Warto w tym miejscu przypomnieć, że od początku obowiązywania przepisów zawartych w "Programie działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu" Polski Związek Producentów Roślin Zbożowych zgłaszał argumenty, by zmienić przepisy i uelastycznić terminy stosowania nawozów azotowych w okresie wiosennym i jesiennym.
W 2020 r. dało to pozytywny skutek i na jeden sezon zezwolono rolnikom na stosowanie startowych dawek azotu nie od 1 marca, ale od 15 lutego. Jak się okazało, ta możliwość uratowała plony upraw ozimych. Informacja, że powstał projekt zmiany Programu działań to w dużej mierze zasługa PZPRZ, który zwracał wielokrotnie uwagę na absurdalność sztywnych dat możliwości stosowania nawozów. A czy zaplanowane zmiany są dobre? Zraz do niech przejdziemy. Z pewnością są korzystniejsze, ale klucz do wyznaczania daty, od której będzie można w lutym stosować nawozy azotowe doskonały nie jest.
Zmodyfikowany program nawożenia uwzględnia opinię rolników
Przegląd tzw. programu azotanowego zawartego w "Programie działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu" ruszył w lutym br. Jest projekt tych zmian po konsultacjach społecznych, które w czterech terminach przeprowadzono w lipcu. Udział w konsultacjach był otwarty, ale też informacje o ich rozpoczęciu w zakładkach aktualności m.in. resortu rolnictwa widniały krótko. Wiele instytucji (m.in. ODR-y, IUNG, izby rolnicze) zostało o tym poinformowanych pocztą elektroniczną. Osobiście za wielki błąd uważam, że zostały w tym pominięte związki branżowe, w tym PZPRZ, który wielokrotnie przedstawiał potrzebę zmian i ich propozycje.
Przeglądu projektu działań dokonano, przygotowano projekt i odbyły się rzecz jasna konsultacje społeczne, ale z niepełną reprezentacją, bo prawie bez praktyków rolników. A jak pamiętam, 7 lutego br. Małgorzata Bogucka-Szymalska, zastępca dyrektora Departamentu Gospodarki Wodnej i Żeglugi Śródlądowej w odpowiedzi do Stanisława Kacperczyka na pismo z 31 stycznia br. poinformowała oficjalnie, że "informacja o konsultacjach projektu dokumentu zostanie ogłoszona w prasie o zasięgu ogólnokrajowym". Być może konsorcjum firm Antea Polska S.A. i Pectrore-eco Sp. z o.o. które w drodze przetargu wybrano do przeprowadzenia przeglądu programu azotanowego nie miały w umowie obowiązku zamieszczenia takich ogłoszeń albo o tym zapomniały.
Nawożenie kluczowe w trakcie rozpoczęcia wegetacji
Nawożenie startowe azotem jest kluczowe dla regeneracji roślin po zimie. I jak rolnicy wiedzą – ważniejszy jest tutaj termin aplikacji wyprzedzający ruszenie wegetacji i saletrzana forma azotu niż wielkość startowej dawki. Zgodnie ze znajomością fizjologii roślin, nauką o ich żywieniu i nawożeniu gleby, a przede wszystkim zgodnie z dobrą praktyką rolniczą – azot w momencie wznowienia wegetacji po zimie powinien być przemieszczony i dostępny w zasięgu strefy korzeniowej roślin. Azot musi być zatem aplikowany z odpowiednim wyprzedzeniem startu wiosennego roślin, ale oczywiście w warunkach umożliwiających nawożenie – niezamarznięta gleba, brak okrywy śnieżnej. Wtedy zostanie wykorzystany przez rośliny w sposób najbardziej efektywny, bez strat i z najmniej szkodliwym oddziaływaniem na środowisko. Czy planowane zmiany to umożliwią? Z pewnością termin stosowania dawki startowej azotu będzie elastyczny.
Projekt aktualizacji Programu działań wprowadza bowiem możliwość wcześniejszego stosowania nawozów azotowych (w lutym), jeżeli w okresie od 1 lutego do 28 lub 29 lutego nastąpi przejście średniej temperatury powietrza przez próg:
- 3°C w przypadku roślin ozimych, upraw trwałych, upraw wieloletnich i trwałych użytków zielonych;
- 5°C w przypadku pozostałych upraw
Datę przejścia średniej dobowej temperatury powietrza przez próg 3°C i 5°C (jako przejście przez próg danej temperatury należy wskazać termin, w którym przez 5 dni następujących po sobie, każdego dnia, średnia dobowa temperatura powietrza przekroczyła 3°C lub termin, w którym przez pięć dni następujących po sobie, każdego dnia średnia dobowa temperatura powietrza przekroczyła 5°C) określa dla terenu powiatu Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy.
Wykazy powiatów, w których nastąpiło przejście średniej dobowej temperatury powietrza przez próg 3°C i powiatów, w których nastąpiło przejście średniej dobowej temperatury powietrza przez próg 5°C, określa na podstawie codziennie publikowanych ogłoszeń na swojej stronie internetowej w okresie 1 lutego – 28/29 lutego Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy.
Zmiany w programie są zgodne ze zmianami w rolnictwie
Czy to dobry klucz czas pokaże, ale z pewnością lepsze to niż data od 1 marca. Wiemy jednak, że może zdarzyć się sytuacja, kiedy przez 4 dni średnia dobowa temperatura jest znacznie powyżej określonych progów 3°C i 5°C, piątego dnia spadnie, a potem znów przez 4 dni wzrośnie powyżej progów. Wegetacja zapewne ruszy, ale zgodnie z kluczem warunki do zastosowania nawożenia azotem nie będą spełnione. To tylko dygresja, do projektu, ale przecież takie sytuacje zdarzają się w praktyce rolniczej.
Projekt aktualizacji Programu działań uwzględnia postęp i zmiany zachodzące w rolnictwie. Bazuje również na najnowszych wynikach badań w zakresie nauk rolniczych. Wszystkie wprowadzone zmiany, w ramach projektu aktualizacji Programu działań, mają charakter uzupełnienia i modyfikacji obowiązujących wcześniej zapisów. Poza zmianą dotyczącą zastosowania elastycznego wiosennego terminu nawożenia azotem, projekt przewiduje także aktualizację wskaźników produkcji nawozów naturalnych i zawartego w nich azotu, sposobu obliczania maksymalnych dawek nawozów azotowych i dodania równoważników nawozowych dla ścieków i osadów ściekowych.
W Załączniku nr 1 do Programu działań wprowadzono następujące zmiany:
- wprowadzono współczynniki DJP dla lam i alpak;
- doprecyzowano kwestię DJP poszczególnych grup technologicznych świń i zmieniono współczynniki DJP dla warchlaków i prosiąt.
W Załączniku nr 6 Programu działań wprowadzono następujące zmiany:
- uwzględniono w tabeli zawierającej średnie roczne wielkości produkcji nawozów naturalnych i koncentrację zawartego w nich azotu w zależności od gatunku zwierzęcia gospodarskiego, jego wieku i wydajności oraz systemu utrzymywania zwierząt gospodarskich systemu otwartego;
- aktualizację średnich rocznych wielkości produkcji nawozów naturalnych i koncentracji zawartego w nich azotu;
- uzupełniono wartości dla gatunków zwierząt wcześniej nieujętych w Załączniku 6 (muły, osły, bawoły, lamy i alpaki).
W Załączniku nr 8 Programu działań wprowadzono następujące zmiany:
- zmianę wartości pobrania jednostkowego azotu w przypadku bobowatych i pastewnych – koniczyny zielonej masy, lucerny zielonej masy, seradela zielonej masy, innych bobowatych -zielonej masy (usunięcie roślin bobowatych z wyznaczania dawki nawozów azotowych mineralnych), kukurydzy zielonej masy, słonecznika nasion, konopi włóknistych, lnu oleistego i włóknistego, kapusty włoskiej, szparagów;
- dodano równoważniki nawozowe azotu dla osadów ściekowych i ścieków;
- uszczegółowiono tabelę 12 uwzględniającą zasoby azotu mineralnego wiosną w warstwie gleby;
- uproszczono tabelę 11 i zmieniono ilości azotu działającego pozostającego w glebie po uprawie roślin bobowatych.
Marek Kalinowski
Artykuł ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 45/2022 na str. 16. Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.
