokie plony
Nawożenie pod plon w uprawie rzepaku
Rzepak jest bardzo wymagającą rośliną. Lubi dobrze przygotowaną glebę, o co najmniej średniej zasobności w fosfor i potas. Lubi oczywiście azot (w tym względzie możemy działać doraźnie) i gleby o uregulowanym, właściwym pH. Potrzeby pokarmowe i dawki nawozowe można wyliczyć na podstawie ich pobrania pod zakładany plon.
W praktyce nie jest to łatwe zadanie, bo o efektywności składników pokarmowych decyduje bardzo dużo czynników. Formy i sposób aplikacji nawozów mineralnych, to czy wykorzystujemy nawozy naturalne, czy siejemy międzyplony, czy do przyspieszania rozkładu resztek pożniwnych z przedplonu używamy azotu, preparatów bakteryjnych, wapna.
Znaczenie dla efektywności nawozów mają optymalne proporcje wnoszonych do gleby składników pokarmowych. Dlatego np. w sprzyjających warunkach na wyprodukowanie 1 t nasion rzepaku (wraz z plonem ubocznym) wystarczy 55 kg N, ale przy nawożeniu niezbilansowanym rzepak może na tonę plonu równie dobrze zużyć 70 kg N.
Jak powinno wyglądać przedsiewne nawożenie rzepaku?
Najłatwiej jest je precyzyjnie wyliczyć i zaplanować na podstawie badań chemicznych gleby z uwzględnieniem wartości przedplonu.
Uregulowanie pH gleby fundamentem nawożenia
Uregulowane pH gleby jest fundamentem nawożenia, a w przypadku wymagającej rośliny, jaką jest rzepak bardzo ważna jest zasobność gleby w fosfor i potas. Trzeba wiedzieć, że poza szybkim i mobilnym azotem składniki pokarmowe rzepak pobiera przede wszystkim z zapasów glebowych, a w dalszej kolejności i to w ograniczonych ilościach, z wniesionych do gleby przedsiewnie nawozów mineralnych.
Z wniesionych do gleby nawozów podstawowych rzepak potrafi wykorzystać tylko część składników. Przy co najmniej średniej zasobności gleb w przyswajalny fosfor i potas jesienią stosujemy dawki tych składników w ilościach pod oczekiwany plon. Na tonę nasion wraz z plonem ubocznym rzepak pobiera średnio: 60 kg N, 30 kg P2O5, 80 kg K2O, 50 kg Ca, 15 kg S i 8 kg Mg.
Nawożenie przedsiewne rzepaku azotem
Nawożenie przedsiewne rzepaku azotem, ale w bardzo ograniczonych dawkach, potrzebne jest tylko po przedplonach zbożowych. Wystarczy ok. 30 kg N/ha. Jednak przez ciepłe jesienie, łagodne zimy i zbyt mało elastyczne przepisy dotyczące terminu stosowania azotu jesienią i wiosną – to nie powinien być standard. Ostatnie sezony pokazały, że taka ilość azotu może być za mała. Przez przepisy i niepewność co do przebiegu pogody część rolników zamiast czekania na aplikację startowej dawki azotu wiosną stosuje ją w formie mocznika z inhibitorem jak najpóźniej jesienią.
Często rzepak jest głodny jesienią przez immobilację azotu mineralnego przez bakterie rozkładające resztki pożniwne. I tutaj trudno podać jedną receptę, polecić dawkę azotu czy zastosowanie preparatów z bakteriami. Niedawno relacjonowaliśmy debatę „Efektywne zarządzanie uprawą rzepaku ozimego”, w której młodzi rolnicy – Marcin Gryn i Karol Wiśniewski, dawkę azotu do rozkładu resztek uważają za standard. Obowiązkowo na ściernisko idzie do 40 kg N/ha.
W uprawie rzepaku ważna siarka z magnezem
Siarka wywiera istotny wpływ na gospodarkę azotową rośliny i jest odpowiedzialna za właściwe przygotowanie rzepaku do zimy. Dla roślin rzepaku przed zimą szkodliwy jest azot pobrany i nieprzetworzony na białko. I tutaj pomaga siarka, na którą rzepak ma duży apetyt.
Wyjaśnijmy jeszcze, że w komórkach zawierających dużo azotu nieprzerobionego na białko jest też dużo wody. Takie tkanki po wystąpieniu nawet niewielkiego mrozu zostaną uszkodzone. Przy wielokierunkowym dobrym odżywieniu rośliny magnezem i siarką (ale także fosforem, potasem i mikroelementami), azot jest szybciej i lepiej przetwarzany na białko – roślina jest bardziej zimotrwała i mrozoodporna.
Marek Kalinowski
